Menigeen zal weten wat het bovenstaande is: een schaal van terra sigillata, “gestempeld aardewerk”. Het is het gebruikelijke luxe-aardewerk in de Romeinse tijd en is gevonden op opgravingen van Syrië tot Schotland. Omdat de mallen waarmee het werd vervaardigd zo herkenbaar zijn en zelden heel lang mee gingen, is terra sigillata (kortweg TS) ideaal om opgravingen te dateren.
De bovenstaande schaal is zo leuk door de vindplaats: Germa, diep in de Libische woestijn. Als je vanaf de Mediterrane kust naar “zwart” Afrika reisde, was de eerste oase nog Romeins, waarna Germa de tweede halte was. Daarop volgden Ghat en nog wat oases, tot je aankwam aan de middenloop van de Niger. Romeinse kooplieden kwamen hier om goud, ivoor en wilde dieren te halen.
Uit archeologisch onderzoek dat in de eerste jaren van deze eeuw is gedaan, blijkt dat Germa, de hoofdstad van de Garamantes, een grote stad moet zijn geweest, met zo’n 30.000 inwoners. Dat is ruwweg even groot als Romeins Keulen. Er waren koningsgraven in de vorm van kleine piramides, men kocht olijfolie in bij de Romeinen, offerde op z’n Libisch: kortom, een multicultureel centrum hartje Sahara. De TS-schaal hierboven – rechts een leeuw, middenin Leda en de zwaan, links een everzwijn – zal afkomstig zijn uit Italië of Gallië.
Ik waag te betwijfelen of er nog veel over is van het kleine archeologische museum van Germa, van het grafveld en de opgraving in het antieke stadscentrum. Elders in de woestijn is het museum van Bani Walid geplunderd, met onvervangbare voorwerpen die de Limes Tripolitanus documenteren. De rotsreliëfs in de Wadi Mathendous zijn eveneens kapot gemaakt en dat kan eigenlijk alleen zijn gebeurd door mensen die uit het nabijgelegen Germa kwamen.
[Dit was de 164e aflevering in mijn reeks museumstukken; een overzicht is hier.]
De term “luxe aardewerk” dient afgeschaft te worden. Het aantal TS resten dat we zelfs in kleine dorpjes en nederzettingen vinden wijst er op dat het helemaal niet zo luxe was noch hoog in prijs. De grootte van La Graufesenque en andere productieplaatsen in het Romeinse Rijk wijzen ook op massale vervaardiging iets dat de prijs alleen maar lager zou hebben gemaakt. Verder is het aantal producenten enorm hoog als je alle stempels bij elkaar gaat optellen. Maar helaas is het in de Archaeologie vaak zo dat oude gewoontes lang blijven bestaan, zoals het standaard betitelen als “parade helm” bij welke Romeinse Cavalerie helm er dan ook gevonden wordt, terwijl dit, ondanks dat het dure helmen konden zijn, gewoon gebruiksartikelen waren.
Mee eens. Al die mooie vondsten hoeven niet ‘speciaal’ te zijn, net zo min als dat ze ‘votief’ hoeven te zijn – nog zo’n stokpaardje zonder enig bewijs.