[Dit is een naschrift bij een artikel dat ik, onmiddellijk na de afwijzing van de EU-grondwet in een referendum in 2005, schreef voor Frontaal Naakt. Het lijkt me onverminderd actueel. Het eigenlijke stuk begint hier.]

Zes jaar later

Enkele dagen voordat Nederland in juni 2005 de EU-grondwet in een referendum verwierp, hadden ook de Fransen het verdrag verworpen. Tijdens het Britse voorzitterschap in de tweede helft van dat jaar stierf het ontwerp een stille dood, om uiteindelijk in gewijzigde vorm te worden aangenomen (“Verdrag van Lisabon”).

Wat me opviel in de weken na de afwijzing, was hoe extreem cynisch de Nederlandse politiek reageerde. De anti-Europese gevoelens waren in de aanloop naar het referendum onderzocht door het televisieprogramma Nova. Week na week stelde men vast dat er verschillende redenen waren om het verdrag niet te steunen.

1. Mensen begrepen de complexe tekst niet;
2. Het was onduidelijk waarom het verdrag noodzakelijk zou zijn;
3. Het voorgestelde systeem om te stemmen zou de Nederlandse invloed verkleinen;
4. Europa bedreigde de Nederlandse identiteit.

Wat géén rol speelde, was geld. Toch bestond minister-president Balkenende het om, onmiddellijk na de negatieve uitslag van de volksraadpleging, het Nederlandse nee uit te leggen in financiële termen. Dit argument zou daarna vaker worden genoemd, maar pas nadat Balkenende erover was begonnen. In het voorjaar van 2006 was het alweer als argument alweer uit het maatschappelijk debat verdwenen. Een door de EU georganiseerde peiling, gepubliceerd op 5 mei 2006, wees uit dat de financiële afdrachten voor slechts 15% van de Nederlanders belangrijk waren.

De Nederlandse politiek had een belangrijk probleem. Men had de kiezers genegeerd, en toen het ‘nee’ zo luid begon te worden dat men het niet langer kon negeren, schiepen de bestuurders een verklaring die henzelf overtuigde maar opnieuw niets van doen had met de werkelijke sentimenten. We werden geregeerd door mensen die leefden in een wereld zonder contact met de werkelijkheid. Ik ben er niet zeker van of het sindsdien beter is geworden.