Een systeemkaart waarvan er dertien in een dozijn gaan, en waar met rode inkt iets op staat gekrabbeld: ik heb er honderden staan in een bakje op m’n bureau. De kaart op de foto hierboven zou er niet in opvallen. Trivialer kan het niet.
Maar het is wel degelijk het spiekbriefje dat president Kennedy in 1963 gebruikte tijdens zijn beroemde toespraak in Berlijn. Ik fotografeerde het in het Kennedymuseum dat ligt bij de Amerikaanse ambassade en hét symbool van Koude Oorlog: de Brandenburger Tor.
Een kleine twee jaar voor Kennedy’s bezoek aan Duitsland hadden de Sovjets Berlijn door de bouw van de Muur in tweeën gesplitst. De Koude Oorlog was op z’n koudst toen Kennedy duidelijk maakte dat er over Berlijn niet viel te onderhandelen. Gegeven het belang van de toespraak, is ze eigenlijk opvallend kort: 674 woorden. Er staan schitterende zinnen in:
Freedom has many difficulties and democracy is not perfect, but we have never had to put a wall up to keep our people in, to prevent them from leaving us.
Zelfs als Kennedy een ander, namelijk burgemeester Willy Brandt, citeert, klinkt het prachtig:
While the wall is the most obvious and vivid demonstration of the failures of the Communist system, for all the world to see, we take no satisfaction in it, for it is, as your Mayor has said, an offense not only against history but an offense against humanity, separating families, dividing husbands and wives and brothers and sisters, and dividing a people who wish to be joined together.
Brandt had zijn woorden gesproken in het Duits, maar ze zijn beroemd geworden in het Engels. Omgekeerd is het curieus dat de beroemdste woorden van een Amerikaanse president, woorden die iedereen op deze planeet kent, zijn gesproken in een taal die hij niet beheerste en waarvoor hij een spiekbriefje nodig had.
Grappig dat je de beroemde woorden niet citeert!
Inderdaad grappig, en het kon ook eigenlijk wel, want iedereen kent ze. Maar als retorische truc is het wel wat goedkoop. Soort Antoine Bodar, die een kerstpreek afsteekt en het woord “Jezus” steeds vermijdt.
Wat mij nog meer intrigeert, zijn de zinnetjes daaronder:
kiwis (civis) Romanus sum
Lust z nach Berlin lomen ?
De fonetische weergave van “Lasst sie nach Berlin kommen” – Let them come to Berlin!
In feite een nog veel belangrijkere zin: het is de politieke boodschap aan de Sovjets – als je de vrijheid wil afschaffen, kom maar op.
“we have never had to put a wall”
Nee. Alleen konden dienstweigeraars die een paar jaar later de grens met Canada overstaken niet meer terugkeren. Dat is ietwat cynisch.
Dat doet niets af aan de waarde van Kennedy’s woorden, net zo min als zijn steun aan een corrupt Vietnamees regime en zijn debacle te Varkensbaai dat doen.
Mijn enige punt is dat ik Carter hoger heb zitten.
In de JFK library in Boston kwam ik overigens hetzelfde spiekbriefje tegen, tot grote verbazing van de medewerkster van het museum. Welke hij nu echt in Berlijn heeft gebruikt, is dus nog maar de vraag…