Alternatieve geschiedenissen van Duitsland

Plantu over de hereniging van Duitsland

Als ik zeg dat een stoplicht op rood staat, is dat de constatering van een eenvoudig feit. Zo’n feit krijgt betekenis als we bedenken dat het ook op groen kan staan. Met het verleden is het niet heel anders. We kunnen eerst vaststellen dat iets het geval is geweest en dat feit krijgt vervolgens betekenis als we de alternatieven overwegen.

Ongebeurde geschiedenissen van Duitsland

Afwegingen over wat niet is gebeurd, de Ungeschehene Geschichte, zijn in de historische analyse altijd impliciet aanwezig. Wie zegt dat iets een “historische gebeurtenis” is geweest, heeft overwogen dat het anders had kunnen gaan. “Het denken over wat potentieel ook mogelijk zou zijn geweest,” zoals de Duits-Israëlische historicus Dan Diner het verwoordt, “helpt ons de verleden werkelijkheid beter begrijpen.”

Lees verder “Alternatieve geschiedenissen van Duitsland”

Geistige Kräfte (2)

Monument voor Friedrich Wilhelm III (Keulen)

Ik schreef gisteren over de Revolution von Oben, het door koning Friedrich Wilhelm III van Pruisen geïnitieerde hervormingsprogramma waarmee hij tussen 1806 en 1815 zijn land moderniseerde. “Der Staat muß durch geistige Kräfte ersetzen, was er an physischen verloren hat.” De crux was het herstel van de wetenschap. Minister Wilhelm von Humboldt stichtte in Berlijn een nieuwe universiteit, die nog een eeuw lang de toon zou zetten in Europa. Maandag zal ik eens schrijven over de betekenis van die onderwijshervormingen voor de Altertumswissenschaft.

De waarde van kennis

Waar het mij vandaag om gaat is dat we hier te maken hebben met een koning die begreep dat uiteindelijk alles draait om de geistige Kräfte. Dat weet u natuurlijk wel maar ten behoeve van Nederlandse ministers die dit misschien lezen, herhaal ik nog even waarom we onderwijs en wetenschap nodig hebben.

  1. Omdat de samenleving stagneert als informatie niet adequaat is en niet adequaat wordt verworven (wat minister Van Engelshoven niet begrijpt)
  2. Omdat kennis intrinsieke waarde heeft (wat Halbe Zijlstra niet begreep met zijn “kennis, kunde, kassa”)
  3. Omdat wetenschap een manier is om het beste uit onszelf te halen (zie Kennedy’s toespraak “We choose to go the Moon”)

Lees verder “Geistige Kräfte (2)”

MoM | De moord op Kennedy

kennedy

Wat is een historisch feit? Het is eigenlijk een dubbele bewering. Om te beginnen is het een bewering over iets dat op een bepaald tijdstip is gebeurd (“op 18 september 1977 nam de Voyager 1 de eerste foto waarop de aarde en de maan tegelijk waren te zien”); daarnaast is het een bewering over die eerste bewering, namelijk dat deze waar is. Mocht u de foto in kwestie willen zien, dan is die hier, maar mijn punt is dat het zo gemakkelijk niet is te bepalen of een bewering over het verleden waar is.

De Warren Commission

Een voorbeeld is de moord op president Kennedy, waarover ongelooflijk veel bekend is. En tegelijk onvoldoende. Al vrij snel nadat Johnson president was geworden, stelde hij de Warren Commission in om onderzoek te doen naar de dood van zowel zijn voorganger als diens moordenaar, Lee Harvey Oswald. De commissie concludeerde uiteindelijk dat er één schutter was geweest. Maar wat deed ze besluiten tot deze conclusie?

Lees verder “MoM | De moord op Kennedy”

Nieuwe grenzen

Kennedy’s spiekbriefje: “Ik bin ein Berliner”Vijftig jaar geleden was Kennedy in Berlijn en de media hebben aan het jubileum de nodige gemakkelijke stukjes gewijd. Ongetwijfeld zal over een paar maanden de moord op de Amerikaanse president worden herdacht met gratuite nabeschouwingen en het zoveelste boek over de moord in Dallas. Alles keert na een halve eeuw terug en wat ooit een tragedie was is nu bladvulling voor journalisten die elke uitdaging vermijden.

Het volgende citaat is ouder dan vijftig jaar. Het komt uit de toespraak die Kennedy hield toen hij de democratische nominatie aanvaardde, op 15 juli 1960. Natuurlijk is het mooipraterij, maar Kennedy had wel degelijk oprechte ambities. Zie zijn schitterende toespraak “We Choose to go to the Moon“, met daarin het cruciale zinnetje dat we dingen moeten doen “not because they are easy, but because they are hard”. Hetzelfde sentiment zit in Kennedy’s ambitie om een “new frontier” te openen.

Lees verder “Nieuwe grenzen”

Kennedy: Ich bin ein Berliner

(klik = groot)
Het aantekenbriefje van Kennedy (Kennedymuseum, Berlijn)

Een systeemkaart waarvan er dertien in een dozijn gaan, en waar met rode inkt iets op staat gekrabbeld: ik heb er honderden staan in een bakje op m’n bureau. De kaart op de foto hierboven zou er niet in opvallen. Trivialer kan het niet.

Maar het is wel degelijk het spiekbriefje dat president Kennedy in 1963 gebruikte tijdens zijn beroemde toespraak in Berlijn. Ik fotografeerde het in het Kennedymuseum dat ligt bij de Amerikaanse ambassade en hét symbool van Koude Oorlog: de Brandenburger Tor.

Lees verder “Kennedy: Ich bin ein Berliner”

“We choose to go to the Moon”

Ik ken weinig indrukwekkender toespraken dan president Kennedy’s uitleg waarom hij had besloten dat de Amerikanen naar de maan wilden (tekst). Hij had het doel al in 1961 gedefinieerd:

This nation should commit itself to achieving the goal, before this decade is out, of landing a man on the Moon and returning him safely to the Earth.

Het was een heel dappere beslissing, want op de dag waarop hij het aankondigde moest de eerste Amerikaanse astronaut nog in een baan om de aarde worden gebracht. Men wist nog heel weinig van de ruimte, behalve dat de kosten van Kennedy’s plan – om een iets té gelikte metafoor te gebruiken – astronomisch zouden zijn.

Lees verder ““We choose to go to the Moon””