Van 2005 tot 2020 vatte ik het online beschikbare oudheidkundige nieuws elke maand samen en mailde dat als de Livius Nieuwsbrief naar een groeiend publiek. Uiteindelijk waren er 7900 abonnees, maar de kwaliteit van de samengevatte berichten was abominabel. Rond 2014 constateerde ik dat 40% van de online-artikelen fouten bevatte die de betrokken wetenschappers herkend behoorden te hebben. Het duurde daarna nog zes jaar tot bij mij het kwartje viel: door die informatie te delen, zelfs als ik aangaf dat het onzin was, was ik medeplichtig aan de academisch desinformatie. Dus stopte ik ermee. De oudheidkunde gaat kapot, zeker, maar het hoeft niet door onze handen te gebeuren.
Hieronder vindt u een van de nieuwsbrieven. Veel links zijn inmiddels verouderd.
LIVIUS’ EIGEN NIEUWS
Nieuwe pagina’s op de Livius.org-website: de Assyrische limmu-lijst van de Midden-Bronstijd (en waarom die belangrijk is); Foinike en Amantia; alle koningen van Armenië (Orontiden, Artaxiaden, Arsakiden); Tigranokerta; Garni; de Armeense hagiograaf Agathangelos.
Op de blog: het volgens uw recensent allerbeste boek over archeologie dat ooit werd geschreven; woestijnkunst (al was er eigenlijk geen woestijn); de Urartese stad Karmir Blur; het bier van Xenofon; de belegering van Alesia; de veldtochten van Corbulo naar Armenië; twee duiven; een mooi boek over de Avaren; de betekenis van Johan Picardt.
======================================
HET MOOISTE VAN DE MAAND
In onze erkend subjectief “het mooiste van de maand” genoemde rubriek dit keer de gezichtsreconstructies van mensen uit Sagalassos.
======================================
EGYPTE
Alleen wat kleine berichtjes: Giza; broodovens in Heliopolis; en meer nieuws over Heliopolis; een fort in de noordelijke Sinai; Tuna el-Gebel;
======================================
HET OUDE NABIJE OOSTEN
Hoe brengt u een huilende baby tot bedaren?
U wordt blij gemaakt met een dooie mus: “invaluable hieroglyphs … will greatly contribute to shedding light on the history of the Neo-Hittite kingdom” (Cappadocië). Maar wat er nou staat, daar in die nieuw-ontdekte Hittitische inscriptie in Gülşehir, dat wordt er niet bij verteld.
“We’re just beginning to grasp the toll of the Islamic State’s archaeological looting in Syria”: eigenlijk zegt de titel alles al.
======================================
DE OUDE GRIEKEN
De restauratie van het Parthenon gaat een nieuwe fase in: ook de cella zal worden gerestaureerd/herbouwd/gereconstrueerd.
Een ongeschonden Grieks graf in het zuiden van Italië.
Een stuk over Sapfo – het onderscheid tussen invloed en inspiratie blijft lastig.
Om blij te worden: de zeef van Eratosthenes en diofantische benaderingen. Priemgetallen zijn leuk.
En verder: Mytilene; Parion; Selinus. Plus: pankration.
======================================
ROME EN ZIJN RIJK
In de stad zelf: een kop van Dionysus, het Gouden Huis van keizer Nero en de haven van Claudius.
Een leuke studie over het maken van garum, de zoute vissaus waar de Romeinen dol op waren.
Is de bouw van de tempel in Baalbek begonnen door koning Herodes?
Boeiend artikel over de mate van luchtvervuiling in de Romeinse tijd – erger dan aangenomen. Het hangt natuurlijk samen met metaalwinning en een onverwachte toepassing blijkt te zijn: lood om straten te repareren. Meer zware metalen: Karthago tijdens de Punische Oorlogen.
En verder: Cannes; een Griekse inscriptie uit Muğla; de laatste vondsten uit Plovdiv.
======================================
BENOORDEN DE ALPEN
Kijk, zo kan het dus ook: een artikel over een pas ontdekt Romeins kamp in het zuidwesten van Schotland – en dan niet te veel neuzelen over de vondsten, maar uitleggen wat de betekenis daarvan is. In dit geval: een Romeinse weg. Goed geïllustreerd ook.
Het maandelijkse lijstje uit Groot-Brittannië: een munt van keizer Laelianus in de omgeving van Cambridge; Faversham; High Carlingill; een IJzertijdschild uit Leicester; een enorme schat bij Rauceby (de Eerste Hoofdwet van de Archeologie is van toepassing); een schatvondst ergens in Shropshire; Sittingbourne (meer); Vindolanda; en dat Angelsaksische graf van laatst nog eens een keer, dit keer met foto’s.
Fijn artikel over de simpele vraag hoe een antieke grens archeologisch zichtbaar is. Er zijn grenzen die niet herkenbaar zijn met forten (Baktrië) en er zijn fortenreeksen die geen grenzen zijn (Limes Tripolitanus). De problemen geïllustreerd aan de hand van de Muur van Hadrianus, maar u mag het ook betrekken op de Rijn-limes.
======================================
ISRAËL, JODENDOM EN CHRISTENDOM
Wetenschap, u weet wel, daarvoor is een gedragscode die transparantie voorschrijft. Dat wringt nogal met de Israëlische opgravingen op de westelijke Jordaanoever. Het soort opgravingen waar niet over bericht mag worden is bijvoorbeeld Kfar Adumim in de bezette gebieden. En een duidelijk antwoord.
Het Geheime Evangelie van Marcus is een beruchte tekst: het gaat om foto’s van een citaat in een verloren tekst. De provenance is hiermee in feite oncontroleerbaar en dus kan het een vervalsing zijn – wat de meeste onderzoekers denken. Nu is er toch een tegenstem.
En verder: pinksteren; een vroege kerk in Egypte; de doopkapel van de Hagia Sofia.
======================================
OVERIG
Interessant artikel over de wijze waarop erfgoedbeheer vooral welvarende mensen ten goede komt.
Het gebruik van de Oudheid door rechtse haatgroepen.
Er is veel te doen over een nieuwe laboratoriumtechniek om opgerolde (soms verbrande) boekrollen te lezen zonder ze te beschadigen. Een oude Bijbeltekst is nu gelezen. (Uw redacteur meent dit eerder te hebben gelezen.) Ook is er geld vrijgekomen.
======================================
OUDHEIDKUNDIGE ZELFTRIVIALISERING & ANDER SLECHT NIEUWS
De Oudheid is natuurlijk helemaal niet interessant en moet dus worden opgehypet, want stel je toch voor dat oudheidkundigen geïnteresseerde mensen écht inhoudelijk moesten informeren.
Breng nooit één keer iets naar buiten als je ook twee keer naar fondsen kunt hengelen: Egyptische kralen (achttiende dynastie) in Noorwegen – dat kralen bewijs vormen voor de handelsroutes naar West-Europa was al bekend in 2010; daar is de dolk van Toetanchamon weer; en daar is dat fort bij Haifa ook weer eens.
Verkeerde frames: “Britain’s equivalent to Tutankhamun”, “the Hittite city of Sarissa is waiting to serve tourism” (toerisme is geen doel op zich; toeristen komen om iets te bekijken, dus stel gerust de Hethieten centraal in de berichtgeving).
Weglaten wat je niet uitkomt 1: de export van Palmyreense oudheden was al in de negentiende eeuw verboden en dus is de aanschaf van deze buste illegaal. Maar ja, welk museum zegt dat erbij?
Weglaten wat je niet uitkomt 2: vrouw bekeert zich tot het jodendom en wordt “moeder van de synagoge” – dat is een standaardpraktijk want alleen proselieten hadden het burgerrecht dat het mogelijk maakte land te verwerven.
En verder een leuk (Spaans) artikel over de weerlegging van desinformatie.
======================================
BOEKEN
De boekenrubriek in de Livius Nieuwsbrief wordt verzorgd door Roel Salemink van de Amsterdamse Athenaeumboekhandel, die u de boeken snel zal leveren als u gebruik maakt van de onderstaande links.
Het nieuwe boek van de bekende religiehistorica Karen Armstrong heet Lost art of Scripture. Rescuing the Sacred Texts en gaat over de herwaardering van de heilige boeken. Bijbel en Koran worden in onze moderne tijd vaak als irrelevant of juist als aanzetters tot haat en geweld beschouwd, maar dit is natuurlijk te kort door de bocht. Ook verkrijgbaar in hardcover.
Masada staat bekend als de plek waar een groep Joden tijdens de Joodse Opstand standhield tegen de Romeinen en zich uiteindelijk liever opofferde dan zich aan hun Romeinse belegeraars over te geven. Masada. From Jewish Revolt to Modern Myth door Jodi Magness gaat hierover, en over de blijvende invloed van dit verhaal op Israël en het Joodse volk.
Oudhistoricus Jerry Toner schreef het boek Infamy. The Crimes of Ancient Rome over de slechte reputatie van het Romeinse Rijk. Hij vraagt zich hierin af wat er waar is van al de verhalen over perfide keizers, corruptie en geweld en: “What do we see when we look at Rome? A hideous vision of ancient corruption – or a reflection of our own troubled age?”
Archeoloog Charles Bonnet graaft al 50 jaar op in Egypte en Soedan en doet onderzoek naar de Nubische beschaving van Kush en de zwarte farao’s. In het boek The Black Kingdom of the Nile laat hij zien hoe ontwikkeld deze beschaving was en hoe het floreerde naast het koninkrijk van de Egyptenaren.
Steven Sidebotham, de archeoloog die de overblijfselen van de Egyptische stad Berenike aan de Rode Zee opgroef, schreef het boek Berenike and the Ancient Maritime Spice Route over de rol die deze stad 800 jaar speelde in de handelsroutes over zee richting de Indische Oceaan.
======================================
INTERNET
Belangrijk bericht dat Facebook de handel in oudheden probeert te ontmoedigen.
======================================
EN TOT SLOT
Zomaar eens wat aanbevolen boeken: een biografie van classicus/archeoloog Theo Verhoeven, tevens ontdekker van de Floresmens (recensie); het nieuwe boek van Rens Bod over de geschiedenis van de menselijke kennis (recensie); en de roman Magda is overal (recensie) van Christian Jongeneel.
Toota witharsechwanoo!
Ik mis de onvermijdelijke Zahi Hawass. Hij ontbrak ook in de vorige editie. Er zal toch niks met hem zijn?
Hij is te vinden in het Giza-artikel.
“Lood om straten te repareren”, volgens mij staat er toch echt iron in het artikel wat inderdaad sensationeel zou zijn.
Een vraag naar aanleiding van de restauratie van het Parthenon.
Antieke gebouwen worden gewoonlijk niet gerestaureerd.
Middeleeuwse gebouwen wel.
Waarom dat verschil en waar ligt de grens tussen wel en niet restaureren?
Dat is een heel goede vraag, vooral bij het Parthenon, waar een enorme discussie over is. De Grieken werken met een hoge kwaliteitsnorm, maar je mag de vraag stellen of dit restauratie is of reconstructie. Hoe die grens wordt getrokken, volgens mij is het elke keer weer anders.
Ik denk dat de gewoonte antieke ruïnes als ruïnes te laten liggen, stamt uit de negentiende eeuw. Toen mijmerden Europese reizigers graag over de teloorgang van de antieke wereldrijken en over de vraag of het ook kon gebeuren met de Europese imperia. De middeleeuwse ruïnes functioneerden meer als het begin van de eigen cultuur. Dat inspireerde niet tot gemijmer over verval, maar over optimistische gedachten over alle moois dat ging komen.
Denk ik.
Ik denk dat je gelijk hebt, Jona. Eigenlijk begon het al met de etsen en tekeningen van Piranesi (Piranesi, Giambattista Piranesi (1720-1778). Tijdens de 18e eeuw en nog meer tijdens de negentiende eeuw begonnen de mensen meer en meer te reizen. Zij hadden ook graag geïllustreerde reisgidsen. Piranesi was een buitengewoon bekwaam tekenaar en etser en was zeer goed in staat zijn ongebreidelde fantasie los te laten op de grandeur en vooral op het verval van Rome. Het paste ook een beetje in het kader van de opkomende romantiek.
Beste allemaal, is iemand opgevallen dat het artikel waar Jona, onterecht, naar verwijst over gesmolten lood ter reparatie van wegen, betrekking heeft op het gieten van ijzer? Een techniek waarvan de Romeinen niet geacht werden te beheersen? Wat is de betrouwbaarheid van dit toch wel opzienbarende artikel?
Ach, da’s lood om oud ijzer. Even serieus: je hebt gelijk, er wordt in dat artikel inderdaad gesproken over ijzer.
Zou het niet ook met praktisch gebruik te maken kunnen hebben? Veel middeleeuwse gebouwen zijn tot vandaag de dag in gebruik. In Engeland en Frankrijk zijn door resp. de dissolutie en de Franse Revolutie juist veel middeleeuwse kloosters in onbruik geraakt, nooit meer opgebouwd en tot ruïnes vervallen zoals Whitby of Cluny.
Er worden al heel lang internationaal klassieke gebouwen gerestaureerd en geschikt gemaakt voor ander gebruik, o.a. voor kerken en stadhuizen. Omdat er zoveel zijn die al voor de renaissance in ruïnes waren veranderd zijn dat er natuurlijk altijd minder dan wat er met middeleeuwse gebouwen gebeurde. Middeleeuwse kerken konden daarbij altijd hergebruikt worden en andere stenen gebouwen, zoals kastelen en stad(s)huizen, werden door de opeenvolgende bewoners en gebruikers steeds aan de wensen van de tijd aangepast, wat bij veel klassieke gebouwen dikwijls al niet meer mogelijk was. Ik geloof niet zo in de romantische belangstelling voor ruïnes die dat voorkwam; men was vroeger vooral practisch; kon je er nog wat mee of niet. En als je er echt niks meer mee kon, dan stond het romantici vrij erbij te zwijmelen.
“there’s a lingering misconception that the Romans never made it past Hadrian’s Wall”
Dat verbaast me nou. Lang geleden sprak ik in Glasgow een jonge knul, die precies wist aan te wijzen tot waar de Romeinen gekomen waren: nog een heel stuk ten noorden van de Antonijnse Muur. Latere berichtgeving op dit onvolprezen blog liet zien dat ze in Oost-Schotland zich nog wat verder noordelijk hadden gewaagd.
We moeten allereerst beseffen dat “grens” destijds iets anders betekende dan nu, met paspoortcontroles en dergelijke flauwekul. Geen enkele “grens” heeft ooit ook maar één Romeinse soldaat weerhouden een tripje aan de andere kant te maken. Daar is toch niets moeilijks aan?
” daar is de dolk van Toetanchamon weer;”
Lees ik er nu overheen, of gaat dit stukje meer over (het gebruik van natuurlijk glas in) de halskettingen van Toet? Ik mis zijn dolk…