Helaas geldt dat als iets te mooi is om waar te zijn, het vaak ook niet waar is. Na een expositie in 2006 zwol de kritiek aan. Sommige tekeningen leken wel op de afbeeldingen op vroegmoderne sterrenkaarten. Die anatomische schetsen, waren dat niet gewoon kopieën van Renaissancetekeningen? Was het niet wat vreemd dat een geografische tekst was geschreven in kanselarijschrift? Tot slot was verontrustend dat de provenance zo slecht was gedocumenteerd.

Discussie

De directrice van het Egyptisch Museum in Turijn, Eleni Vassilika, weigerde daarom de schenking aan te nemen. Ze kreeg in 2007 bijval van de Italiaanse oudheidkundige Luciano Canfora, die meende te weten wie de papyrusrol had gemaakt: de Ottomaanse Griek Konstantinos Simonides, de negentiende-eeuwse vervalser die als eerste had begrepen dat hij teksten moest aanbrengen op antiek schrijfmateriaal. Canfora’s identificatie werd weer tegengesproken. Aangezien hij de papyrus nooit met eigen ogen had gezien, had hij de schijn wel tegen.

Ook waren classici het erover eens dat het Grieks van de papyrus te goed was om door een vervalser te zijn geschreven. De discussie liep helemaal uit de hand, wat als voordeel had dat de problematiek nu in bredere kringen bekend werd.

In het volgende jaar, 2008, ging de papyrus naar het lab, waar de analisten – iets vereenvoudigd – concludeerden dat de papyrus met 68% zekerheid dateerde uit de tijd tussen 5 en 95 na Chr. en met 95% zekerheid van tussen 40 v.Chr. en 140 na Chr. Zie het plaatje hierboven. Het zou vreemd zijn geweest als het anders was geweest, want een vervalser benut nu eenmaal het liefst antiek materiaal. De inkt waarmee de tekst was geschreven, was vervaardigd volgens de antieke receptuur. Ook logisch, je gaat als vervalser geen synthetische inkt gebruiken. Hoewel de laboratoriumresultaten dus niets zeiden, waren er oudheidkundigen die beweerden dat nu was bewezen dat de Artemidorospapyrus echt was.

Politieonderzoek

De onenigheid was ondertussen voldoende opvallend om de aandacht te krijgen van de politie. In 2009 werd voor het eerst geopperd dat de foto van Serop Simonian een digitale vervalsing was, wat in 2011 later werd bevestigd. Niet veel later gelastte het Italiaanse Openbaar Ministerie onderzoek.

Dat stelde vast dat de inkt waarmee de tekeningen waren gemaakt niet leek op antieke inkt. Ook werden sporen van zink aangetroffen, een metaal dat in de oude wereld niet gangbaar was.

Theoretisch was het denkbaar dat alleen de tekeningen vals waren en dat de aardrijkskundige tekst echt was, maar de exportverklaring van de Egyptische autoriteiten uit 1971 vermeldt dat het stuk betekenisloos was. Aannemend dat de vergunning niet is afgegeven door een omgekochte ambtenaar, bewijst dit dat er destijds geen belangwekkende tekst op is gezien. Het suggereert ook dat collegiale beoordelingen, zoals die van de classici die het Grieks te goed vonden om vervalst te zijn, meteen korreltje zout moeten worden genomen. “De oude taal is te goed om te zijn geschreven door een vervalser” is natuurlijk kul want de aanname is dat kenners van oude talen altijd keurig zijn en zich nooit lenen voor fraude.

De discussie over de Artemidorospapyrus en het daaropvolgende onderzoek hadden intussen zo veel tijd in beslag genomen dat toen de politie Serop Simonian in 2019 als vervalser identificeerde, de verjaringstermijn voor oplichting was verstreken. Dat is een onbevredigend einde, maar toch is niet alles negatief. De discussie over de onmogelijkheid met koolstofdateringen en spectroscopie de authenticiteit van een papyrus vast te stellen, trok veel aandacht. Exposities in Berlijn en München, beide in 2008, en publiciteit in bijvoorbeeld de Frankfurter Allgemeine droegen verder bij aan de bekendheid.

[De vraag waar het om draait: wat betekent dit? Wordt vervolgd]