De Argentijnse schrijver Julio Cortázar (1914-1984) is vermoedelijk het bekendst van een kort verhaal uit 1959, “Las babas del diablo”, wat zoiets betekent als “duivelskwijl”. Maar onder die titel kent u het niet. Het verhaal van een fotograaf die denkt een verliefd stelletje in een park in Parijs te fotograferen en bij het vergroten een andere waarheid ontdekt, werd in het Engels vertaald als “Blowup” en verfilmd door Michelangelo Antonioni; die film werd terecht wereldberoemd. De fotograaf, die in de film woont in Londen, verliest alle bewijzen voor de verschrikkelijke waarheid die hij heeft ontdekt, maar aanvaardt in een beroemde eindscène de absurde werkelijkheid zoals deze is.

Deze aanvaarding – het meespelen van een absurd spel – is nogal anders dan in het verhaal. De verteller daarvan lijkt de onkenbaarheid van de waarheid en de absurditeit niet te aanvaarden, en je kunt het verhaal lezen als een vertelling over een zenuwinstorting. Er zijn echter ook andere interpretaties denkbaar, zoals met alle verhalen van Cortázar.

Het navertellen van zijn verhalen is onmogelijk. Sterker nog, hij problematiseert elke vorm van eenduidigheid. Om een voorbeeld te geven: de verteller van “Duivelskwijl” benut de eerste, tweede en derde persoon, en onderbreekt zichzelf voortdurend om voorbijdrijvende wolken te noemen. Is hij dood en zit hij in de hemel? Of zijn de wolken de “ruis” van de uitvergrote foto? De taal zelf, moeilijkheden ons uit te drukken en ons onvermogen tot kennen zijn het eigenlijke thema van het verhaal.

Net als de grens tussen feit en fictie, een ander thema uit de verhalen van Cortázar. Mijn favoriet is “Continuidad de los Parques” uit 1956; er is bij mijn weten geen Nederlandse vertaling maar de Engelse titel is “Continuity of Parks”. Het is het bizarre verhaal over een man die in een landhuis bij het raam een verhaal leest over een moordenaar die zijn geliefde nog eenmaal ontmoet, afscheid neemt, haar nakijkt, het zelf op een rennen zet, een landhuis bereikt, daar dankzij de tips van de vrouw kan inbreken, door enkele lege salons loopt en dan aankomt in een kamer waar een man bij een raam zit te lezen.

Het verhaal is het literaire equivalent van M.C. Eschers beroemde ets “Schilderijententoonstelling”, hierboven.