[Deze bespreking van het beroemde stripverhaal verscheen eerder op Frontaal Naakt. Het eerste deel is hier.]

Actiefilm versus de betere oorlogsfilm, sage versus geromantiseerde geschiedschrijving: het lijkt een makkelijke tegenstelling. Dat het zo simpel niet ligt, valt te illustreren aan de hand van een kunstwerk uit een ander genre: het stripverhaal 300 door Frank Miller, die vooral bekend is van de serie Sin City en het legendarische The Dark Knight Returns, waarmee hij de Batmanreeks nieuw leven inblies. In 300 vertelt hij over de historische veldslag bij Thermopylai in 480 v.Chr., waarin driehonderd soldaten uit de Griekse stadstaat Sparta zich dood vochten tegen een Perzische overmacht. Millers verhaal is even bruut als fascinerend en hoewel het probeert geromantiseerde geschiedschrijving te zijn, is het een sage.

Het samenvatten van literatuur is, omdat je alleen de inhoud en nooit de vorm kunt weergeven, een heikele kwestie, en dat geldt zeker voor een verhaal over een historische gebeurtenis. Het lezen van een encyclopedieartikel zou dan immers kunnen volstaan. Enkele scènes uit 300 kunnen hier echter niet onvermeld blijven. Het boek opent met de opmars van de Spartaanse soldaten naar het slagveld. Een vermoeide soldaat, Stelios, komt ten val en wordt door zijn kapitein hardhandig bestraft, maar de aanvoerder van het leger, koning Leonidas, slaat de officier bewusteloos. Sparta’s hardhandige mores zijn meteen duidelijk geïntroduceerd.

In een flashback wordt vervolgens verteld hoe de oorlog tussen Grieken en Perzen is ontstaan. We vernemen hoe de Spartanen zijn uitgerukt en Thermopylai bezetten, een smalle weg langs de zee waar ze de Perzische troepen willen tegenhouden. Een nevenplot is het verhaal van de herder Efialtes, die aan koning Leonidas vraagt te worden opgenomen in het Spartaans leger maar wordt afgewezen omdat hij mismaakt is. Onmiddellijk daarna zien we de veldslag tussen Grieken en Perzen, die er niet in slagen de verdedigers uit hun posities te verdrijven. Leonidas en de Perzische vorst Xerxes hebben een kort onderhoud waarin de Spartaanse koning zijn ambtgenoot meedeelt zich nooit te zullen overgeven. De tweede dag levert geen andere resultaten op, maar ’s nachts leidt Efialtes een Perzisch elite-onderdeel, de “Onsterfelijken”, door de bergen, zodat de Grieken omsingeld dreigen te worden. Leonidas stuurt zijn Griekse bondgenoten weg en met driehonderd Spartanen vecht hij zich dood.

Aan het einde legt de enige overlevende het belang van Thermopylai uit. Door tot het einde te vechten toonden de Spartanen wat vrije mannen vermogen in een strijd tegen de onvrije Perzen, en daarmee legden ze de basis voor het overleven van Griekenland, “an island of reason and freedom in a sea of mysticism and tyranny”. Geïnspireerd storten de verenigde Grieken zich op de laatste pagina opnieuw op de Perzen, en de lezer weet dan dat een Griekse zege onafwendbaar is.

Verscheidene elementen uit Millers verhaal zijn verzonnen. Een Spartaanse soldaat met de naam Stelios is niet bekend uit het belangrijkste antieke verslag van de gebeurtenis, de Historiën van Herodotos van Halikarnassos (c.480-c.425), waarin ook geen topontmoeting wordt beschreven tussen de twee koningen. Maar afgezien van deze details volgt Miller Herodotos vrijwel op de voet en uit alles blijkt dat hij heeft geprobeerd te tonen hoe het werkelijk is geweest. Niet zonder reden begint het boek met de opmerking dat elke gelijkenis met bestaande personen en situaties berust op toeval, behalve dan “the historical occurences depticted herein”. Het boek eindigt met een beknopt literatuurlijstje. Miller wil ons geen sage tonen, maar beoogt geromantiseerde geschiedschrijving.

[Wordt vervolgd]