Een van de beroemdste verhalen uit de Oudheid is dat van de Tienduizend: de terugtocht van een groep Griekse huurlingen die had gestreden in een Perzische burgeroorlog en nu probeerde thuis te komen. De naam is een beetje raar: van de 14.000 die op pad gingen, keerden er 6.000 terug. Tienduizend is slechts een ongewogen gemiddelde. Eén van de commandanten, Xenofon, schreef een prachtig verslag waarin vooral de passages over de tocht door Armenië boeiend zijn. Zo beschrijft hij de levenswijze:
De woningen bevonden zich onder de grond; ze hadden een nauwe toegang, net als de opening van een waterput, maar beneden waren ze ruim. Voor het vee waren er ingangen als tunnels uitgegraven, maar de mensen daalden af langs ladders. In die woningen trof men geiten, schapen, ossen en pluimvee aan, samen met hun jongen; al die dieren werden binnenshuis gevoederd. Men trof er ook tarwe, gerst, peulvruchten en gerstebier in vaten. De gerstkorrels dreven tot aan de rand van de vaten en er staken rietstengels zonder knopen in, grote en kleine. Wanneer men dorst had, moest men een rietstengel in de mond nemen en eraan zuigen. De drank was zeer sterk als men er geen water bij voegde; maar wanneer men eenmaal de smaak te pakken had, was hij zeer aangenaam.(Xenofon, Anabasis 4.5.25-27; vert. Marc Moonen)
Hierboven ziet u drie van de door Xenofon beschreven vaten, te zien in het museum van Erebuni, Yerevan.
Ik noemde Xenofon zojuist boeiend en typeerde zijn boek als prachtig. Dat wil niet zeggen dat ik blind ben voor het feit dat een auteur ook boeiend en prachtig verslag kan doen van verschrikkelijke zaken. Zo ontdekte Xenofon de details van het Armeense leven toen zijn bierbeluste manschappen een dorp plunderden.
Hij legde er de hand op al de dorpsbewoners, de dorpsoverste inbegrepen, op zeventien veulens die er als cijns voor de koning gefokt werden, en op de dochter van de dorpsoverste die slechts acht dagen tevoren getrouwd was. Haar echtgenoot was op hazenjacht en werd derhalve niet in het dorp aangetroffen.
Over het lot van de jonge vrouw hoeven we, naar ik vrees, niet lang uit te wijden.
Reden tot wantrouwen als iemand zich beroept op de Grieks-Romeinse beschaving. Sindsdien zijn we toch echt een stukkie de goede kant op geschoven. Ik mag hopen dat men over twee en een half millennium met vergelijkbare gevoelens op onze 21e eeuw terugkijkt.
Ik betwijfel dat “we” beter zijn. De 20e eeuw was slechter (2 wereldoorlogen die vrijwel alle voorgaande oorlogsmisdrijven deden verbleken, etc.), de 21e eeuw is nog zo jong dat propaganda en censuur ons beeld vertekenen.
Genocide was in de Oudheid schering en inslag, met Carthago als bekendste voorbeeld. Het grote verschil is dat vrijwel niemand dergelijke oorlogsmisdrijven nog acceptabel vindt, itt toen. Dat de twee wereldoorlogen van de 20e eeuw vrijwel alles doet verbleken heeft alles met voortschrijdende techniek te maken en spreekt mentaliteitsverandering niet tegen.
Uiteraard erken ik dat zaken ook een keer ten kwade kunnen nemen; vandaar “ik mag hopen”.
Daarom beroept men zich zeker liever op de joods-christelijke beschaving. ………
Bier drinken door een rietje: dat is vragen om moeilijkheden. Die lui moeten de hele dag dronken zijn geweest.
Elke dag weer een traktatie! Hartelijk dank daarvoor.
Een “’t” achter “toch” in “de passages over de tochT door Armenië” leest nog prettiger.
Verbeterd
“Over het lot van de jonge vrouw hoeven we, naar ik vrees, niet lang uit te wijden.”
Dat gaat ook lastig omdat er niets over vermeld werd.
Nu kunnen wij natuurlijk, met in onze gedachten hoe vermoeide en dronken soldaten dat vaker doen, fantaseren over wat er met die mensen gebeurde. Voor te stellen valt dat de Grieken voorzichtig zijn om de lokale bevolking niet tegen zich in het harnas te jagen. Die geeft de soldaten te eten en onthult zelfs waar de wijn begraven is, en als het leger een week later verder trekt laat Xenophon de familieleden van het dorpshoofd achter. Dat klinkt meer naar gijzelaars dan een volslagen plundering van de dorpen waar men langs trok.
Ik ga er niet van uit dat de Grieken zich als koorknapen gedragen hebben, maar er bestaat een verschil in de beschrijving van hoe men zich gedroeg in plaatsen die verzet boden en plaatsen die dat niet deden.
Natuurlijk is ook mijn interpretatie volkomen subjectief.
Het zal ondergistend bier zijn geweest.
Ook in de vroege Islamitische periode dronk je in het Midden Oosten bier met een soort rietje, de kruiken hadden bij de bodem een lange steel die schuin omhoog stak, en die met leer dicht was gebonden. Je trok het leer er af en zette snel de tuit aan je mond, en de druk van het koolzuur spoot dan het bier je mond in. Officieel was het malt bier, maar de taveernes hadden een slechte reputatie, de islam heeft pas in de moderne tijd korte metten kunnen maken met de zeer oude tradities van Egypte, Iraq en Iran om bij gezamenlijk eten erg dronken te worden.