Het zal u niet zijn ontgaan dat ik de laatste tijd nogal eens heb geblogd over Herodotos van Halikarnassos, de Griekse onderzoeker die de Historiën schreef. Dat woord betekent overigens zoiets als “onderzoek” of “navorsingen” en kreeg pas ná Herodotos zijn huidige betekenis. Of misschien wel dankzij Herodotos, want naarmate je verder komt in de Historiën, begint het werk steeds meer te lijken op een geschiedenisboek: is het aanvankelijk nog een verrukkelijke melange van geografie, etnografie, mythologie, sterke verhalen en geschiedenis, tegen het einde focust Herodotos op de veldtocht van de Perzische koning Xerxes naar Griekenland.

Het is een geweldige tekst die een breed publiek verdient. Als er één antieke tekst is die u leest, laat het dan Herodotos zijn. Zelfs in vertaling merk je dat er iets bijzonders gebeurt: Herodotos schrijft spreektaal. Zijn werk markeert niet alleen het begin van de geschiedvorsing maar staat ook aan het begin van een traditie om informatie over te dragen in proza. (Eerdere auteurs hadden gekozen voor poëzie.) Alleen bestond er rond 430 v.Chr. nog helemaal geen schrijftaal, zodat Herodotos zich bedient van alledaagse woorden.

Dat plaatst een vertaler voor een keuze: Herodotos’ vorm zou hem kunnen doen besluiten het Grieks weer te geven in Nederlandse spreektaal, de inhoud zou de vertaler kunnen doen kiezen voor zakelijk proza. De maker van de Nederlandse vertaling, Hein van Dolen, koos voor het eerste. En hier is een Engelse vertaling, alweer wat ouder, die wat plechtstatiger overkomt. En daarover wil ik het even hebben.

Bill Thayer is de webmaster van LacusCurtius, een enorme website vol Griekse en Romeinse teksten. Inmiddels zijn er meer van dat soort sites, zoals Perseus, maar Lacus was een van de eerste en als het gaat om de kwaliteit is het ook de beste. Perseus schijnt teksten te proeflezen maar ik heb het nog niet gemerkt; Thayers teksten zijn doorgaans smetteloos.

En nu heeft hij dus Herodotos online geplaatst. Alle negen boeken in het Engels en het Grieks. (Voor insiders: het is de oude Loeb-vertaling.) Twee commentaren erbij (Rawlinson en How & Wells), plus voetnoten van zowel Thayer als mijzelf. Er zijn foto’s toegevoegd, want die ontbraken in de Loeb-vertaling. Er is op toegezien dat het geen afbeeldingen waren die u al duizend keer eerder zag. Tot slot is de tekst voorzien van datgene wat internet zoveel bruikbaarder maakt dan een papieren boek: hyperlinks naar aanvullende informatie.

Die heb ik voor een groot deel geschreven. Aan wat er al was op Livius.org – en dat was veel – heb ik de laatste maanden nogal wat pagina’s toegevoegd: koning Alexander van Macedonië, de mythologische amazones, de barbaren, de landstreek Boiotië, het eiland Chios, de Spartaanse eforen, de stad Eretria, de Atheense tyran Hippias, de legendarische held Kadmos, Kleisthenes (de man die de democratie bedacht), de tyran Kleisthenes van Sikyon, de tragische koning Kleomenes van Sparta, het eiland Kreta, de godin Kybele, Leonidas (u weet wel, Thermopylai), het Centraal-Aziatische volk van de Massageten, de berg Olympos, de stam der Paioniërs, de mythologische Pelasgen, de Fenicische stad Sidon, het Centraal-Aziatische volk van de Sogdiërs, de tyran Syloson van Samos, het mythologische monster Tyfon, Griekse wapenrustingen, de Zuilen van Herakles en de Zwarte Zee.

Over Nubië maakte ik vier pagina’s omdat ik me ook wilde voorbereiden op de komende expositie in Assen. Er zit leuk fotomateriaal bij. Verder heb ik alvast “stubs” gemaakt over Argos, Athena, Eleusis, Memfis, Olympia, Olympische Spelen, Paflagonië, Peisistratos, Samos, Sikyon, Tarente en Thessalië. En uiteraard heb ik vanuit de bestaande Livius-pagina’s waar mogelijk naar deze online-Herodotos gelinkt.

Laat ik eerlijk zijn: het zou beter zijn geweest als wetenschappelijke literatuur niet achter betaalmuren zou hebben gelegen. Dan hadden we actuelere commentaren online kunnen plaatsen en een recentere Griekse tekst. En om u een andere teleurstelling te besparen: we zijn nog bezig. Het proeflezen dat Thayer zo meticuleus doet, is bij de Griekse tekst nog niet helemaal klaar en op het moment dat ik dit schrijf – zo rond half twee in de nacht – zijn ook nog niet alle afbeeldingen online. Ik wil de stubs nog uitbreiden tot volwaardige artikelen en ik denk dat er nog meer pagina’s zullen komen.

Maar voor het moment ben ik toch wel tevreden. Er zijn al wat Herodotos-teksten online, maar in feite zijn dat papieren boeken die zijn omgezet in HTML. Commentaren ontbreken en de mogelijkheden die het internet biedt, zoals hyperlinks naar andere informatie, zijn niet  benut.

Thayer en ik hebben dus wél zitten hyperlinken en ik denk dat er iets bruikbaars aan het groeien is. Ik beschouw dit als een vingeroefening voor als straks, wanneer het Europese Plan-S is aangenomen, de betaalmuren zijn geslecht. Dan moet het mogelijk zijn dit uit te bouwen en iets te maken dat niet alleen alle mogelijkheden benut van het wereldwijde web, maar dat bovendien tevens wetenschappelijk actueel is.

Ik presenteer dit niet zonder reden op 6 december: beschouw het maar als een Sinterklaascadeau. Voor mij was er een ander Sinterklaascadeau: de prettige samenwerking met Bill Thayer.

De website is hier.