Ik blogde gisteren over Taxila, de hoofdstad van de antieke Punjab. Het gedeelte dat Sirkap wordt genoemd, dateert uit de Grieks-boeddhistische tijd en moet zijn aangedaan door de reiziger wiens verslag ten grondslag ligt aan het gisteren genoemde Leven van Apollonios van Tyana van Filostratos. Ik citeer wat fragmenten uit de volgende maand te verschijnen vertaling van mijn vriendin Simone Mooij, die tonen dat de beschrijving van de stad redelijk accuraat is. De Poros die wordt genoemd, is de Griekse weergave van het Indische Paurava, de naam van zowel de antieke Punjab als de heerser van dat koninkrijk.

Taxila is ongeveer zo groot als Nineve en passend ommuurd, zoals de steden in Griekenland. Hier was het paleis van de man die toen heerste over het rijk van Poros. Ze zeggen dat ze vóór de stadsmuur een tempel hebben gezien van natuursteen met versteende schelpen erin, niet veel minder dan honderd voet lang. Daarin was een heiligdom gebouwd, weliswaar tamelijk klein in verhouding tot zo’n grote tempel met een zuilengalerij er omheen, maar bewonderenswaardig. Want tegen elke wand waren bronzen platen vastgenageld waarop de daden van Poros en Alexander waren afgebeeld. Met geel koper, zilver, goud en donker brons waren olifanten, paarden, soldaten, helmen en schilden weergegeven; lansen, projectielen en zwaarden waren allemaal van ijzer.

Deze tempel, tegenwoordig Jandial genaamd, is geïdentificeerd. Hij is iets groter dan beschreven maar bestaat inderdaad uit een klein heiligdom dat in of achter een grotere tempel is gebouwd. Of er ook bronzen reliëfs waren, is nu niet meer uit te maken, maar het is niet ondenkbaar dat een gevechtsscène door een Griekse bezoeker werd uitgelegd als het conflict tussen Alexander en de Poros die in 326 aan de macht was. De afgebeelde scène is ondertussen een van de beroemdste uit de Oudheid:

Alexander richt Poros, die gewond is, weer op en schenkt hem India, dat nu van hem was. Men zegt dat Poros om de dood van Alexander heeft gerouwd en dat hij hem heeft beweend als een edele en goede vorst.

Nadat tijdens de slachtpartij – het woord “veldslag” is  teveel eer – het leger van de Indische heerser was uitgemoord, begenadigde Alexander zijn tegenstander. Dat oogt heel ridderlijk, en daarom is de anekdote zo bekend, maar in feite was het een cynische calculatie. Zonder leger was Poros, om aan de macht te blijven, aangewezen op Macedonische steun en daarom was hij de ideale vazal: hij kon alleen maar loyaal zijn. Alexander vergrootte zijn koninkrijk nog, zodat moderne Indische en Pakistaanse nationalisten wel beweren dat Poros dit gevecht feitelijk heeft gewonnen. Ik blogde daar al over.

Tot de gebieden die Poros niet kreeg, behoorde de westelijke Punjab: hij heeft, zolang Alexander regeerde, niet in Taxila geresideerd. Voor ons maakt dat niet zoveel uit: het gaat mij er niet om dat er in de tempel van Jandial werkelijk een afbeelding was van Poros’ nederlaag. Ik wil er nu alleen maar op wijzen dat Filostratos’ bewering klopt dat er een tempel lag voor Taxila.

Terwijl Apollonios zich met dergelijke kwesties bezighield, kwamen er boodschappers van de  koning met een tolk naar hem toe. Zij brachten het bericht dat de koning hem voor drie dagen tot zijn gast maakte, omdat de wetten niet toestonden dat vreemdelingen langer in de stad verbleven, en gingen hem voor naar het paleis. Ze zeggen dat de stad net als Athene ordelijk in blokken verdeeld is en volgebouwd met huizen die als je ze van buiten bekijkt één verdieping hebben; maar als je naar binnen gaat, dan blijkt dat ze ondergronds evenveel ruimte bieden als boven de aarde.

Dit klopt perfect. De woonblokken zijn uitgegraven en ook de door Filostratos genoemde zonnetempel is opgegraven. Er zijn wat details die niet kloppen, maar het lijkt er sterk op dat het Leven van Apollonios van Tyana, geschreven in Athene of Tyrus, accurate informatie bevat over de stad die het meest ver was verwijderd van het Griekse moederland.