De slavernij uit de oude wereld lijdt als onderzoeksthema een beetje onder de slavernij uit het recentere verleden. Daarmee bedoel ik dat de plantage-slavernij uit de zuidelijke Verenigde Staten en het Caraïbische gebied helpen bepalen hoe wij kijken naar antieke onvrije arbeid. Zoiets is natuurlijk onvermijdelijk: onze belangstelling voor het verleden is nu eenmaal een afgeleide van wat we ervaren in het heden. Soms is dat verhelderend, soms is het juist misleidend.
Eén belangrijk verschil is dat het product dat de negentiende-eeuwse (en hedendaagse) slaven produceerden, was bedoeld voor een kapitalistische, door innovatie gedreven wereldmarkt. Ze was er zelfs een gevolg van. De spinmachine viel aan te drijven met een stoommachine – anders gezegd: het spinnen werd gemechaniseerd – maar dat ging beter met katoen dan met wol, zodat de vraag naar het eerste product steeg. Aangezien katoen niet mechanisch viel te oogsten maar van de bomen moest worden gehaald door mensenhanden, bloeide de plantageslavernij op. Zo’n integratie van de diverse wereldmarkten bestond in de Oudheid niet. De voortgaande innovatie van de negentiende eeuw, die slavernij uiteindelijk inefficiënt maakte, was er in de oude wereld evenmin.
Een ander verschil, dat momenteel vaak onder de aandacht wordt gebracht, is dat de negentiende-eeuwse slavernij racistisch was: de slaven waren zwart en hun meesters waren blank. Of wit, zo u wil. In de Oudheid ontbrak deze tegenstelling: het ging om krijgsgevangenen, om mensen die hun schulden niet konden betalen, of om mensen die waren geboren als kinderen van slaven en die daardoor de status van hun ouders hadden gekregen.
Derde verschil: in de negentiende eeuw werkten slaven overwegend in de landbouw. Dat kwam in de Oudheid ook voor, want de agrarische sector vormde nu eenmaal 80-90% van de totale economie, maar we vinden tevens slaven als ambachtswerkers, als steenhouwers in de mijnen, als arts of of als secretaris van deze of gene aristocraat. We vinden slaven op vrijwel alle plaatsen in de antieke samenleving.
Sommigen bevonden zich, om zo te zeggen, aan de onderkant van de markt, anderen schurkten aan tegen de elite. Het idee dat slaven onderdrukt waren is natuurlijk juist, maar de werkelijkheid was complex. (In de Caraïben ook, trouwens. In Willemstad viel me op dat museum Kura Hulanda uitsluitend de afschuwelijkheden van de slavernij toonde terwijl het even verderop gelegen zeevaartmuseum uitlegde dat reders hun schepen met slaven bemanden en lieten varen naar de Bovenwindse eilanden. Dat die slaven er niet vandoor gingen, hoewel ze én een schip én weken voorsprong hadden, bewijst dat in elk geval zij het op Curaçao niet al te beroerd hadden. Het lot van plantageslaven was natuurlijk anders. Mijn punt is: het was complex.)
Eén ding staat, bij alle variatie, vast: in de Oudheid werd naar slaven omgezien. De armste slaven zullen niet de beste medische zorg hebben gehad, maar geen meester liet zijn slaven creperen. De echt onfortuinlijken in de antieke samenleving waren de dagloners, naar wie niemand omkeek, en die maar moesten zien of er op een gegeven dag werk en inkomsten waren.
Ook al was de slavernij in de Oudheid veelvormig, één ding was er altijd: de slachtoffers werden dagelijks herinnerd aan hun status. Die vernedering was al even veelvormig. Het kon gebeuren in de vorm van speciale kleding, een brandmerk, een kapsel of een knip in het oor. Het kon gebeuren doordat slaven als eersten of als laatsten ergens binnen gingen, of door een vernederende naam, zoals Marcipuer (“de jongen van Marcus” – dus zonder eigen naam). Archeologische musea tonen boeien en bordjes die sommige slaven om de nek moesten dragen. Of de slaaf droeg een halsband als de bovenstaande, die is te zien in het Bardo-museum in Tunis en dateert uit de late vierde eeuw na Chr. Het voorwerp is gevonden in Bulla Regia, een Romeinse stad in het huidige Tunesië.
Het opschrift liegt er niet om: Adultera meretrix. Tene me quia fugivi de Bulla Regia. Het tweede deel betekent “Grijp me omdat ik ben gevlucht uit Bulla Regia”. De twee eerste woorden betekenen letterlijk “Overspelige hoer”, maar dat kan onmogelijk de juiste vertaling zijn. Overspel veronderstelt immers een officieel huwelijk en omdat een slavin niet kon trouwen, kon ze per definitie geen overspel plegen. Het moge echter duidelijk zijn dat de inscriptie op de halsband aangeeft dat de slavin seksueel eerloos was en je zou adultera meretrix wellicht kunnen vertalen als “hoerige slettenbak”. Wat hier achter schuil gaat, is niet meer te achterhalen, maar na eeuwen kunnen we nog weten dat een vrouw hier diep werd vernederd.
[Dit was de 281e aflevering in mijn reeks museumstukken; een overzicht is hier.]
Bij veel discussies m.b.t. slavernij mis ik de nuance en de context.
Het blijft een mensonterend leven en gegeven.
Maar jammer genoeg spelen vaak alleen de emoties een rol in de discussies.
Weer een mooie blogpost.
Vriendelijke groet,
Helemaal eens wat betreft nuance, context en emotie.
Ik heb begrepen dat zwarten in de 19e eeuw door bv. een naburig volk tot slaven werden gemaakt.
En dat gebeurde op het afrikaans continent zelf.
Want waarom zou men daar aardiger tegen elkaar zijn geweest dan elders in de wereld?
Het blijven mensen, misschien hadden we gewoon in die bomen moeten blijven.
Nu zitten we met dat CO2-gezeur, het stelt misschien wel een komende ijstijd uit.
Elk nadeel etc.
Vrijgelaten slaven in de Oudheid konden hoge ambtelijke posten krijgen in het keizerlijke bestuursapparaat. Vrijgelaten slaven in de Amerika’s kwamen voornamelijk onderin de samenleving terecht. Inderdaad een andere manier waarop tegen (ex-)slaven werd aangekeken.
Ik kan nog twee andere verschillen bedenken:
– In de Oudheid was slavernij veel meer een vaststaand en geaccepteerd gegeven waar weinigen tegen protesteerden (afgezien van de slaven zelf dan). De 18e/19e eeuwse slavernij in de Amerika’s echter speelde zich af in een samenleving van Christelijke naastenliefde, de Verlichting, idealen als ‘all men are created equal’, liberalisme, grondwetten etc. Eigenlijk nogal onlogisch dat in zo’n samenleving een groot deel van de bevolking in slavernij werd gehouden.
– Van de slavernij uit de Oudheid merken we niets meer, maar de gevolgen van de 18e/19e eeuwse slavernij zijn nog steeds merkbaar. In beide Amerika’s leven miljoenen nakomelingen van slaven en die nakomelingen hebben nog steeds een achterstand in de maatschappij. Pas in de jaren 60 van de vorige eeuw is de apartheid in het zuiden van de VS wettelijk afgeschaft. En in eigen land steekt elk jaar weer een discussie de kop op over een kinderfeest: ongeacht wat je daar van vindt en of je het terecht vindt dat slavernij er bij wordt gehaald, het is wel een gegeven dát het een rol speelt in de discussie. De slavernij in het westen gebeurde op basis van raciale verschillen en dat heeft diepe wonden achtergelaten.
Het veroordelen van slavernij in de Oudheid op basis van ons eigen (recente) slavernijverleden, lijkt me dan ook zinloos. Het vergelijken van beide echter werkt verhelderend.
Wat betreft het ‘kinderfeest’: het lijkt er sterk op dat Zwarte Piet een overblijfsel is van twee culturele fenomenen. Ten eerste het zwart maken van het gezicht dat overal in het Indo Europese gebied plaatsvindt in het kader van de ‘omkering’ van grotere zomer- naar winterseizoen. (In Afrika maken donkere mensen hun gezicht dan vaak wit!) En ten tweede het vanaf de 19e eeuw voorstellen van ‘Barbaarse’ c.q. ‘Moorse’ zeerovers als boeman in het verhaal van Sinterklaas. Die Baarbaarse zeerovers maakten vele eeuwen lang de Europese kusten onveilig en roofden onder meer veel vrouwen en kinderen. (Zie Wikipedia.)
Zwarte Piet bestond in de Middeleeuwen – lang voor de Transatlantische Slavernij – ook al als metgezel van Sinterklaas maar toen als geketende duivel.
Arnold-Jan Scheer heeft er een hele mooie documentaire over gemaakt welke hartgrondig vermeden wordt door de NPO want niet politiek correct genoeg.
https://www.wildgeraasdefilm.nl/wild-geraas-1-0/
“Barbaarse’ moet zijn: ‘Barbarijse’ zeerovers.
https://nl.wikipedia.org/wiki/Barbarijse_zeerovers
“Eigenlijk nogal onlogisch”
Och, daar is bv. theologie voor uitgevonden.
https://nl.wikipedia.org/wiki/Jacobus_Capitein
De westerse landen hebben als eerste de slavernij uit eigen beweging afgeschaft.
De koloniale slavenhandel vond plaats op basis van al eeuwen bestaande slavernij in Afrika. Die slaven en hun meesters waren zwart. De slaven werden lucratieve handel toen blanke kolonisten in Afrika verschenen.
Het aantal blanke slaven overschrijdt in ruime mate het aantal zwarte slaven.
Beoordeel de geschiedenis in de eerste plaats door de ogen van degenen die geschiedenis zijn.
Ik wil het verleden helemaal niet beoordelen en dat is ook nergens nodig voor. We hoeven het evenmin als voorbeeld te nemen. Om het klassieke citaat van Ranke, zo vaak gebruikt om uit te leggen wat historici doen, er maar weer eens tegenaan te gooien:
“Man hat der Historie das Amt, die Vergangenheit zu richten, die Mitwelt zum Nutzen zukünftiger Jahre zu belehren, beigemessen. So hoher Ämter unterwindet sich gegenwärtiger Versuch nicht: er will blos zeigen, wie es eigentlich gewesen.”
Of zoals Presser het verwoordde aan het einde van het eerste deel van Ondergang: “de historicus constateert maar oordeelt niet”.
Ik herinner me dat de vikingen zo’n 1000 jaar geleden door oost-europa trok en waar maar kon slaven maakte en ze verkocht in bv. het midden-oosten.
En wat te denken van de slaven in de fabrieken in de 19e eeuw in Engeland. Een en al ellende.
Schattingen van Afrikaanse slaven die naar de Amerika’s werden versleept lopen in de miljoenen. Wilt u echt beweren dat het aantal blanke slaven nog hoger lag?
U zou uw eigen advies moeten opvolgen en de slavengeschiedenis door de ogen van de toenmalige slaven bekijken. Een paar suggesties: Cuffy, Tula, Tata Colin, Boni.
Probeert u daarna eens door de ogen te kijken van de slaven die in 1863 zogenaamd vrij werden gelaten, maar nog tien jaar lang gedwongen onbetaald arbeid op de plantages moesten verrichten.
Maar ik heb zo’n donkerbruin vermoeden dat uw oogkleppen dat niet toelaten.
Hoezo miljoenen? Hoeveel schepen heb je daarvoor nodig in hoeveel tijd?
Heeft iemand het uitgerekend?
Stel 150 slaven per schip en 2 miljoen naar de andere kant van de oceaan vervoerd, dat wil zeggen dat je meer dan 13000 schepen nodig hebt.
Alzo is dat het geval geweest?
Ja hoor, er zijn meerdere mensen die het hebben uitgerekend. De schattingen liggen zo rond de 12 miljoen:
https://nl.wikipedia.org/wiki/Trans-Atlantische_slavenhandel#Aantallen_en_bestemmingen
Ik heb het artikel gezien op Wikipedia. Ik ben per definitie kritisch wat die site betreft. Men spreekt over schattingen. We weten dat schatten een bezigheid is waar mensen byzonder slecht in zijn. Ergo ik ben niet overtuigd.
Even googlen levert al zo wat sites op:
https://www.britannica.com/topic/transatlantic-slave-trade
http://www.slaverysite.com/Body/facts%20and%20figures.htm
https://www.theguardian.com/notesandqueries/query/0,,-1255,00.html
Ja, alles is een schatting, maar wel gebaseerd op tellingen van archieven. Precies zullen we het nooit weten, maar we kunnen er gerust van uit gaan dat het niet om enkele tienduizenden ging…
Jan Kroeze: “We weten dat schatten een bezigheid is waar mensen byzonder slecht in zijn”
Uhh???
Hoe goed mensen in schatten zijn is toch totaal irrelevant m.b.t. de kwestie die hier aan de orde is? Het gaat er om toch hoe de schatting tot stand gekomen is?
Voorzover ik weet is die schatting gebaseerd op in de archieven bewaarde documenten, waarop per reis ingevuld werd hoeveel mensen er gekocht werden, wat er voor betaald werd, hoeveel er waar verkocht worden, wat dat opleverde, etc. Je kunt het met behulp van de vogages database zelf narekenen als je wikipedia, Britannica, Unesco en dergelijke niet vertrouwd. Dan zul je ook zien dat je met 150 slaven per reis (ik neem aan dat je ‘reis’ bedoelde waar je ‘schip’ schreef) en 13000 reizen veel en veel te laag zit. Reken gerust het dubbele per reis en het driedubbele voor het totaal aantal reizen!
Er lijkt iets misgegaan met de link. De Trans Atlantic Slave Trade voyages database is te vinden op http://www.slavevoyages.org/.
Laatste poging: http://www.slavevoyages.org/
Werkt dit ook niet dan is Google je vriend.
Er wordt wat gemakkelijk gesproken van slavernij in “De” Oudheid. Ik neem aan dat er verschillen zijn in de status en toepassing van en opvattingen over slavernij bij de Egyptenaren, de Perzen, de Grieken of de Romeinen. Aristoteles neigde ernaar slavernij als een natuurlijke conditie te zien, terwijl de jurist Gaius het slechts als een bijproduct van oorlog zag. Wat betreft de juridische status van slavernij zullen er sowieso verschillen geweest zijn tussen bijvoorbeeld de eerste eeuw en de vierde/vijfde eeuw.
Wat betreft de verhouding tussen slavernij en kapitalisme, grondleggers van het vrije-marktdenken als Adam Smith en Ricardo waren mede op economische gronden tegenstanders van slavernij.
Zeer instructieve en genuanceerde blog weer, Jona.
Toch een paar aantekeningen:
Heden ten dage is er nog veel slavernij op verschillende plaatsen, zelfs in Europa, maar vooral in de lage lonenlanden, denk maar aan Bangla-Desh, India, etc. In dat laatste land bestaat nog het kastensysteem en ’the untouchables’
Zie: http://www.indiaweb.nl/religie/kastenstelsel/
Moderne slavernij komt ook voor in NL: denk aan de werkers uit het voormalige Oostblok. O.K., ze hebben een baan en met het geld wat ze hier verdienen is hun koopkracht in eigen land beter dan ze hier is, maar het werk dat ze hier verrichten gebeurt vaak onder vernederende omstandigheden en het verstoort bovendien de markt hier. Dat was eigenlijk niet de bedoeling van de EU. In de Emiraten wordt op grote schaal misbruik gemaakt van meisjes uit de Philippijnen.
Dan is er nog een verborgen vorm van slavernij, zoals te zien is in de Britse serie ‘You rang, Mylord’, een parodie op het Britse standensysteem, waar de eigenaar van het huis Lord Meldrum en zijn broer en kinderen zich nauwelijks bewust zijn van het personeel. Sterker nog, het personeel is niet-bestaande voor hen. Zij bespreken al hun geheimen waar het personeel bij staat. Dit is geen slavernij in de zin van op iemand eigendomsrechten hebben, maar in zekere zin is het de grootste mate van vernedering. Overigens is het personeel verbannen naar de kelder en ze bestaan niet.
De slavernij in Afrika werd in gang gezet door handelaars uit Soedan en Zanzibar, dat mogen we niet vergeten. Dat staat duidelijk beschreven in het boek Congo van David van Reybrouck.
De latere kolonisatoren zijn daar op ingesprongen.
Ik denk ook dat hoe slaven in de oudheid behandeld werden erg verschillend is van ‘de ingesteldheid’ van hun eigenaar.
Maar er is tegenwoordig zeker reden tot ongerustheid over de hedendaagse slavernij. Die houdt niet alleen de uitbuiting, mishandeling, mensenhandel met ‘sexwerkers’ etc. in, maar ook het feit dat mensen zich onmogelijk kunnen losmaken van de ‘laag’ waarin ze zitten en dus hun leven als één grote vernedering moeten ervaren.
En het erge is dat we weten onder welke slavernij-achtige omstandigheden onze bananen en t-shirts zijn geproduceerd, maar toch kopen we die spullen gewoon……
Een eind maken aan die slavernij was juist een van de redenen voor Europeanen om Afrika te koloniseren. Je zou natuurlijk kunnen zeggen dat de mensen gewoon van de ene vorm van slavernij in de andere kwamen, maar het toont in ieder geval aan hoeveel verschillende kanten er aan dit onderwerp zitten.
@Ab R.C. Dabra
“En ten tweede het vanaf de 19e eeuw voorstellen van ‘Barbaarse’ c.q. ‘Moorse’ zeerovers als boeman in het verhaal van Sinterklaas.”
O vandaar die zwaar aangezette rode lippen, grote bos kroeshaar, koeterwaal taaltje sprekend met zwaar accent, roetzwart geschminkt en olijke doldwaas gedrag.
Want zo zagen de de bewoners er uit van Noord-Afrika. Geloof je het zelf?
Dat is gedeeltelijk onwetendheid en misverstand bij degenen die ZP uitbeelden volgens mij.
Ik zou zeggen: download die video van AJ Scheer eens; heel erg interessant! Dan kun je zien dat ook bijvoorbeeld in Italië dat nooit aan de Transatlantische Slavenhandel heeft deelgenomen, ‘Moorse’ Pieten naast ‘bisschop’ Sint Nicolaas lopen. Je waant je bijna in Nederland.
Overigens zag ik vandaag dat Scheer deze ‘Zwarte Piet’-traditie, in ‘Wild Geraas 2’ ook buiten het Indo Europese gebied ontdekt.
Boven aan in deze blog is reeds sprake van barbarijs.
Eeeh nee, katoen groeit niet aan bomen. Een goeie meter, daar heb je de hoogte van die struik wel mee gehad.
“Een ander verschil, dat momenteel vaak onder de aandacht wordt gebracht, is dat de negentiende-eeuwse slavernij racistisch was: de slaven waren zwart en hun meesters waren blank. Of wit, zo u wil. In de Oudheid ontbrak deze tegenstelling…”
Aristoteles’ theorie van de natuurlijke slavernij kun je beschouwen als een klassieke matrix van racistisch denken. Hij stelt dat sommige mensen van nature meesters zijn, terwijl anderen gemaakt zijn voor slavernij. Dat kun je volgens hem vaak ook aan lichaamsbouw en geestesgesteldheid aflezen. Voor die natuurlijke slaven is het niet onrechtvaardig, maar juist het beste dat ze als slaaf dienen. Niet voor niets werd Aristoteles nog in de 19e eeuw aangehaald om de Amerikaanse plantageslavernij te verdedigen.
@Ab R.C. Dabra,
ZP zoals wij die kennen dateert van halverwege de 19e eeuw en heeft niets van doen met indo-Europese tradities en heidendom. Begonnen als page naar een beeld van een zwarte Afrikaanse knecht in een 17e eeuws Spaanse page pakje ( zie schilderijen uit die tijd) om de link met Spanje te leggen. Maar al gauw verwoorden tot een karikatuur van de zwarte afrikaan. En dat laatste is waar anti-zwarte piet activisten tegen ageren.
ZP bestond zoals gezegd in de Middeleeuwen ook al als geketende duivel. Hij was toen al door de kerk onder handen genomen zogezegd.
In de 19e eeuw werd hij na een tijd afwezig te zijn geweest (blijkbaar omdat de duivel niet mocht worden afgebeeld of zo heb ik eens gelezen) opnieuw geïntroduceerd en nu als Moorse boeman. Dit gebeurde nadat Engelsen, Fransen, Nederlanders en Amerikanen definitief hadden afgerekend met de Moorse/Barbarijse piratennesten in Noord Afrika.
Toen werden de Moorse piraten van realiteit omgevormd tot slechts overlevering c.q. volksmythe.
En nogmaals: kijk vooral de docu ‘Wild Geraas’ eens. Dit is een zeer verhelderende docu!!!
Feitelijk is dus Zwarte Piet zoals wij die nu kennen een soort levend slavernij-monument ter herinnering aan de door de Noord Afrikaanse/Barbarijse – en door de islam geïnspireerde – slavenhandel.
Dus…. Blijf alsjeblieft van ons slavernijmonument af……
Bovendien overwegen wij herstelbetalingen…. Dus trek je portemonnee maar vast….. 😉
Met geld strooien! Heel toepasselijk.
Gisteren in de zon op mijn fietsje naar het uitzendwerk vroeg ik mij af.
Zal er in de Romeinse tijd ook iets als een uitzendbureau zijn geweest?
Ik weet: er waren dagloners en slaven en diverse ambachten zullen zich al enigszins in meerdere of mindere maten georganiseerd hebben.
Maar was er bijvoorbeeld ook een slavenhandelaar die zijn slaven verhuurde?
Of kon je als slaaf aan het eind van het seizoen weer terug op de markt gezet worden, wellicht bij de zelfde slavenhandelaar die je een paar maanden daarvoor verkocht had?
En was er misschien een pool van ambachtsmensen waar je terecht kon als je veel van dat soort ambachtslieden tegelijk nodig had?
uitstekende vraag!
Ab R.C. Dabra,
– Nee ZP bestond in de middeleeuwen niet, Sinter Klaas had tot in de 19e eeuw geen knecht!
– Als de die docu volgens jouw zulke overtuigende bewijzen geeft dat ZP direct te linken is aan een heidens fenomeen etc. dan moet het toch niet zo moeilijk zijn wat feiten en argumenten uit de docu op te sommen? In plaats van slechts te verwijzen naar de docu zelf!
– ZP is in de tweede helft van 19e gemodeleerd naar 16/17e eeuwse moorse pages ( lees zwarte slaven pages) op schilderijen uit die tijd en nadien nog eens flink bijgewerkt om van ZP een domme volwassen zwarte te maken ondergeschikt aan zijn witte meester.
– Piraterij in de Middellandse zee was geen éénrichtingsverkeer maar werd vanaf beide kusten beoefend. De christenen deden hetzelfde: http://www.leiden-islamblog.nl/articles/muslim-slaves-in-early-modern-europe-a-forgotten-history-of-slavery Zullen we in navolging van jou dit door christendom geïnspireerd slavernij noemen?
ZP apologeten zoals jij doen aan historisch revisionisme. Als om maar te kunnen blijven ontkennen dat de 19e eeuwse ZP in feite een racistische karikatuur is van de zwarte man.
Weet u wat nou zo mal is meneer Boubkari? ik heb als wit Hollands kind in de jaren vijftig van de vorige eeuw Zwarte Piet nooit als knecht ervaren. Sinterklaas was een statige oude heer met een witte wattenbaard, een saaie oude vent waar niks aan te beleven viel. Maar Zwarte Piet, dat was een prikkelende figuur, daar kon je wat mee beleven. Een ´trickster´ zo u wilt. Ik snap dat er vanuit het oogpunt van racisme heel anders tegenaan gekeken wordt. Maar ZP is denk ik toch wat meer dan alleen die domme zwarte volwassen man die ondergeschikt is aan zijn meester.
Zo zie ik het ook. Er zit bovendien een element van essentialisme in het debat: ZP “is” racisme. Het zou handiger zijn als was gezegd “ik ervaar het als”.
Ik teken daarbij dan ook weer aan dat het nooit kwaad kan je eigen onschuldige wereld eens te bekijken door andermans ogen. Ik heb geen principiële bezwaren tegen kleurrijke pieten – er is geen essentie en we zijn niet de slaaf van een traditie. Ik houd zelf erg van varkensvlees maar als ik islamitische gasten heb, zet ik ze iets anders voor, zelfs al vind ik hun afkeer van varkensvlees irrationeel. Maar je kunt een beetje rekening houden met elkaar, daar is nog niemand dood aan gegaan.
@saskia sluiter, @ Jona Lendering,
Dat je als kind iets als positiefs of als onschuldigs ervaart wil nog niet zeggen dat, dat ook zo is in de ogen van anderen. Ook u moet toegeven dat ZP sinds de jaren 50 een evolutie heeft doorgemaakt. Geen ZP die nu met zwaar accent dommig Nederlands praat en erbij loopt met sterk aangezette rode lippen! Kennelijk is men in de loop van de tijd gaan vinden dat, dat niet meer kon.
Als “neutrale partij” ( ik vier geen Sinterklaas) heb ik tot voor kort altijd gevonden dat de anti- ZP beweging veel te radicaal was en dat ze gezien de evolutie van de traditie vroeg of laat ZP vanzelf zou veranderen in een personage waar ook zij mee kunnen leven.En dat ze vooral het element van kinderfeest niet uit het oog moesten verliezen in hun acties tegen ZP.
Echter de pro-ZP kant is niet instaat om ook maar toe te geven dat er legitieme kanttekeningen te plaatsen zijn bij ZP en dat het voor sommige mensen niet leuk en zelfs pijnlijk is geconfronteerd te worden met ZP. Waarbij men zelfs overgaat tot historisch revisionisme om maar niet te hoeven toe te geven dat ZP een Nederlandse vorm van Black Face is of op z’n minst dat anderen dat zo kunnen zien en ervaren. Om maar te zwijgen van het volksdeel ( weliswaar een minderheid maar een aanzienlijke grote minderheid) dat op de racistische toer ging/gaat zodra er ook maar met een vinger naar ZP wordt gewezen.
“De pro-ZP kant is niet instaat om ook maar toe te geven dat er legitieme kanttekeningen te plaatsen zijn bij ZP”
Een wat curieus commentaar. Ik ben ernstig voor Piet maar geef net aan dat er alleszins redelijke kritiek mogelijk is.
Verbieden of staken met iets is niet altijd de oplossing. Ik denk dat je ook pijn bij mensen kunt wegnemen door goede voorlichting. En mijns inziens kan eerder genoemde docu of vergelijkbare informatie daar heel goed bij helpen.
Ooops! Dit was eigenlijk gericht aan Mohammed.
@Mohammed: volledig met je analyse eens. Ik had ook nooit een probleem met ZP. Maar door me te verdiepen in de kritiek op ZP begon ik in te zien dat er wel degelijk kanttekeningen zijn te plaatsen bij deze traditie, en dat het helemaal geen kwaad kan om iets te veranderen aan het uiterlijk. Het heeft geen zin om de vinger te wijzen naar vreemde feesten in andere culturen, of te roepen dat veel Surinamers het geen probleem vinden. Er zit gewoon iets raars in deze traditie. En zo oud is die traditie niet eens: een bedenkseltje uit ca 1850 van een onderwijzer die een zwarte knecht, een stoomboot en Spanje-als-woonplaats tevoorschijn toverde. Heel jammer dat die zwarte knecht al snel evolueerde tot een 19e eeuwse racistische karikatuur van een neger à la black face. Het maakt niet uit of ZP nu wel of niet een volkomen onschuldige herkomst heeft: de uitwerking is gewoon een verkeerde kant opgegaan.
Helaas lijkt een normaal debat niet mogelijk. Het wordt gedomineerd door extremen: de anti-groep wil maar niet begrijpen dat het tijd nodig heeft en dat je zin doordrukken nogal onsympathiek is, de pro-groep gebruikt krampachtig al dan niet verzonnen historische argumenten en bedient zich zelfs van uitgesproken racistische taal om duidelijk te maken dat ZP niet racistisch is (de smerige troep die ik op facebook heb zien langskomen, daar lusten de honden geen brood van…..).
En daarin wijk je af van de groep ‘hardliners’, waar Mohammed dus op doelt in zijn bijdrage.
@Jona Lendering,
Met pro-ZP bedoel ik lui elke vorm van kritiek op ZP afwijzen en niet diegenen die ook het standpunt van de tegenstanders begrijpen en dat niet afdoen als gezeur of nog erger..
@Ab R.C. Dabra,
Ik pleit nergens voor een verbod. Ik zie het Sinterklaas feest in eerste instantie als onschuldig kindervermaak. Tegelijkertijd zijn er legitieme kanttekeningen te plaatsen bij het personage van ZP.
Als koelere hoofden het debat hadden bepaald van zowel de anti als pro-kamp dan had men wel een modus vivendi gevonden waar de meerderheid van beide kampen zich wel in zouden hebben kunnen vinden. En niet zoals nu, waar radicalen uit beide kampen het “debat” en de toon daarvan bepalen. En dat geldt niet alleen voor het “debat” aangaande ZP maar over heel veel meer zaken waar men telkens ziet dat een kleine minderheid aan schreeuwlelijkerds – groter gemaakt door alle media aandacht – de koers en toon bepalen van een “debat” terwijl het redelijke midden hoofdschuddend en stilzwijgend toekijkt.
Ja, het is heel jammer dat deze -en niet alleen deze- discussie gekaapt wordt door de meest radicale standpunten. Dat betekent ook per definitie het einde van de discussie. Als men met de hakken in het zand wederzijds haar of zijn mening naar de overkant roept is dat geen discussie meer. Maar helaas is dit de afslag die we aan het nemen zijn. Een genuanceerde mening scoort niet, dus die telt niet mee. Ik vind dat zelf ook behoorlijk zorgelijk.
Misschien zouden Sinterklaas en Zwarte Piet ook niet zo´n issue geworden zijn als het feest niet zo was gecommercialiseerd. Want het onschuldig kindervermaak heeft het zich ontwikkeld tot een feestje van de middenstand en is mede daardoor zo buitenproportioneel groot geworden, met Sinterklaasjournaals en wat al niet.
Wat is de essentie van het Sinterklaas feest? Is het zwart zijn van ZP de essentie van het feest? Maakt het voor een 2,3,4,5 of 6 jarige ook maar iets uit of ZP zwart geschminkt is? Of vinden ze het net zo leuk en spannend als het kleurenpieten zijn?
Gaat het hierom volwassen die kost wat kost willen vasthouden aan herinneringen uit hun jeugd of om hen waar het daadwerkelijk omgaat: De kinderen ?
Ik hecht aan tradities en ik vind dat je die niet zo maar vanwege de tijdsgeest of omdat een minderheid dat graag wil een traditie moet veranderen. Maar hier gaat het om aanpassing van zwarte schmink naar kleuren schmink. Gezien het feit dat het personage ZP al enige evolutie heeft doorgemaakt de afgelopen decennia: Geen roe, geen koeterwaals, geen al te dikke rode lippen, ZP als manager ipv knecht en ook vrouwen die ZP mogen zijn. Dan lijkt mij een kleuren schmink geen grote aanpassing.
Maar wellicht denk ik als iemand die geen Sinterklaas viert te gemakkelijk over die aanpassing en ga ik voorbij aan iets essentieels.
Je gaat idd voorbij aan iets essentieels. Ten eerste is Zwarte Piet een moderne variant van een traditie die misschien wel 4500 jaar – of nog veel verder – terug gaat (zie de documentaire). Het is niet aan buitenstaanders om die traditie onmogelijk te maken. Ten tweede: dit feest, Zwarte Piet, heeft niet de intentie mensen te kwetsen, gaat niet over de Transatlantische Slavernij, is niet racistisch. Temeer omdat de geprononceerde, rode lippen en het brabbeltaaltje zijn verdwenen. In plaats van er aanstoot aan te nemen kunnen de ‘gekwetsten’ veel beter de achtergrondinfo rond dit feest tot zich nemen. Ten derde is het feitelijk onderdeel van een ‘way of life’, om niet te zeggen, van een levensbeschouwing. Het feest is in deze vorm onderdeel van de Westerse kijk op het leven; het wordt op zeer veel plaatsen binnen en buiten Europa gevierd. Je kunt dat misschien onbelangrijk vinden of zelfs belachelijk maar dat vinden veel mensen van andere, exotische levensbeschouwingen ook. Zoals is gebleken is het voor de mensen die het vieren wèl heel belangrijk anders had deze traditie nooit zo lang overleefd en was er nooit zoveel verzet geweest tegen degenen die het willen afschaffen.
Ab R.C. Dabra,
Je blijft maar nonsens herhalen alsof dat het feitelijk maakt!
– ZP heeft niets van doen met oude heidense gebruiken.
– Het Sinterklaas feest werd in deze contreien sinds de late middeleeuwen gevierd zonder heidense voorgeschiedenis.
– De Sint had eeuwen lang geen knecht tot die er halverwege de 19e eeuw werd bij verzonnen. Hoe zo eeuwenoude traditie?
– Nog niet zo heel lang geleden vierde half Nederland dit: Paapse feest niet. Dus hoe zo Nederlandse traditie?
– Die knecht was in eerste instantie gemodelleerd op de zwarte pages ( zwarte Afrikaanse slavenjongetjes) die men aan de Iberische hoven hield in de 16e en 17e eeuw.
– Werd later een karikatuur van de zwarte man.
– Men was zich daarvan bewust vandaar dat men het personage van ZP in de loop van de tijd mee heeft laten evolueren met de tijdsgeest. Dus hoe zo tijdsbestendig traditie?
– Nog niet zo heel lang geleden werd er gevreesd dat het Sinterklaas feest verdrongen zou worden vanwege de commercie door zijn nazaat de kerstman. Dus hoe zo “way of life”? Of helemaal potsierlijk: Onderdeel van een levensbeschouwing?
– Verzet tegen aanpassing van ZP heeft meer van doen met een verkrampt vasthouden aan een: Invented tradition met bijpassende verzonnen eeuwenoude geschiedenis waarvan men weet dat die feitelijk niet verdedigbaar en houdbaar is maar die men gebruikt als stok om anderen mee te slaan. Behoorde ZP tot een eerbiedwaardige traditie waar de meerderheid van de bevolking zeer gehecht aan was dan zou de minuscule minderheid die er tegen ageert geen enkele kentering teweeg hebben gebracht. Dan zou ZP domweg niet ter discussie hebben gestaan. Feit dat, dat wel het geval is zegt genoeg. Kennelijk maalt een groot deel van de bevolking niet om de zwarte schmink.
– Sinds de jaren 60 heeft men van alles en nog wat aan tradities de wacht aangezegd, geschopt tegen allerlei heilige huisjes etc. Men was daar maar al te trots op: Kijk ons eens progressief zijn en geen nieuwkomer die daar aan te pas kwam. Maar zwarte schmink veranderen voor kleuren schmink is dan op eens een brug te ver? Seculiere heiligschennis van de hoogste orde?
– Mensen die ageren tegen ZP zijn ingezetenen van die land, burgers, hier geboren en getogen en lang niet allemaal met een kleurtje, met al het recht – binnen de ruimte die de wet toelaat – om tegen van alles te ageren ook ZP wat de rest daar ook van moge vinden!
– Ik ga niet aan iets essentieels voorbij. Ik benoem het essentiële van het sinterklaasfeest: Blije kinderen, lekker snoepgoed, elkaar geschenken geven, een avondje vol gezelligheid etc. en wijs er op dat zwarte schmink inwisselen voor kleuren schmink daar geen jota aan zal af doen.
You haven’t got a clue!!!
Hoe lang eeuwenoude tradities bewaard zijn gebleven, met name op het platteland – in het oosten en noorden van het land bijvoorbeeld; en op de Waddeneilanden.
Ik heb zelf toen ik nog een ventje was en met mijn pa meeging die ook van dat antropologisch veldwerk deed, uit de mond van een oud, bijna 100-jarig opaatje gehoord hoe hij nog zelf het Wilde Heir van Wodan langs de hemel had horen trekken. Dat is altijd blijven leven op het platteland.
You really haven’t got a clue!!!
Ik kan nu wel eindeloos herhalen dat je die documentaire moet downloaden maar dat lijkt zinloos bij jou. Simpelweg blijven weigeren de feiten onder ogen te zien en geloven dat Nederland een eiland is dat op geen enkele wijze in verbinding staat met z’n direct omgeving. ….
Daarom: einde discussie.
@Ab R.C. Dabra,
“You really haven’t got a clue!!!”
Een adequate omschrijving van jouw kijk op deze kwestie!
Als de docu zulke overtuigende feiten en inhoudelijke argumenten naar voren brengt dan zou het toch voor jou geen moeite moeten zijn om daarvan enkele puntsgewijs op te sommen?
Het feit dat je dat nalaat te doen zegt genoeg.
https://www.youtube.com/watch?v=REHhL57ozVI
Hier, een interessant interview met A.J. Scheer.
Omdat die 5 eurootjes om Wild Geraas 1 te downloaden blijkbaar niet van je budget af kunnen.
https://vimeo.com/ondemand/wildgeraas
@Ab R.C. Dabra,
Waar blijven die overtuigende feiten en inhoudelijke argumenten? Kom eens met wat plaatjes van Krampus of soortgelijke figuur als knecht van Sinterklaas uit deze contreien. Er is van alles op schilderijen en prenten vastgelegd sinds de 17e eeuw ook het Sinterklaas feest.
Probeer het eens :). Iets zegt me dat het je niet zal lukken!
“Zo eigenwijs als dikke stront.” zou mijn oude collega zeggen…
Zelf wat verder rechercheren, zelf nadenken en zaken met elkaar verbinden, je los maken van je eigen eendimensionale achtergrond. En als je dan nog vragen hebt: Wild Geraas downloaden voor de somma van € 4,95!
Groetjes en einde discussie.
Man, man, man, man….
@Ab R.C. Dabra,
Nogmaals:
Kom eens met wat plaatjes van Krampus of soortgelijke figuur als knecht van Sinterklaas uit deze contreien. Er is van alles op schilderijen en prenten vastgelegd sinds de 17e eeuw ook het Sinterklaas feest.
Krampus (https://nl.wikipedia.org/wiki/Krampus) is een duivels figuur dat in de Alpenlanden de tegenhanger is van Sint Nicolaas en kinderen straft. Ook in andere landen zijn er allerlei helpers die vaak duivels van aard zijn, al dan niet zwart geschminkt. Vaak werden die duivelse figuren één met Sint Nicolaas, en werd hij dus zelf een boeman die kinderen strafte. Dat was uiteindelijk ook de wijze waarop Sinterklaas in Nederland vooral bekend stond: een boeman die kinderen strafte, rondliep met rammelende kettingen, al dan niet met zwart geschminkt gezicht.
Om Sinterklaas wat beschaafder, leuker en kindvriendelijker te maken, zijn in de 19e eeuw de duistere kanten eruit gehaald. Sinterklaas werd (weer) een statige bisschop, en zijn oude duivelse karaktertrekken zijn uiteindelijk in zijn tegenhanger terechtgekomen, een zwarte knecht. Die is pas in 1850 (Schenkman) voor het eerst in Nederland afgebeeld: een neger als knecht of bediende van Sint Nicolaas. In de daarop volgende decennia kreeg deze negerknecht de naam Zwarte Piet – een naam die al in de eeuwen ervoor gebruikt werd, voor misdadigers en ander tuig -, nare karaktertrekjes als bestraffer van kinderen, en racistische stereotyperingen.
In de 20e eeuw wijzigde Zwarte Piet opnieuw, nu naar een kindervriend, een serieuze helper, en de scherpe kantjes werden er af gehaald. En na eeuwen van veranderingen en aanpassingen in Sinterklaas, wordt het 19e eeuwse negroïde uiterlijk van de helper nu langzaam vervangen door die eeuwenoude met roet vies gemaakte boeman, maar mét behoud van het huidige positieve karakter.
Alles is keurig hier terug te lezen, inclusief bronnen:
https://nl.wikipedia.org/wiki/Zwarte_Piet
Tradities veranderen. Gelukkig maar, anders liep Sinterklaas nu nog steeds rond met besmeurd gezicht, rammelend met kettingen en op klompen, om de kinderen de stuipen op het lijf te jagen.