Hé, dat wist ik niet. Dat van die munt hierboven dus. Ik had altijd gedacht dat de Turkse vlag, met die maansikkel en die ster op een rode achtergrond, een Ottomaans ontwerp was. De legende, waarover ik weleens heb geblogd, wil dat de Turkse sultan Mehmet de Veroveraar, toen hij Constantinopel had ingenomen, de reflectie van de maan en een ster zag in een plas bloed en dat dit de reden was waarom de Turkse vlag eruit ziet zoals ze eruit ziet. Legende, zeker, maar in elk geval een verhaal uit de Ottomaanse tijd. Nooit heb ik gedacht dat het ontwerp ouder zou kunnen zijn.
De combinatie van ster en maan is echter al te vinden op munten die in de eerste eeuw v.Chr. in Byzantium zijn geslagen. Anderhalf millennium dus vóór de val van Constantinopel. Ook hierover bestaat een legende.
In 340 v.Chr. belegerde Filippos van Macedonië Byzantium, toen onverwacht een licht aan de hemel de verdedigers waarschuwde voor een nachtelijke verrassingsaanval. Daarom plaatste de dankbare stad een ster en een maansikkel op haar munten.
Althans, dat schijnt Hesychios van Milete te vertellen, een auteur die leefde tijdens de regering van keizer Justinianus. Ik zou het graag hebben geciteerd, maar Hesychios’ werk is verloren gegaan en we kennen alleen wat fragmenten bij latere auteurs.
In de dagen kort voor en na nieuwe maan – afnemende en wassende maan dus – zien we deze als een sikkel. De samenstand (conjunctie) van de maansikkel met een of meer heldere planeten, sterren, kometen of supernova’s moet de mens al in hele oude tijden zijn opgevallen. Die verschijnselen moeten wel heel lichtsterk zijn om door de nabijheid van de maanreflectie te kunnen worden waargenomen, zeker wanneer een planeet of ster zich min of meer tussen de punten van de sikkel bevindt. Men zal ongetwijfeld naar verklaringen en betekenissen hebben gezocht.
Het is wel interessant om uit te zoeken wanneer en op welk moment die situaties zich mogelijk hebben voorgedaan en op welke plaats dat het beste waarneembaar moet zijn geweest. Ik kan me niet voorstellen dat de hemelkalenders daar niet op zijn of worden uitgeplozen.
Ik mag zelf graag naar de sterrenhemel kijken – conjuncties zijn altijd leuk om te zien en te fotograferen! – maar ik kan me niet herinneren dat ik ooit zo’n fenomeen heb waargenomen.
Jammer alleen dat het hier zo vaak bewolkt is. En al die verlichting helpt ook niet mee.
Niet hier in de randstad. Melkweg foetsie, met een beetje geluk Orion en Grote Beer en nog wat onsamenhangend sterrenspul. Die oneindige en adembenemende sterrenhemel wordt door al onze lichten onzichtbaar. Ik denk wel eens dat dit ook uitwerking heeft op onze levenshouding. Zonder die oneindigheid boven je hoofd voel je je eigen nietigheid niet meer en voel je je als mens het centrum van de wereld. Terwijl je toch echt maar een pluisje bent.
Ook in de Randstad zijn de meest heldere planeten en lichtsterke objecten zoals sterren met een grensmagnitude 2 met het blote oog nog waarneembaar, hoor. Maar, toegegeven, op plaatsen zonder lichtvervuiling ontvouwt zich een adembenemend uitspansel waar je heel, heel stil van word…
Op mijn computer heb ik een programma met de naam Stellarium ( https://stellarium.org/ ). Het geeft de hemel weer op een te kiezen plaats en tijdstip. Het leuke is dat je ook voor het begin van onze jaartelling kunt kijken door negatieve jaren in te voeren. De astronomen gebruiken wel het jaar nul ( 1 v. Chr. ), het jaar 2 v. Chr. wordt dan -1. Iedereen kan dus opzoeken hoe de hemel eruit zag op een bepaalde plaats in het verleden. Geweldig dat zoiets kan.
De man en ster is al veel ouder;
https://en.wikipedia.org/wiki/Coinage_of_the_Kingdom_of_Pontus#/media/File:Ponto,_mitridate_VI,_tetradracma,_95-85_ac_ca.JPG
Zie het muntje op de pagina.
De man en ster is al veel ouder;
https://en.wikipedia.org/wiki/Coinage_of_the_Kingdom_of_Pontus#/media/File:Ponto,_mitridate_VI,_tetradracma,_95-85_ac_ca.JPG
Zie het muntje op de pagina.
Het lijkt wel of het chiro-teken ook op de munt staat…(rechts op de achterzijde).
Deze dagen zijn ’s avonds Jupiter, Saturnus en Mars te zien, ’s ochtends Venus. Zelfs door een zeer bescheiden telescoop is vooral Saturnus indrukwekkend. En dan de sterren zelf: de Andromedanevel op een heldere herfstavond (verder kan je met het blote oog niet zien) en de winterweelde om naar uit te kijken: Orion, Plejaden, Hyaden. Ik heb nooit begrepen dat er mensen zijn die hiervoor de schouders ophalen. Supra lunam sunt aeterna omnia, infra nihil est nisi mortale.
Het is niet verrassend dat zoveel vlaggen sterren of de maan vertonen.
Hesychios van Milete (Scriptores originum Constantinopolitanarum, Boek 1, c. 25) spreekt alleen over een standbeeld welke in dank voor Hekate werd opgericht. Er is nergens sprake van munten met ster en maansikkel.
Voor een Engelse vertaling van zijn werk, zie Albrecht Berger, Accounts of Medieval Constantinople: The Patria (Harvard: 2013 [= Dumbarton Oaks Medieval Library, nr. 24]), pp. 1-45. Online te vinden op Library Genesis.
Maan en ster waren inderdaad het symbool van Byzantion (in ieder geval op munten rond het begin van de jaartelling). Dat was een kleine Griekse stadstaat, op de rafelrand van het Romeinse rijk, om iemands typering maar eens schaamteloos te misbruiken.
Constantinopel was heel wat anders, en ik geloof niet dat de Turkse veroveraars ook maar iets van de Byzantijnse symboliek hebben overgenomen. Daarnaast: kenden zij die munten überhaupt nog? Dat veronderstelt een continuïteit van het symbool in vijftien eeuwen, en een legitimisatiedrang van de Ottomanen, waar iemand nog maar eens een dik boek over moet schrijven.
Ik denk dat je de symboliek hier eerder moet zoeken in Turkmeense tradities en symboliek, en/of hun aanpassing aan de Islam in de eeuwen voordat Constantinopel eindelijk werd ingenomen. Ik durf er niets over te zeggen. Maar dat symbolen gelijk zijn betekent nog niet dat ze dezelfde oorsprong hebben, of hetzelfde betekenden voor degenen die ze gebruikten.
De Babyloniërs gebruikten dit symbool al. Waarschijnlijk Venus met de maan het bijzondere in dit geval is dat de “ster” maar 6 punten heeft. De Nebra disk laat een soortgelijke configuratie zien. Een belangrijke tijds aanduiding.
Test.
Toch geen Corona test?
Te veel werk, te weinig bevrediging, te veel stress, te weinig zin.
Is er een overzicht van verloren bronnen?
Dat zit in de map met zoekgeraakte stukken.
15-10-2020 Al twee dagen geen Mainzer Beobachters meer ontvangen. Ligt dat aan mij of is er iets met Jona aan de hand? Ik hoop het eerste…
Misschien dat sommige van jullie het boekje “Helden am Himmel” van Ernst Künzl interessant vinden. Het is uitgegeven bij het Nünnerich-Asmus Verlag & Media te Mainz.