Het schervengericht

Scherf met de naam Aristeides (Agora-museum, Athene)

In een democratie komt het weleens voor dat iemand spectaculair succesvol is, puur op basis van zijn charisma. Dat is geen misdrijf, maar zulke mensen kunnen het democratische systeem zelf destabiliseren, ook wanneer hun ideeën niet gevaarlijk zijn. Soms vestigen ze een alleenheerschappij. Dat is in Syracuse, een van de belangrijkste democratische stadstaten van de Griekse wereld, enkele keren gebeurd.

Eén tegenmaatregel zou zijn geweest zo iemand te verbannen. Dat gold in de oude wereld echter als een erg harde maatregel, eigenlijk iets dat je pas deed als de gemeenschap als geheel al schade had ondervonden en als hele gemeenschap een straf moest opleggen. (Het recht mensen weg te sturen was, net als de doodstraf, iets waarmee een stadstaat zijn onafhankelijkheid en autonomie toonde.) Er was dus behoefte aan een “ballingschap light”. De procedure daarvoor is in Athene goed gedocumenteerd en staat bekend als het schervengericht of, als u chique wil doen, ostracisme, wat hetzelfde betekent.

Lees verder “Het schervengericht”

Schervengericht

Scherf met de naam van Perikles, zoon van Xanthippos (Agoramuseum, Athene)

Een van de oudste teksten over de antieke democratie is een Sumerisch verhaal over koning Gilgamesj, die ten oorlog wil trekken maar door het ene representatieve orgaan wordt tegengehouden en daarom een ander orgaan om toestemming vraagt. Hij komt ermee weg, trekt ten strijde, overwint en lijkt vervolgens geen lastige vragen meer te hebben gehad. Het is een probleem voor elke democratie: de succesvolle of de charismatische leider die de procedures naar zijn hand kan zetten.

Persoonlijke invloed is geen misdrijf maar te veel persoonlijke invloed kan het systeem beschadigen, zelfs als de persoon in kwestie het beste met de mensheid voort heeft. Een goed-functionerende democratie kan daarmee omgaan, maar democratieën functioneren niet altijd goed. Het antieke Syracuse is een voorbeeld van een democratie die verschillende keren plaats maakte voor de alleenheerschappij van een succesvolle generaal.

Lees verder “Schervengericht”