Het boek (en de film) Zorba de Griek (1946), beter vertaald met Leven en wandel van Zorbás de Griek van schrijver en filosoof Níkos Kazantzákis (1883-1957) is als het ware een deel van mijn leven geworden. Het boek en de film vertellen de lotgevallen van een flegmatieke en filosofisch ingestelde Griek uit Engeland en de puur uit emoties bestaande Zorbas, twee personen waar ik mij beide als Gemini in herken, twee uitersten die altijd om voorrang strijden, al wint meestal gelukkig de rationalist in mij.
Als al het materiële verloren is gegaan komt men eindelijk tot de kern van het zijn, in het boek maar vooral in de rolprent weergegeven in ‘Zorba’s dance’, speciaal voor de film gecomponeerd door Mikis Theodorakis. Een dansende derwisj zou bij wijze van spreken niet dichter bij God kunnen komen. Ik heb het boek meerdere malen en in verschillende uitvoeringen gelezen, voor de eerste keer in 1982 in een Nederlandse vertaling uit het Engels. Vervolgens ruim een decennium later het origineel, wat gezien het Kretenzisch-Griekse taaltje van Kazantzákis niet eenvoudig was. En tenslotte vanaf 2015 in de fraaie (maar wat vrije) vertaling van Hero Hokwerda, die later overigens nog een paar werken van Kazantzákis verdienstelijk in het Nederlands heeft vertaald.
Het gebeurt niet vaak dat van een klassiek geworden boek een verfilming wordt gemaakt die bijna even klassiek is geworden. Wie de rolprent uit 1964 met de onvergetelijke rol van Anthony Quinn als Alexis Zorba nog nooit gezien heeft, heeft wat in te halen. Aan het slot van de film, als alles letterlijk en figuurlijk in elkaar is gestort, rest er maar één conclusie: “Zorba, teach me to dance”.
- Níkos Kazantzákis, Leven en wandel van Zorbás de Griek (€17,50)
[Op mijn uitnodiging aan de vaste lezers van deze blog om geliefde boeken te delen, ging Hans Overduin alweer voor de zesde keer in. En we krijgen, met het oog op de naderende carnaval, nog een stuk van hem. Nogmaals dank Hans!]
Bijna alles van Kazantzakis is geweldig, maar Kapitein Michalis is mijn favoriet
Ik heb het boek (in de vertaling van Hokwerda) een paar jaar geleden met veel plezier gelezen, maar een film met Anthony Quinn (de Ko van Dijk van het witte doek) is mij te veel van het goede. Als ik het goed heb begrepen, kon de man ook absoluut niet dansen en hebben de regisseur en Theodorakis er met het nodige kunst- en vliegwerk nog iets van proberen te maken.
In de film Barabbas – inderdaad, over de beroemde misdadiger – was Quinn behoorlijk goed. Hij hoefde niet te dansen.