[Dit is het tweede van drie blogjes over wat een toerist kan bekijken in Jeruzalem. Het eerste was hier.]

Vroeg-Romeins Jeruzalem

Waren de archeologische resten van Jeruzalem tot nu toe nogal schaars, dat verandert in de Romeinse tijd. Vazalkoning Herodes de Grote, aan de macht gekomen in 40 v.Chr. en overleden rond 5 v.Chr., heeft enorme bouwwerken laten construeren. In het westen was de Toren van David zijn residentie en later zou dit het paleis zijn van de Romeinse gouverneur. Het ooit door de Perzen gebouwde fort werd verbouwd en is bekend geworden als de Burcht Antonia. Dit is de huidige Umariyya-school. Ga erheen en geniet van het mooiste uitzicht op de Rotskoepel dat je kunt krijgen.

Herodes liet in 20 v.Chr. de tempel uit de Perzische tijd slopen en zette er een nieuwe voor in de plaats. Daartoe moest het tempelterras worden uitgebreid; de muren zijn nog altijd zichtbaar en de Klaagmuur is daarvan natuurlijk het bekendste deel. De Al-Aqsa-moskee staat op de plek van de oude vergaderzaal van het Sanhedrin, voltooid in 30 na Chr., en de Rotskoepel staat ongeveer op de plek van Herodes’ tempel – maar mogelijk net niet helemaal. Opgraven is niet mogelijk maar de waterreservoirs in het tempelplein zijn bekend en het is denkbaar dat de tempel iets zuidoostelijker heeft gelegen. Er is goede uitleg in het Davidson-centrum.

De Romeinse gouverneur Pilatus schonk Jeruzalem een aquaduct waarvan de bronnen in de richting van Betlehem liggen. Hij resideerde in het voormalige paleis van koning Herodes. Als Jezus op Golgota is gekruisigd, is de kruisweg ongeveer identiek aan de Ha-Notsrim-straat. Wat overigens gewoon Christelijke Straat betekent. De huidige Via Dolorosa, waar moderne pelgrims lichtgewicht-kruisen huren om mee te torsen, begint bij de voormalige Burcht Antonia en volgt dus de verkeerde route. De waterbasins Betzata en Siloam, beide genoemd in het Nieuwe Testament, zijn wel echt.

De Romeinse generaal Titus verwoeste deze stad in 70 na Chr. Blijvende resten: het Burnt House in de Joodse Wijk. Erg de moeite van een bezoek waard.

Aelia Capitolina

Jeruzalem veranderde na 70 in een basis voor het Tiende Legioen Fretensis. De meeste vondsten zijn gedaan in de Armeense Wijk. Na ongeveer zestig jaar besloot keizer Hadrianus dat hij de stad wilde herbouwen. De stad heette Aelia Capitolina. De huidige stadsmuur is ruwweg die van Hadrianus. Ook de Cardo die nog wordt aangewezen en de tunnels die je kunt bezoeken, verraden het tweede-eeuwse stratenplan.

Volgens een christelijke traditie stond een ruiterstandbeeld van keizer Hadrianus op de plek van de tempel van Herodes en was er een tempel voor Afrodite op de plek waar christenen het graf van Jezus aanwezen. In de praktijk heeft Hadrianus de twee cultusplaatsen daardoor niet laten vergeten, zoals hij misschien had gehoopt; toen Constantijn de Grote zich had bekeerd tot het christendom, wist hij precies waar zijn ingenieurs de Grafbasiliek moesten laten bouwen.

Ik vind de Grafbasiliek een van de meest bijzondere plekken ter wereld. Het is totale religieuze gekte. Els van Diggele heeft daarover geschreven in haar boek Heilige ruzies. Je snapt echter ook de miljoenen pelgrims die in de Middeleeuwen en daarna hun leven op het spel zetten om naar Jeruzalem te komen. Ik heb het bezoek een heel intense ervaring gevonden.

Late Oudheid

Waarmee we al zijn aanbeland in de Late Oudheid. Eind vierde eeuw duiken er verhalen op over de vondst van het Ware Kruis. De Jeruzalemmers verzonnen heilige plaatsen of bouwden ze desnoods (vgl. de synagoge van Kafarnaüm). Kloosterlingen woonden op enige afstand van Jeruzalem; aanbevolen lectuur is De geestelijke weide van Johannes Moschos. Keizer Justinianus bouwde verschillende kerken maar er is weinig meer van te zien.

In 614 veroverde de Perzische generaal Shahrbaraz, die voor koning Khusrau II tegen de Byzantijnen streed, Jeruzalem. Hij nam het Ware Kruis mee, maar het werd in 630, toen keizer Heraclius de Perzen had verslagen, weer teruggegeven. In 638 werd de stad overgenomen door de moslims, die er de Rotskoepel bouwden. Ik ben er nooit binnen geweest en dat geldt helaas ook voor de Al-Aqsa-moskee aan de zuidkant van het Tempelplein. De resten van een Umayyadenpaleis zijn te bezichtigen op het terrein van het Davidson-centrum.

[Wordt vervolgd]