Chantage is niet zo netjes. Je verwacht ook niet dat gelovige mensen, christenen bijvoorbeeld, God zullen chanteren. Toch is dat de strekking van het gebed tot Onze Lieve Vrouwe, Sterre der Zee, in Maastricht. De schrijver of schrijfster van dit gebed speelt danig in op de gevoelens van Maria.
O Maria, Sterre der Zee,
zie mij hier neergeknield voor Uw genadetroon,
waar reeds ontelbare minnaren van Uw moederhart
de grootste gunsten door U hebben ontvangen;
waar Gij voor de bedroefden troost,
voor de noodlijdenden hulp,
voor de zieken genezing,
voor de zondaars vergiffenis verkrijgt.O liefste Moeder,
ik kom thans tot U met het grootste vertrouwen.
De menigvuldige wonderen
die hier op Uw voorspraak geschied zijn,
vervullen mij, ellendige zondaar, met de zoetste hoop,
dat Gij, Moeder van barmhartigheid,
ook mijn bede zult verhoren.Ja, ik smeek en bid U, o zoetste Moeder,
o genaderijke “Sterre der Zee”,
laat mij van hier niet weggaan zonder verhoord te zijn.
Gij kunt mij helpen,
gij zijt immers de machtigste na God;
gij wilt mij helpen,
omdat Gij zo vol liefde zijt voor al Uw kinderen.Herinner U, o goedertierenste Maagd,
dat het nooit gehoord is,
dat iemand die vertrouwvol tot U zijn toevlucht nam,
door U verlaten is;
zou ik dan de eerste ongelukkige zijn,
die Gij onverhoord van U liet heengaan?Neen, neen, o goede Moeder,
op deze heilige plaats zult Gij,
door uw alvermogende voorspraak,
mij hulp in mijn nood en troost in mijn lijden verwerven.
Amen.
Je kunt hier makkelijk aanstoot van nemen. Ik weet dat protestanten er moeite hebben Maria te zien als “machtigste na God”. Het idee dat je de voorspraak van een heilige kunt aanroepen, is aan het protestantisme immers vreemd. Anderen steken er de draak mee omdat chantage immoreel is.
Volgens mij heb je het dan niet begrepen. De auteur van dit gebed moet iemand zijn geweest die de nabijheid van het goddelijke heel concreet moet hebben ervaren. Het moet iemand zijn geweest die Maria inderdaad beschouwde als een soort moeder en die daarom het hele arsenaal van menselijke emoties relevant achtte. En dus speelde hij in op haar moederlijke gevoelens, manipulatief als een kind.
Als ik zou weten wat het betekende God zo nabij te ervaren, zou ik het niet kunnen uitleggen. Maar dit gebed treft mij als een van de overtuigendste en intiemste uitingen van het christelijke geloof uit de Lage Landen.
Naschrift, 5 oktober
Ik was benieuwd of bekend was wie het Gebed tot de Sterre der Zee heeft geschreven en kreeg meteen vanmorgen antwoord. Het is aan het begin van de twintigste eeuw geschreven door pastoor Piet Jacobs (1850-1930), die ook de kapel zijn huidige inrichting heeft gegeven. Het artikel van Régis de la Haye, “Pastoor Jacobs en de devotie tot de Sterre der Zee” verscheen in De Maasgouw 127 (2008), het kwartaalblad van het LGOG, en is hier te lezen. Het is machtig interessant.
Bedoel je nu niet “chantagegebed”? Of is het een woordspeling met haplologie (of haplogie)?
U moet het op de mail hebben gelezen! Ik maakte een spelfout. Die is inmiddels gecorrigeerd op de website, maar de mensen die het met de mail hebben ontvangen, kregen een versie met een verkeerde titel. En nog wat foutjes, die online zijn weggepoetst.
Ooit in bedevaartsoord Scherpenheuvel of -zeel, weet ik niet meer, zag ik al die briefjes om voorspraak van Maria bij honderden kaarsjes. Op een van de briefjes las ik: ‘Maria, ik kom hier elke dag bidden tot U en toch ben ik al vier keer gezakt voor mijn rijbewijs. Alstublieft!?’ Je kan daar lacherig om doen, maar de hulpkreet in het ondermaanse voor de mens die gelooft is echt en voorlopig hebben in de geschiedenis meer mensen een geloof beleden dan zij die niet geloven. Ik geloof al lang niet meer, maar mededogen en respect voor de hulpkreet vanuit de gelovige heb ik wel.
Het is vrij simpel om in dit gebed en in vrij veel andere Christelijke/Katholieke gebeden, zeker uit de vroegste periode parallellen te zien met de verschillende Romeinse Tempelculten.
De ons bewaard gebleven gebeden zijn veelal van een zelfde soort strekking. De Katholieke eredienst als op zichzelf staand fenomeen te zien doet mijns inziens geen recht aan de in mijn ogen historische link die zij heeft met de oude Romeinse liturgie (waar ik het woord liturgie even als de kerkdienst met al haar aspecten zie).
Een paar voorbeelden van gebeden uit de voorChristelijke tijd (uit Plautus):
SUPPLICATION TO VENUS
Tibi auscultamus et, Venus alma, ambae te obsecramus, aram amplexantes hanc tuam lacrumantes, gentibus nixae, in custodelam nos tuam ut recipias et tutere; illas scelestos, qui tuom fecerunt fanum parvi, fac ut ulciscare nosque ut hanc tua pace aram obsidere patiare… ne invisas habeas neve idcirco nobis vitio vortas, minus quod bene esse lautum tu arbitrare
(Kindly Venus, we tearfully entreat, as we kneel and clasp this your altar, take us under your protection and defend us. Punish the evil ones who have belittled your sanctuary, and in your good grace let this altar be our refuge… be not offended with us, nor hold us at fault, if there be anything about us that to you is unclean) (Rodens, 694-701)
CATO, De Agricultura :
Father Mars, I pray and beseech thee that thou be gracious and merciful to me, my house, and my household; to which intent I have bidden this suovetaurilia to be led around my land, my ground, my farm; that thou keep away, ward off and removed sickness, seen and unseen, barrenness and destruction, ruin and unseasonable influence; and that thou permit my harvests, my grain, my vine-yards and my plantations to flourish and to come to good issue, preserve in health my shepherds and my flocks, and give good health and strength to me, my house and my household To this intent, to the intent of purifying my farm, my land and my ground, and of making an expiation, as I have said, deign to accept the offering of these suckling victims; Father Mars, to the same intent deign to accept the offering of these suckling offering.
“een van de overtuigendste en intiemste uitingen van het christelijke geloof”
Voor mij reden te meer om dat geloof af te wijzen.
Maar daarom heet het ook ‘geloof’ en niet wetenschap. ‘Geloof’ is een niet te beredeneren zekerheid. Hetzelfde wat velen heden uit politieke stromingen of filosofen hopen te putten.
m.v.gr.
Jazeker. Ik maakte dan ook geen wetenschappelijke claim, maar gaf uiting aan mijn emotie. Dat gunt u een atheïst toch wel? Overigens is het incorrect alleen de overeenkomst tussen geloof en politiek/filosofie te noemen en het verschil te negeren.
Er zijn hindoe-parallellen voor deze chantage. Iemand krijgt van de goden te horen dat hij altijd slechts een zak graan zal bezitten. Dat is niks, maar hij besluit dan die zak weg te geven. Dan moeten de goden hem een nieuwe geven, want hij zal altijd een zak hebben. Zo worden de goden gemanipuleerd.
Het lijkt me ook niet eenvoudig om god (God) te zijn.
Ik vermoed dat je gelijk hebt. God is immers drievoudig.
Ik dacht eerder aan hoe moeilijk het moet zijn om een god (God) voor alle mensen te zijn. Hoe moet je dat in vredesnaam voor elkaar krijgen, bij ‘zo veel mensen, zo veel zinnen’?
Als protestant neem ik hier geen aanstoot van. Ook niet aan trouwens. 😉