Als je een religie hebt die veronderstelt dat er een eindtijd zal zijn, of als je een godsdienst hebt die aanneemt dat een bovennatuurlijke macht ooit een lang-verloren koninkrijk zal herstellen, zullen er altijd mensen zijn die denken te kunnen uitknobbelen wanneer een en ander zal plaatsvinden. Ik heb weleens gewezen op de aanwezigheid van een henochitische berekening in het Lukasevangelie. De Babylonische Talmoed documenteert dat ook het jodendom zulke speculaties kende (Sanhedrin 97b).
Rabbi Hanan ben Tahlifa vertelde aan rabbi Jozef: Ik ontmoette eens een man die een in Assyrische tekens geschreven Hebreeuwse boekrol bezat. Ik vroeg: “Hoe kom je daaraan?” Hij vertelde: “Ik diende als huurling in het Romeinse leger en vond het in de Romeinse archieven. Er staat in dat 4231 jaar na de Schepping de wereld wees zal worden. Van de daarop volgende jaren zullen er sommige worden besteed aan een oorlog tegen de grote zeemonsters en sommige aan de oorlog van Gog en Magog, maar de resterende jaren zullen de messiaanse tijd vormen.”
Deze datum, het jaar 471/472 na Chr., wordt ook genoemd in het Talmoedtraktaat Aboda Zara (9b): “vierhonderd jaar na de verwoesting” (van de tempel in Jeruzalem) zou de eindtijd beginnen. De rabbijnen bespreken alternatieve dateringen en er liggen ook nog wat tekstuele problemen, dus ik moet u teleurstellen als u wil weten wanneer uw wereld is vergaan zonder dat u het in de gaten hebt gehad. Feit is dat er in de Oudheid speculaties waren dat de wereld ergens in de vijfde eeuw zou vergaan.
Op Kreta leidde dat in het jaar 431 tot een trieste gebeurtenis: iemand gaf voor de in Deuteronomium 18.15-19 aangekondigde “profeet als Mozes” te zijn en dat leidde tot een deprimerend verlies aan mensenlevens. Sokrates, de auteur van een Kerkgeschiedenis (7.38), doet hiervan verslag en de vertaling is gemaakt door Hein van Dolen.
Hoe destijds veel Joden op Kreta tot het christendom werden bekeerd
Rond die tijd werden veel Joden op Kreta bekeerd naar aanleiding van de volgende gebeurtenis. Een leugenachtige Jood beweerde dat hij Mozes was. Hij zei dat hij vanuit de hemelen was gezonden om de Joden die op het eiland woonden, via de zee weg te voeren. Immers, lang geleden had hij zelf het volk van Israël behouden door de Rode Zee geleid. Een heel jaar lang liep hij alle steden van het eiland af. De Joden die daar woonden, probeerde hij te overreden om zijn boodschap te geloven. Hij raadde hun aan om alle eigendommen en geld achter te laten en verzekerde hun dat hij ze door de drooggevallen zee naar het beloofde land zou brengen. Wie zich met dergelijke praatjes om de tuin lieten leiden, staakten al hun werkzaamheden en gaven niets om hun bezittingen die ze bij het wegdoen aantroffen. Toen de dag aanbrak die de bedrieger had vastgesteld, ging hijzelf voorop en allen volgden hem met hun vrouwen en kleine kinderen. Hij bracht ze naar een uitstekende kaap bij de zee en gaf het bevel om vandaar in het water te springen.
Wie het eerst bij de rots waren gekomen, vonden een onmiddellijke dood, hetzij omdat ze tegen de rotsen te pletter sloegen, hetzij omdat ze in het water stikten. Er zouden nog meer slachtoffers zijn geweest als er geen christenen aanwezig waren, zoals vissers en handelaars. Zij redden de drenkelingen door ze uit het water op te halen en die beseften toen in hun ongeluk dat ze verblind waren geweest. Anderen probeerden ze te beletten om in het water te springen door te wijzen op de dood van degenen die eerder waren gesprongen.
Ook zij begrepen toen dat ze misleid waren en namen zich hun blind vertrouwen kwalijk. Ogenblikkelijk wilden ze de valse Mozes doden, maar ze konden hem niet grijpen omdat hij was verdwenen. De meesten veronderstelden dat hij een boze demon was geweest die een menselijke gedaante had aangenomen om hun volk ter plaatse te verdelgen. Als gevolg van deze gebeurtenis hebben toen vele Joden op Kreta het Jodendom vaarwel gezegd en zijn ze overgegaan op het christelijke geloof.
Dit soort dingen zijn in de loop der eeuwen wel vaker gebeurd, in 2012 had je dat gedoe met de Maya kalender. De echte vraag is: waar komt dat idee van een einde der tijden toch vandaan? In de Maya mythologie komt het totaal niet voor, zij zagen de tijd als een cyclus. Het is voor zover ik weet iets typisch joods/christelijks.
Volgens mij hebben sjiieten ook een dergelijke eschatologische verwachting. Maar hoe het precies zit weet ik niet: de klok en de klepel enzo. Hier de wiki-info: https://nl.wikipedia.org/wiki/Mahdi
Sjiieten zijn ook abrahamisten, dus dikke kans dat zij het idee van joden en/of christenen hebben overgenomen.
Ik gok erop dat het concept uitgevonden is door sommige van de auteurs van het OT. Volgens de Engelse Wikipedia (een andere bron op internet kon ik niet vinden) kennen enkele andere religies het concept ook wel, maar dan ga ik ervan uit zij het onafhankelijk hebben ontwikkeld.
Je kan je vragen stellen bij de religies en profeten die mensen zulke waanzin aanpraten, maar ook bij de omstandigheden waarin mensen er vatbaar voor zijn.
Kijk bv. naar de Millerieten https://nl.wikipedia.org/wiki/William_Miller die ervan uitgingen dat de wereld in 1843 zou vergaan. Voor deze protestantse groepering was het heel belangrijk dat a: alle joden terugkeerden naar Israël en b: dat zij zich zouden bekeren tot het christendom, zodat aan de bijbelse voorwaarden voor het einde der tijden werd voldaan. Er waren daarom al vanaf de jaren dertig van de vorige eeuw Amerikanen actief in Jeruzalem. Keer op keer dat intense geloof in het einde der tijden en de ontgoocheling als die niet komt en je berooid -want alles opgegeven, einde der tijden nietwaar?- het leven weer op moet pakken in dit tranendal.
De vraag van Dirk is een goede, maar lenen de omstandigheden zich niet altijd voor een dergelijke massapsychose?
Nee, niet altijd, want anders zouden nog veel meer mensen zich er aan overgeven. Daarom denk ik dat u eigenlijk iets anders bedoelt.
Laat ik nog eens een boompje opzetten: internetpsychologie, dus dikke kans dat het fout is. Er bestaat zoiets als existentiële angst – de angst om niet te bestaan. Dan zijn eindtijdvoorspellingen een manier om die angst te sussen.
Eexistentiële angst levert dan een evolutionair voordeel op – wie er aan lijdt zal meer moeite doen om in leven te blijven en vergroot dus de kans op vruchtbare nakomelingen. Alleen is dit evodevo (evolutionary developmental biology) en dat heeft geen geweldige reputatie.
Omstandigheden zijn nooit ideaal. Er zullen altijd wel potentiële redenen gevonden kunnen worden om de wereld ’te verzaken’ en als lemmingen achter een of andere eindtijdsvoorspelling aan te hollen. De vergelijking gaat behoorlijk mank, maar zo op het oog reageert zo’n religieuze eindtijd-uitbraak als een soort virus. Niet te voorspellen waar het begint, fel om zich heen grijpt en dan weer uitdooft.
Niet evo-devo (een respectabel vakgebied) maar evolutionarie psychologie, een veel omstredener vakgebied. Evo-devo is zoiets als: vergelijk in de embryo’s van de vleermuis en de muis de expressie van dezelfde genen om te zien hoe de ene soort een vlieghuid krijgt en de andere niet.
“Als gevolg van deze gebeurtenis hebben toen vele Joden op Kreta het Jodendom vaarwel gezegd en zijn ze overgegaan op het christelijke geloof.”
Des te wranger dat er ook in de 21e eeuw nog christenen zijn die soortgelijk gedrag vertonen zonder dat dat tot geloofsafval leidt. Denk aan Harold Camping – van Nederlandse afkomst.
Laat mij dan ook eens een eindtijd voorspellen – eigenlijk twee.
De eerste vindt plaats over ongeveer vijf miljard jaar, als de Zon opbrandt.
De tweede vindt ook plaats, maar het is nog niet helemaal duidelijk hoe. Favoriet schijnt tegenwoordig de Warmtedood te zijn:
https://nl.wikipedia.org/wiki/Warmtedood
Andere mogelijkheden zijn nog niet uitgesloten. Ze hebben wel allemaal gemeen dat menselijk leven onmogelijk wordt.
Er is heel vaak iemand geweest die de datum van de wederkomst voorspeld heeft. Opmerkelijk daarbij is dat de bijbel heel expliciet zegt dat dat niet kan, b.v. Marcus 13:32: (BGT) “Niemand weet precies wanneer het gaat gebeuren. Ook de engelen in de hemel weten het niet. En Ikzelf ook niet. Alleen God, de Vader weet het”.
Wees dus op uw hoede voor die voorspellingen. Daar wordt in 13:21 en 22 tegen gewaarschuwd.
Dat er toch door velen geloof aan wordt gehecht toont hoe groot de behoefte is om zoiets te geloven. Maar de hierboven gestelde vraag: (Frans) “De echte vraag is: waar komt dat idee van een einde der tijden toch vandaan” is niet eenvoudig te beantwoorden zoals de verdere discussie illustreert.
Veel van dit soort noties zijn ontleend aan naburige volken en vervolgens verder ontwikkeld. Is er in het oude nabije oosten een voorloper van het idee van het einde der tijden aan te wijzen?
Ik ben niet erg bijbelvast, maar vind het interessant om te horen dat er in de tekst een waarschuwing te vinden is tegen eindtijd-voorspellingen. Te meer omdat bij die voorspellingen steevast naar de bijbel verwezen wordt. Het eindtijd-geloof voorziet kennelijk in een behoefte en daar zal de menselijke psyche best wel een rol in spelen. Maar waarom dan niet veel vaker? Waarom wel in 1843 en niet in 1789, 1492 of 1922? Het blijft een wonderlijk en, voor zover ik het bekijken kan, in de nieuwe geschiedenis vooral een protestants fenomeen.
Het is allang bekend, dat geloof en religie resultaten zijn van angsten. Om di te compenseren werden natuurverschijnselen in “goden” getransformeerd. Die stommiteiten gaan ook heden ten dage nog door, omdat de Homo Sapiens het verdomd om zelf echt na te denken. En dus maar achetr praatjesmakers aan blijft rennen. Nu zijn dat hoofdzakelijk politici, die beweren op alles een antwoord te hebben. En dan maar weer janken en naar de volgende profeet rennen, als de ingebakken teleurstelling zich manifesteert.
“Om die te compenseren werden natuurverschijnselen in “goden” getransformeerd.”
Dat is althans het idee van Giambattista Vico (1668-1744). Het is in de late negentiende eeuw populair geweest maar in de twintigste eeuw niet meer verdedigd door serieus te nemen oudheidkundigen.
https://mainzerbeobachter.com/2014/04/02/de-god-van-de-gaten/
Zoals je extended suicide hebt (mij schiet geen Nederlands woord te binnen), zo heb je misschien ook extended doodsangst. Als ik dan binnenkort dood moet, dan ook maar meteen de hele wereld.
Wie zich wil verdiepen in een betrekkelijk recente eindtijd verwachting in een calvinistische kring van vissers uit Katwijk( met gruwelijke gevolgen op zee) moet Waanzee van Robert Haasnoot eens lezen. Het incident (1915)was geheim gehouden,maar 60 jaar later had mijn vader (als ex visser) het er nog over.
Het genoemde jaartal is niet geheel uit de hoge hoed getrokken. Binnen de astrologie is er sprake van de zogenaamde Grote Cyclus, dat is de tijd die een sterrenbeeld nodig heeft om een stuk op onze horizon op te schuiven. Of zoiets, ik weet het niet precies. Maar goed, Het gaat erom dat we in de Tijd van de Vissen zitten en deze rond de geboorte van Christus zou zijn begonnen. Nou duurt zo’n periode tussen de 2000 en 2500 jaar. Dus als we er even vanuit gaan dat dit een wezenlijk ding is dan zouden we tussen nu en 2500 na Christus in de Tijd van de Waterman belanden. De periode van voor de Vissen is die van de Ram en zou dan rond 2000 voor christus zijn begonnen en eindigen tussen het jaar 0 en 500 na Christus. Je zou kunnen beredeneren dat het Romeinse Rijk nog tot de Tijd van de Ram behoort en kan beargumenteren dat deze tegelijk daarmee eindigde. Het eind van de Tijd van de Ram kan men met weinig fantastie natuurlijk duiden als het ‘einde van de wereld’. Ik weet niet of astrologen uit de Antieke Tijd zich bewust waren van deze cyclus, misschien wel, maar misschien dat er andere astrologische redenen waren om op die specifieke datum uit te komen.
Ook in de INCA mythologie komt een soortgelijke gedachtengang voor. Door de verandering van sterrenbeelden t.o.v de aarde waren ze het contact met één van hun drie werelden (voor het gemak maar even; hemel, aarde en onderwereld) al kwijtgeraakt en eind 1400 zou ook het contact met de “hemel” verdwijnen. En dus hun hele levensbeschouwing teniet gaan. Net op dat moment kwamen de Spanjaarden en Portugezen opdagen. Een US geleerde, heeft met behulp van computerprogramma’s die beschouwingen gereconstrueerd. En inderdaad kloppen de standen van de sterren met deze filosofie. Dat zou ook één van de redenen geweest zijn van de betrekkelijk weinig weerstand tegen diezelfde spaanse overheersingsgolf.
Heb nog in mijn boekenkast gezocht naar het desbetreffende geschrift. Misschien uitgeleend? Kan dus helaas geen namen noemen, maar de verschijning van die US uitgave veroorzaakte wel een flinke beroering in de LatAm landen waar de afstammelingen van de Incas nu nog wonen. Vond het een interessante uitleg in mijn proberen iets van de in Bolivia wonenden te begrijpen, maar voor mezelf denk ik dat over enkele miljoenen jaren we allemaal geroosterd worden. *82 nu, dus geen persoonlijk probleem.
Wat u bedoelt is de precessie van de equinoxen. Dat betekent dat de aardas in ongeveer 22.000 jaar een tolbeweging maakt en dat ten gevolge hiervan het lentepunt verschuift. Het lentepunt is het punt waar de zon de hemelequator (“hemelevenaar”) snijdt. Dit schuift elk jaar een beetje op. De gedachte is dat de geschiedenis te verdelen valt in 22.000/12=periode’s van ongeveer 2000 jaar.
Echter, er zitten een paar flinke addertjes onder het gras bij deze theorie: ten eerste zijn de sterrenbeeldsgrenzen niet gelijk volgens de Internationale Astronomische Unie. Tegelijkertijd gaat de astrologie ervan uit dat de sterrenbeeldsgrenzen wel constant, 30graden over de equator, zijn terwijl ze dat volgens de IAU volstrek niet zijn. Het sterrenbeeld Weegschaal is bijvoorbeeld veel kleiner dan het sterrenbeeld Stier.
Daarnaast zijn de sterrenbeeldsgrenzen pas in 1930 door de Internationale Astronomische Unie internationaal vastgelegd en iets zegt me dat de Babylonische astrologen (grondleggers van de westerse astrologie) hier 2600 jaar geleden nog geen weet van hadden.
Tenslotte, ook weer grappig: astrologen gaan uit van 12 tekens waar de zon doorheen trekt (=zodiak) terwijl het er in de praktijk gewoon 13 zijn. Het sterrenbeeld Slangendrager wordt consequent niet meegerekend terwijl de zon daar toch echt doorheen trekt van 29 november tot 18 december.
We willen zo graag iets kunnen voorspellen, want dat geeft grip op alle onduidelijkheid en onvoorspelbaarheid om ons heen. Niets fijner dan religie, horoscopen of politici die ons haarfijn vertellen hoe alles zit en wat we kunnen verwachten. Vooral apocalyptische voorspellingen doen het goed, zie ook het enorme aanbod aan films en series waarin de wereld vergaat (ben er zelf ook een liefhebber van). Denk dat de mens er gewoon dol op is. Zal wel ergens in de genen zitten, en dat is met geen mogelijkheid uit te roeien. Angst voor een einde, de wens dat we/ze gestraft worden, en de hoop dat het daarna allemaal beter wordt. Dus zat menigeen in 2012 op een berg te wachten op iets dat niet kwam. En ja, er zijn grote rijken vergaan op een datum die vast ergens min of meer voorspeld is, maar hoewel het West-Romeinse Rijk verging bleef het Oost-Romeinse Rijk gewoon bestaan en zo waren er nog tig andere rijken op de wereld die nergens last van hadden.
Inmiddels is er één voorspelling die wél reële kans maakt om uit te komen en die door enorme hoeveelheden gerenommeerde wetenschappers wordt aangetoond, maar dan steken we opeens liever de kop in het zand, want stel je voor dat je je luxe levenswijze moet aanpassen…..