[Aristoteles staat bekend als wetenschapper, als arts en vooral als filosoof. Zijn invloed op de wijsbegeerte is enorm geweest. In deze reeks bekijken we hem in enig detail. Het eerste deel was hier.]
In de tijd van Aristoteles, de vierde eeuw v.Chr., was er nog maar weinig sprake van systematisch onderzoek. Daardoor kon het niet anders of de door hem voorgestelde regels voor de logica sloegen in als een bom. Hij is dan ook de geschiedenis ingegaan als de wetenschapper-filosoof.
Net als Plato was Aristoteles ook een veelschrijver. Hij werkte zijn denkbeelden en opvattingen zorgvuldig uit in toegankelijk geschreven dialogen, die men in de Oudheid hoog aansloeg wegens hun literaire kwaliteit. Helaas zijn ze allemaal verloren gegaan.
Het corpus van Aristoteles
Daarnaast schreef Aristoteles een immense hoeveelheid wetenschappelijke verhandelingen, doorgaans in een nogal cryptisch jargon. Van die geschriften, waarvan ook weleens is aangenomen dat het gaat om collegedictaten, is naar schatting de helft overgebleven. Helaas ging hij daarin vaak slordig te werk. Voor een wetenschapper maakte hij opmerkelijk veel waarnemingsfouten.
En omdat hij zoveel autoriteit genoot, had dit het grappige gevolg dat iedereen in de Late Middeleeuwen geloofde dat een vlieg vier poten had. Aristoteles had dat nu eenmaal zo opgeschreven. Dit zegt overigens meer over de manier van denken en voelen in de Middeleeuwen dan over de Griekse wijsgeer.
Samenvatting van het voorafgaande
Aristoteles’ werk is voor de filosofie ook belangrijk omdat hij de gewoonte had om bij de behandeling van een onderwerp eerst te bespreken wat al zijn voorgangers erover gezegd hadden. Systematisch te werk gaan, het was een hobby van Aristoteles. Het is aan hem te danken dat nog heel veel kennis van de eerste filosofen tot ons is gekomen.
Maar uiteraard had de filosoof naast zijn beroemd geworden methoden ook eigen denkbeelden. Hij beperkte zich niet tot de waarneming, tot de fysica en tot het juiste denken: zijn autoriteit is op meer gebaseerd dan dat. Aristoteles was net als zijn voorganger Plato een zogenaamde systeemfilosoof: iemand die zich niet alleen druk maakte om methoden van kennisvergaring, maar ook een denker die al zijn kennis in één samenhangend geheel probeerde te vatten.
[Morgen om 13:00 meer. Deze reeks, oorspronkelijk gepubliceerd op de beëindigde website Grondslagen.net, is gebaseerd op het boek De wereld vóór God van Kees Alders. Het boek biedt een introductie tot de filosofische stromingen van de oude wereld en is hier te bestellen.]
”En omdat hij zoveel autoriteit genoot, had dit het grappige gevolg dat iedereen in de Late Middeleeuwen geloofde dat een vlieg vier poten had. Aristoteles had dat nu eenmaal zo opgeschreven. Dit zegt overigens meer over de manier van denken en voelen in de Middeleeuwen dan over Aristoteles.”
Ik moet toch even opkomen voor de middeleeuwen, hoor, lekker laaghangend fruit dat je daar weer plukt… Volgens mij zegt dat zeer zeker ook wel heel veel over Aristoteles zelf. Dat hij nou nooit de moeite nam even snel de pootjes van een dode vlieg te tellen. En het zijn nog altijd de middeleeuwen geweest die de Renaissance voortgebracht hebben, niet de Oudheid, dat lijken mensen nog wel eens te vergeten. Overigens worstelde keizer Frederik II zich al in de dertiende eeuw los van Aristoteles.
Er bestaat een vergelijkbaar verhaal over het aantal tanden en kiezen van een paard. Aristoteles had het verkeerde aantal opgeschreven, Daarom bleef dat lange tijd zo in de Middeleeuwen. Een erg hoge pet van Aristoteles als empiricus krijg je er niet van. Maar misschien wel van de funeste uitwerking van sommige ideeën van Aristoteles. De werkelijk belangrijke wetenschappelijk doorbrak kwam toen iemand voor het eerst bedacht dat empirische uitspraken gewoon zijn te controleren.
Frederik II was de antichrist.😏
Die Middeleeuwers konden de Renaissance ook alleen maar voortbrengen omdat ze de Oudheid eerst weer moesten herontdekken…😉
De Renaissance is overschat want bracht nauwelijks wetenschappelijke inzichten voort. UItgerekend Macchiavelli is de uitzondering. Copernicus wordt altijd geroemd, maar ja, Aristarchos van Samos …..
Maar ook ik vind het dubieus om Arie een empiricus te noemen. Alleen heeft KeesA zelf al opgeschreven waarom.
“Volgens mij zegt dat zeer zeker ook wel heel veel over Aristoteles zelf.”
Volgens KeesA ook. Zie
“maakte hij opmerkelijk veel waarnemingsfouten.”
En het zijn niet alleen de Middeleeuwers. Na Archimedes en Euklides was er ook in de Oudheid vrijwel niemand meer met voldoende kaliber om zijn bevindingen in twijfel te trekken. Zij die dat wel hadden – zeg Plotinus en Augustinus van Hippo – hielden zich helaas met andere onderwerpen bezig.
“ iedereen in de Late Middeleeuwen geloofde dat een vlieg vier poten had. Aristoteles had dat nu eenmaal zo opgeschreven.”
“ Volgens mij zegt dat zeer zeker ook wel heel veel over Aristoteles zelf. Dat hij nou nooit de moeite nam even snel de pootjes van een dode vlieg te tellen.”
‘T is maar wat je vlieg noemt.
Aristoteles zegt dit over Ephemera, de eendagsvlieg. De naam is misleidend, eendagsvliegen behoren niet tot de orde van vliegen, maar vormen een aparte orde van insecten die naar huidige inzichten nog minder verwant zijn met vliegen.
Google eens wat foto’s van die beestjes en tel even hoeveel poten ze hebben.
Verdraaid, u hebt gelijk!
Over ”de manier van denken en voelen” in de Middeleeuwen zou ik me niet graag minachtend uitspreken. Al was het maar omdat de Middeleeuwen Dante hebben voortgebracht.