De laatste antieke auteur die meende dat de aarde een platte schijf was, is Herodotos. Hij schrijft ergens dat de zon in India in de ochtend het heetst is en is evident niet op de hoogte van de bolvorm van de aarde in zijn verslag van de fantastische vaart om Afrika. Daarna is er eigenlijk geen auteur meer die niet wist dat de aarde een bol was. De materie is leuk behandeld door Hans Dijkhuis in De platte aarde.
Toch bleven er altijd sporen van het oude idee. Het is niet anders dan hoe wij nog zeggen dat de zon opkomt, hoewel we allemaal weten dat de aarde onder de zon door draait. Op soortgelijke wijze was voor de mensen in de oude wereld de aarde soms nog een platte schijf. Daar overheen was een uitspansel, niet zo heel ver van de aarde. De hemel was dichtbij. Het was dus logisch op om een altaar te bouwen en tot de goden te bidden op een bergtop. Waar geen heuvel of berg voorhanden was, bouwden ze die: denk aan de ziggurats in Mesopotamië.
High Place of Worship
In het hele Nabije Oosten kennen we zulke bergtopdommen, die bekendstaan als High Place of Worship. De beroemdste is die in de Nabateese hoofdstad Petra, maar er zijn er talloze. Ik ben verliefd op de altaren die in Faqra staan en bewaar goede herinneringen aan de klim naar Tempel D in Sfiré, waarover ik al eens blogde. Allebei zijn in Libanon en dateren uit de Romeinse tijd. Ik wil nog eens naar het Umm Daraj-heiligdom bij Dedan in Saudi-Arabië. Dat is natuurlijk een land waar je niets te zoeken hebt, maar Umm Daraj vaut bien une messe.
High places of worship komen ook voor in de Bijbel. Soms is het impliciet, zoals in het verhaal van Jezus die door de duivel op de proef wordt gesteld. De auteur van de boeken Koningen gebruikt in de zevende eeuw v.Chr. het woord bamot (1 Koningen 11.7, 2 Koningen 16.4, 17.9-10). Het verhaal over de aqedah ofwel “het offer van Abraham” speelt zich in het gebied waar de berg Moria ligt (Genesis 22.1-19).
Buiten het Nabije Oosten
Het beperkt zich niet tot het Nabije Oosten, overigens. In Tiddis ben ik naar een Numidische offerhoogte geklommen, wat overigens niet zo’n heel formidabele klim was. Ik rond af met het Leven van Apollonios van Tyana, waarin de Atheense auteur Filostratos (derde eeuw na Chr.) een korte dialoog heeft opgenomen over de nabijheid van de goden in de bergen, die uitmondt in de conclusie dat al dat geklim een mens niet dichter brengt bij het hogere. Apollonios zou dus geen high place of worship hebben gebouwd maar lekker in het dal zijn gebleven.
Een interessant stukje, dat zin doet krijgen om al die Hoge Plaatsen te gaan zien. Maar is er niet meer? IS het niet des mensen? Om naar het H/hoge te reiken ? Al die kathedraaltorens, die wolkenkrabbers.
Mijn prof.psychologie Jacques Claes leerde me, wat mij altijd is bijgebleven, dat de eerste beklimming van een berg zomaar, Petrarca was op de Mont Ventoux, ergens in de 13 eeuw. Hij wist wellicht dat de aarde rond was, en toch ging hij naar boven…
je kunt weten dat de aarde rond is, en toch naar boven willen gaan.
“ergens in de 13 eeuw”
Dan is het blijkbaar niet des mensen. Van deze diersoort lopen er immers al 200, 300 000 jaar exemplaren rond. Het grootste deel van die tijd hadden zij geen enkele aanvechting in die richting.
‘High places of worship’ komen in veel, zo niet bijna alle religies voor; het is in feite een archetypisch motief, overigens te onderscheiden van het verschijnsel ‘heilige berg’, hoewel er de nodige overlappingen zijn. In bijvoorbeeld het christendom komen ‘High places of worship’ veelvuldig voor, vaak maar niet altijd afgekeken van gebeurtenissen uit de bijbel. Berg- of heuveltoppen worden vaak bekroond door een kapel, in de regel genoemd naar de aartsengel Michaël (west) of de profeet Elias (oost), die volgens het bijbelverhaal aan het einde van zijn aardse leven op een vurige wagen naar de hemel reed. Een voorbeeld is de berg Athos (Agion Oros) op het gelijknamige schiereiland in Noord-Griekenland. Op de top staat een kapel gewijd aan de Transfiguratie of de ‘verheerlijking op de berg’, een theofanie die wordt beschreven in de synoptische evangeliën. De berg heeft ook een duizend meter lager gelegen subtop die bekroond wordt door een kapel gewijd aan Elias. Een paar kilometer ten zuiden van de Olympos ligt de Kissavos (Ossa), die op zich geen heilige berg is maar wel bekroond wordt door een (in de top ingegraven) kapel aan de profeet Elias.
En vergeet de piramiden in Midden- en Zuid-Amerika niet.
‘(…) hoewel we allemaal weten dat de aarde onder de zon door draait.’
Uhhh…. is er onder en boven in het zonnestelsel, de melkweg, kortom het heelal?
Ah, u bent mij voor. Het antwoord is natuurlijk nee. Ik vermoed dat JonaL dit schreef met de tong stevig in de wang geklemd.
In dit geval dien je “onder” en “boven” zien op dezelfde manier als “links” en “rechts”, dus ten opzichte van de beschouwer die de zon op z’n bolletje voelt schijnen.
Dat heeft alleen zin in het geval van een platte Aarde ….
“De laatste antieke auteur die meende dat de aarde een platte schijf was.”
Gelukkig weten we tegenwoordig beter:
www. deplatteaarde. nl
Spoilers:
“Ik zou in een aardbol geloven als ….. iemand kan laten zien hoe water aan een bol kan blijven plakken.”
“Erasthostenes bewees precies niks.”
“Waarom astronauten poep praten.”
“De filosoof Bertrand Russell is een Flat Earther!”
Hiermee ben ik weer opgevrolijkt, zij het om een foute reden.
Volgens mij een gevalletje cognitieve dissinantie…
– dissonantie –
Elia koos de Karmel voor zijn wedstrijd met de profeten van Baal, een bijbelpassage die in mijn klas heel wat wenkbrauwen doet fronsen.
Op dit moment behandelen we de nieuwe tijd in de klas. Voor ik er zelf over kon beginnen, kwamen de vragen: Hoe wisten ze eigenlijk dat de aarde rond was? Woonden er dan geen mensen in Afrika toen de Europeanen er aan land kwamen? Welke taal spraken de mensen in Amerika voor Columbus? En eentje (omdat ik in mijn bordschema schreef dat er van in de oudheid tot 1453 een Romeinse keizer in Constantinopel regeerde): Hoe oud was die dan?
Beste job van de wereld.