Sfax, aan de oostkust van Tunesië, ruwweg halverwege, bezoek je niet om de Oudheid, hoewel dit ooit de Romeinse stad Taparura was. Er is echter wat mooie architectuur uit de jaren vijftig van de vorige eeuw en een oude stad, de medina, die teruggaat tot de negende eeuw. De voorgeschiedenis is dat het Umayyadenkalifaat ten val was gebracht en dat de nieuwe dynastie, de Abbasieden, niet er niet in slaagde effectief gezag uit te oefenen in Ifriqiya, zoals Tunesië destijds heette. Dat veranderde pas rond 800, toen Ibrahim ibn al-Aghlab werd benoemd als gouverneur. Hij stichtte de dynastie der Aghlabiden, met als hoofdstad Kairouan. De grote moskee, met ’s werelds oudste minaret, dateert uit deze tijd.

De Aghlabidische emirs stabiliseerden niet alleen het Abbasidische gezag in Ifriqiya, maar veroverden ook Sicilië en plunderden de Sint-Pieter in Rome. Ze hadden dus belangstelling voor de zee en bouwden langs de kust een reeks versterkingen, de ribats. De afgelopen weken bezochten we Kelibea, Hammamet, Sousse, Monastir, Mahdia en dus ook Sfax, dat is gesticht in 846. De grote moskee volgde drie jaar later. Toen we langs de muren wandelden, zagen we de hierboven afgebeelde in het Grieks gestelde inscriptie.

Een foto van de tekst nemen bleek nog niet zo eenvoudig en vervolgens bleken de letters erg moeilijk leesbaar. Alexander Smarius, die weleens op deze blog reageert, was zo vriendelijk er zijn licht over te laten schijnen en houdt het erop dat het volgende is wat er staat. (Omdat ik hier geen accenten kan zetten, moet u me die maar even schenken.) De toegesprokene is, vermoedelijk, de stad.

Ευπραξιαν και συν αυτῃ Ευφροσυνην, τας κοσμουσας τονδε τον σεπτον σου δομον.

Eupraxia en met haar Eufrosyne die dit eerbiedwaardige huis van u tooien.

Een δομος is een huis, maar kan ook een tempel of een kerk zijn. De vorm van de letters is Byzantijns en we kunnen misschien iets preciezer zijn over de datering, aangezien een fors deel van de afbeelding is weggebikt. Dit zou het werk kunnen zijn van de iconoclasten, die tussen 726 en 843 nogal tekeer zijn gegaan tegen afbeeldingen van het goddelijke – in dit geval van het Paradijs, herkenbaar aan de vogels en de wijnranken. De pauw is doorgaans het symbool van de wederopstanding. De tekst zal wel ouder zijn dan het optreden van deze vandalen.

Wie waren Eupraxia en Eufrosyne? We weten dat er twee Byzantijnse heiligen geweest met die namen. Ze traden in het klooster in omdat ze niet wilden trouwen, maar woonden niet in Byzantijns Afrika. Ik houd het zelf op twee dames die een religieuze schenking hebben gedaan. Dat hoeft niet per se een kerk, klooster of weeshuis te zijn geweest, al ga je er intuïtief van uit dat wie een Griekse naam heeft wel een christen zal zijn geweest.