Oké, zoals de oudheidkunde in het nieuws komt, het kan dus altijd nóg slechter. Ik meende het ergste wel te hebben gezien. Maar dat de Washington Post ooit nog zou koppen dat “een verloren stad” is teruggevonden, “gebouwd door krijgsgevangenen uit de Trojaanse Oorlog”, dat had ik niet meer zien aankomen. U vindt dat brok hysterie hier. Het erge is dat dit soort kulleklap helemaal niet nodig is omdat er over Tenea, want daarover hebben we het, ook een gewoon interessant stuk te schrijven zou zijn geweest.

Nu bent u, waarde lezer, slim genoeg om voorbij de kop te kijken. De meeste lezers doen dat echter niet en voor hen is de eerste indruk meteen de laatste: oudheidkundigen zijn weer eens aan het overdrijven. Aandachtshoeren.

In dit geval lag de nonsens er duimendik bovenop. Maar het kan ook subtieler. Ik ben al van vier kanten, door mensen die ik hoog acht en die zich doorgaans niet gek laten maken, gewezen op het bericht in Ha’aretz dat er een nieuw onderdeel van het Antikythera-mechanisme is gevonden. Dat zou leuk zijn, want dit mechanisme, dat is te zien in het Nationaal Archeologisch Museum in Athene, is een soort rekenmachine om de planeetstanden te berekenen. De maker was weliswaar geen Eise Eisinga – als de moderne reconstructies kloppen deed het ding het niet heel erg goed – maar zijn werkstuk is natuurlijk eindeloos fascinerend.

Het mechanisme is in 1902 gevonden in een scheepswrak bij het eiland Antikythera. Er zijn ook beelden gevonden, zoals deze gigantische Herakles met stoere schouders en spillebenen.

Omdat de zeestromingen het zand soms wat verleggen, komen er bij het Antikythera-wrak weleens nieuwe oude voorwerpen vrij te liggen, en daarom wordt het wrak van tijd tot tijd opnieuw onderzocht, zoals in 1974 door Jacques Cousteau. Vorig jaar was het weer raak en daarbij is een schijfje gevonden met daarop een stier geëtst.

Een stier! Dat is ook een sterrenbeeld! Vast een onderdeel van het Antikythera-mechanisme! Vorig jaar werd er nog rustig over geschreven, zoals op de website van Nature en de National Geographic, nu is de hype er ineens. Terwijl er dus geen enkel bewijs is dat dit schijfje bij die antieke rekenmachine heeft gehoord. Gebakken lucht.

De vraag waarom Ha’aretz het Antikythera-mechanisme ophypet, laat ik even wat ze is. Ik weet het namelijk niet. Ik weet wel een paar andere dingen. Eén: hoeveel minachting hebben oudheidkundigen eigenlijk voor hun vak, dat ze denken dat het niet zonder grove overdrijving kan worden gepresenteerd? Vaak zit dit soort misleiding namelijk al in het persbericht – het is bepaald niet zo dat het domme journalisten zijn die er iets bizars van maken.

Twee: dit zijn voorbeelden van junk-nieuws. Dat is geen fake-nieuws, dat gewoon echt niet waar is, maar het is een herhaling van wat al in het nieuws is geweest. Niet per se onbetrouwbaar, maar het is bellenblazerij, nieuws om het nieuws. Junk-nieuws is schadelijk omdat het enerzijds het echte nieuws verdringt en omdat de meer geïnteresseerde mensen nooit de verdieping krijgen die ze nodig hebben om geïnteresseerd te blijven. In Nederland kun je wijzen op de limes, waar steeds hetzelfde, oppervlakkige verhaal wordt verteld.

Er zijn over de oude wereld ook echte verhalen te vertellen. Het nieuws dat wordt verdrongen is dat Tenea en Antikythera voorbeelden zijn van de wijze waarop het verre verleden wordt gebruikt om moderne identiteiten te vormen. Ze steunen een moderne ideologie waarin de Grieken de briljante creatieve geesten waren waarop Europa steunt – en dat is een heel misleidend, negatief narratief. Ik zou willen dat journalisten dáár over schrijven, in plaats van dat de Washington Post gemakzuchtig de Trojaanse Oorlog van stal haalt en Ha’aretz een schijfje met een plaatje van een stier ophypet.

Zolang wetenschapsjournalisten niet wat vaker uit de humaniora afkomstig zijn, zie ik dit niet verbeteren. Triviaal nieuws zal het echte nieuws blijven verdringen. De oplossing is niet dat oudheidkundigen wéér met junk-nieuws om aandacht jengelen, maar dat ze werken aan een voorlichting die wél professioneel is.