Een paar maanden geleden ging de Oscar voor de beste buitenlandse film naar A Separation. De lof voor het verhaal over de complicaties rond een echtscheiding was unaniem en welverdiend. De personages hadden, net als in het echte leven, sterke en zwakke punten, belandden in situaties waarin iedereen kan terechtkomen, werden geconfronteerd met herkenbare morele dilemma’s en probeerden ervan te maken wat ervan te maken viel.
Dat is ook het geval in de film Marmoulak, “De hagedis” (2004): personages met zwakke en sterke punten, geconfronteerd met morele dilemma’s waar ze niet bovenmatig heldhaftig mee omgaan. Heel menselijk allemaal. Een verschil is dat deze film, op een milde manier, satirisch is en, zoals alle satire, expliciet moraliseert. Waar A Separation vragen stelt, biedt Marmoulak antwoorden.
En waar A Separation een seculier drama is, gaat Marmoulak over religie, en daarmee over het hedendaagse politieke systeem van de islamitische republiek. Ik vermoed dat mijn lezers, die via de westerse media het beeld krijgen dat de Iraanse bevolking zucht onder een Oostblokachtig terreursysteem, verbaasd zullen zijn te lezen dat de behoorlijk kritische film gewoon in de bioscopen van Iran is vertoond. Na vier weken werd hij verboden, maar de regisseur en acteurs konden hun carrière voortzetten. Iran is zeker de heilstaat niet, maar het is evenmin de DDR.
Het verhaal? Een gevangene wordt enkele keren nodeloos vernederd en belandt, na een mislukte zelfmoordpoging, op de ziekenboeg, waar hij zijn kamer deelt met een geestelijke. De gevangene ontdekt dat niet alle mullahs zo wereldvreemd zijn als hij denkt, maar staat er desondanks niet boven om, als zijn kamergenoot een douche neemt, diens kleding over te nemen en verkleed als geestelijke te ontsnappen. Hij gaat op weg naar de grens, waar een kennis van een kennis een vals paspoort aan hem zal verkopen, maar wordt in het grensdorp aangezien voor de gebedsleider waarop men al enige tijd wacht.
De nieuwe spirituele leider van het dorp begint steeds meer in zijn rol te groeien. Een man die tijdens een zakenreis veel tijdelijke huwelijken wil sluiten (en in feite zijn echtgenote ontrouw wil zijn), wordt in niet mis te verstane termen tot de orde geroepen. In een echtscheidingszaak blijkt een weinig orthodoxe benadering – een kopstoot en een pak slaag – zeldzaam effectief. In een van zijn preken spreekt hij de ouderen erop aan dat ze zelf in hun jeugd niet volmaakt zijn geweest, en dat ze hun kinderen wat ruimte moeten laten bij het zoeken naar hun huwelijkspartner. De moskee raakt steeds voller.
Maar de spirituele renaissance van het dorp blijft niet beperkt tot deze betrekkelijk uiterlijke zaken. De gevluchte gedetineerde gaat ’s nachts met een tas vol geld op zoek naar de paspoortenverkoper en belandt in een sloppenwijk, waar hij van huis naar huis zwerft omdat hij de weg niet kent. Al die tijd wordt hij door twee van zijn gelovigen gevolgd, en de volgende avond dienen enkele dorpelingen zich bij hem aan omdat zij hem willen helpen: ook zij willen ’s nachts, in anonimiteit, aalmoezen aan de armen gaan brengen.
Hoe de film precies afloopt moet u hier maar bekijken. Ik kan me voorstellen dat u het allemaal wat al te stichtelijk vindt, en ook mij stoort het expliciete moralisme enigszins. Toch heb ik ook wat positieve kanttekeningen, waarover ik de volgende keer zal bloggen.
Waar draait ie?
Alleen nog op Youtube. Ik weet niet of ‘ie überhaupt ooit in Nederland te zien is geweest. De kwaliteit van de Youtube-versie is overigens goed genoeg om de film op volledig scherm te bekijken, en het is goed ondertiteld.