Als ik u zou vragen wat ook alweer de waarde was van het getal van Avogrado, dan is de kans klein dat u uw oude middelbareschool-Binas uit de boekenkast haalt. Zelfs al maakte ik het u zojuist moeilijk door geen link naar de natuurconstante aan te brengen, u zult het antwoord opzoeken op internet. “Da’s logisch,” werpt u tegen, “want ik lees dit op een beeldscherm,” maar als ik u dezelfde vraag zou stellen in een bibliotheek, zult u eveneens naar een computer lopen of naar uw smartphone grijpen.
Wie informatie nodig heeft, zoekt die op het internet. Geen medium is makkelijker te bereiken, geen medium is actueler. Geen medium is ook gebruiksvriendelijker: in het enorme aanbod vindt u wat u zoekt. Online bent u, veel minder dan bij de gedrukte media, radio of TV, minder afhankelijk van wat u wordt aangeboden. U selecteert. De regie over het informatieaanbod ligt niet bij een auteur of programmamaker.
We willen de informatie niet alleen makkelijk krijgen, we willen haar ook snel. De boeken werden dus ingehaald door de tijdschriften, de tijdschriften werden gekannibaliseerd door de supplementen van de kranten, de kranten verliezen terrein aan het internet. Binnen het internet maakte Gopher plaats voor het wereldwijde web, dat nu weer wordt vervangen door de sociale media. Informatie kan en zal zich steeds sneller verspreiden.
Dat maakt de productie van boeken tot een hachelijke aangelegenheid. Het team dat een boek maakt, moet iets bieden dat het voor de consument aantrekkelijk maakt het gebrek aan actualiteit en de beperkte keuzevrijheid te accepteren. Eén optie is het boek mooi te maken. Er zal altijd een markt blijven voor salontafelboeken met mooie afbeeldingen: oogstrelend en prettig om doorheen te bladeren. Verder heb je er echter niet zoveel aan. Het boek als lifestyle-accessoire.
Romans zullen ook nog wel een tijdje blijven bestaan. De actualiteit van de informatie doet er daarin immers niet zoveel toe. Het probleem zit vooral bij de nonfictie.
Wie nonfictie wil produceren, moet om te beginnen actueel kunnen zijn ofwel de mogelijkheid hebben te profiteren van recensies door de tekst bij een herdruk te verbeteren. Daarnaast moet een nonfictieteam de lezer ertoe kunnen brengen zijn eigen zoek-instincten uit te schakelen en zich over te geven aan wat het boek biedt. Met andere woorden: het boek moet een dwingende structuur hebben.
Dat zal niet lang meer mogelijk zijn. De huidige generatie is nog gewend aan traditionele boeken, waarin de auteur de regie heeft over de aangeleverde informatie, maar ik denk dat we binnen tien jaar te maken hebben met een meerderheid van lezers die dat niet meer gewend is. Dat zijn mensen die zelf willen bepalen welke informatie ze nodig hebben, en die denken “een boek, hoe moest dat ook alweer?”
Maar voorlopig bestaat er nog zoiets als de regie die de auteur heeft. Hij levert – samen met degenen die verantwoordelijk zijn voor de illustraties, de landkaarten en wat dies meer zij – de informatie, hij bepaalt wat u krijgt en wanneer u het krijgt. Ik hoop in een volgende stukje uiteen te kunnen zetten hoe ik probeer uw lectuur van Israël verdeeld aangenaam te laten zijn. Ik beweer niet dat ik dat volmaakt doe, maar wie weet heeft iemand er nog eens iets aan.
Ik ben het er niet helemaal mee eens. Soms wil ik veel informatie over een onderwerp, en niet zomaar één stukje, het antwoord op één vraag. Dan lees ik lange tijd elk vrij moment in een boek over dat onderwerp, zoals net nog over Napoleon en Wellington, en op een mooie dag over het jodendom aan het begin van onze jaartelling. Ik kan me echt niet voorstellen dat ik in de tuin, naast een haardvuur of in mijn bed uren naar een scherm ga staren. Kortom: voor grotere, verhalende non-fictie grijp ik eerder naar een boek. Het internet is me daar wat te druk voor, net omwille van de vele links. Al geef ik toe dat ik het boek hoe langer hoe meer aanvul met (vooral beeldmateriaal vanop) internet.
Dirk:
Waarom niet? Van een e-reader is het prettig lezen en zo’n ding is platter en lichter dan de meeste boeken. Zeker liggend in bed is het juist heel handig dat je geen pagina’s hoeft om te slaan. Met een 7-inch tabletje kan het desnoods ook, en zo’n ding is meteen ook geschikt voor heel veel andere zaken. Op vakantie met een tas vol boeken met ezelsoren? Die tijd is nu echt wel voorbij.