De Babylonische Talmoed is een enorme collectie rabbijnse wijsheid, die in de zevende eeuw na Chr. is samengesteld in het huidige Irak. Er moeten vele duizenden uitspraken over vele honderden onderwerpen in zijn opgenomen. Dat kan gaan over ogenschijnlijk triviale kwesties, zoals de vraag of een priester sandalen mag dragen als hij de zegen uitspreekt, en het is makkelijk belachelijk te maken, maar wie erom lacht heeft het niet begrepen. De boodschap is niet dat iedereen zich aan elke rabbinale beslissing moet houden; dat is onmogelijk. De boodschap is dat God in elke handeling, in ieder aspect van het menselijk leven, overal in het universum aanwezig is.

Dat was destijds nogal een stellingname. Dit was een tijd waarin menigeen dacht dat de kosmos het toneel was van een eeuwige strijd tussen God en de Duivel, zodat er delen van de kosmos waren waar het goede niet doordrong. Paraplutermen voor dit dualisme zijn gnosis, manichëisme en zoroastrisme: religieuze stromingen die elk meer of minder dualistisch waren, en rechtlijnig of minder rechtlijnig dachten. De rabbijnen moesten er niets van weten. De Eeuwige was overal. Punt.

Dat wil niet zeggen dat de Eeuwige het laatste woord had. Op een dag spraken de rabbijnen over een bepaalde kwestie en rabbi Eliëzer – een van de allergrootste religieuze autoriteiten van de late eerste, vroege tweede eeuw – bracht alle denkbare argumenten naar voren om zijn collega’s ervan te overtuigen dat ze een bepaalde keuze moesten maken. Ze gaven hem geen gelijk, maar hij zei dat als zijn oordeel het juiste was, een boom het zou bewijzen. En inderdaad, een johannesbroodboom in de buurt ontwortelde zich en herplantte zichzelf honderd meter verder. (Sommigen zeggen: vierhonderd meter.)

“Een boom is geen bewijs,” zeiden de anderen, en Eliëzer zei daarop dat het water zijn gelijk zou bewijzen, waarop de rivier achterstevoren begon te stromen.

“Een rivier is geen bewijs,” zeiden de andere rabbijnen in koor, maar hij zei dat de muren van de school het zouden bewijzen. Meteen begonnen de muren vervaarlijk voorover te hellen. Een van de andere rabbijnen sprak de muren toe: “Als geleerden bezig zijn met een belangrijke discussie, waar bemoeien jullie je dan mee?!”

De muren weken meteen terug, al bleven ze, ter ere van rabbi Eliëzer, nog enigszins uit het lood staan. “Als ik gelijk heb, zal de Hemel het bewijzen!”

Daarop klonk een stem uit de Hemel: “Waarom zijn jullie het oneens met rabbi Eliëzer, terwijl jullie weten dat hij altijd gelijk heeft?!” Een van de andere aanwezigen riep daarop terug “Ze zijn niet in de Hemel!” Daarmee bedoelde hij dat God de Wet al had gegeven op de berg Sinai, en dat het de rabbijnen sindsdien vrij stond geen aandacht meer aan hemelse stemmen te besteden – God had gezegd wat Hij te zeggen had.

Toen God het antwoord hoorde, lachte Hij en antwoordde “Mijn kinderen hebben me overwonnen, mijn kinderen hebben me overwonnen.”

(Babylonische Talmoed, Baba Metzia 59b)