Ik kreeg vanmorgen het bericht dat mijn oude leraar Latijn is overleden, Ignace Johannesma. Hij werkte aan het Veluws College in Apeldoorn en is achtenzeventig geworden.
Ik was zeker niet zijn beste leerling. Weliswaar haalde ik soms een zeven, maar het schommelde toch meestal rond de zes. Nooit heb ik elke uithoek van de Latijnse grammatica leren kennen, maar meneer Johannesma heeft me wel iets getoond van de schoonheid van de taal der Romeinen. In mijn beleving was het een soort mechaniekje, waarin alles paste op maar één manier. Daarna kon je nog discussiëren over de uitleg, maar je moest eerst de grammatica heel precies begrijpen.
Het kwam in het Latijn – althans op mijn beginnersniveau – aan op nauwkeurigheid, en ik had geen betere docent kunnen krijgen dan meneer Johannesma. Eén van mijn herinneringen is dat hij van een bepaalde zinsconstructie uitlegde waarom die minder goed in het Nederlands dan in het Engels kon worden vertaald, omdat het Engels een woord bezat met een betekenis die dichter stond bij die van een bepaald Latijns woord. Als je in 4 VWO zit, is zoiets een diep inzicht.
Als je de zinnen eenmaal precies had vertaald, kon je discussiëren over de uitleg en over de beste weergave in het Nederlands. Zo moeilijk als onze docent het zijn leerlingen maakte als ze er bij het vertalen een slag naar sloegen, zo makkelijk was hij als je het op een andere manier in het Nederlands wilde overzetten. Als je maar wist wat en waarom je het deed.
Het is een goede traditie dat gymnasiumleerlingen een reisje maken naar Rome. Daar leerden we onze docenten ook op een informelere manier kennen. Het viel ons op dat onze leraar Latijn een gevoel voor humor bezat dat we in de klas niet hadden leren kennen. Het jaar erna, toen we eindexamen deden, waren de lessen opvallend ontspannen; de foto die ik hierboven plaatste is de enige die ik bezit, en toont hem met de stropdas die we hem voor zijn verjaardag cadeau hadden gedaan.
In Rome en in het eindexamenjaar ontdekten we ook zijn betrokkenheid bij zijn leerlingen. Die is daarna blijven bestaan. Ik ben in zijn vak verder gegaan (al werd ik historicus en geen classicus) en ik heb verschillende keren in Apeldoorn een lezing verzorgd, waarbij hij altijd van de partij was. Niet alleen omdat hij geïnteresseerd was in wat ik nu deed met het tijdvak waarover hij zo vaak had verteld, maar ook omdat hij wilde weten wat er van zijn oud-leerling was geworden.
Ik mocht meneer Johannesma graag. Hij was gewoon een goede docent en een aardige man. Het is inmiddels meer dan een kwart eeuw geleden dat ik bij hem in de klas zat, maar ik was desondanks vandaag wat uit mijn doen. Een ster in Latijn ben ik nooit geweest, maar aan zijn lessen heb ik veel plezier beleefd en ik heb een liefde voor die mooie oude taal bewaard. Dat zegt veel over meneer Johannesma.
Sit tibi terra levis.
Ik ben bij zijn afscheid geweest. Samen met vrienden van zijn studentendispuut ‘de Raphaelisten” uit Nijmegen. Het was een waardig afscheid met diverse speeches van rectoren e.d.
In zijn studentenfijd was hij van ons de ernstigste en de rustigste, dat hadden wij als jonge heethoofden nodig. Fijn om van U te horen dat het ook een goede docent was waaraan je in je latere leven bleef denken.