In het najaar van 218 v.Chr. trok de Karthaagse veldheer Hannibal in vijftien dagen over de Alpen. Het was slechts één deel van één van de vele militaire operaties in de Tweede Punische Oorlog, die op zijn beurt weer deel uitmaakte van een langdurig conflict tussen Karthago en Rome.
Laten we eerlijk zijn: de route die Hannibal over de Alpen nam, is een kwestie van niks. Maar het is wel iets dat tot de verbeelding spreekt. Zeg immers “Karthago” en de mensen denken aan Hannibal. En zeg “Hannibal” en de mensen zien olifanten voor zich die moeizaam trekken door de besneeuwde Alpen. Niet dat er werkelijk veel sneeuw lag, overigens.
Maar goed, Hannibals tocht vanuit de vallei van de Rhône naar de Povlakte is een van de weinige thema’s uit de oude geschiedenis waarvan iedereen een beeld heeft. Alle reden om er een boek over te schrijven. En daar ben ik onlangs aan begonnen.
Hannibal in de Alpen
Hopelijk wordt het het soort boek dat u wil lezen op vakantie: een rechttoe-rechtaan verteld verhaal over een veelvoud aan onderwerpen, vol puzzels, met paragrafen die kort genoeg zijn om de lectuur op elk gewenst moment te onderbreken, met aandacht voor de waaromvragen en met landkaarten.
U kent mijn stokpaardjes. Onze tijd kent informatieoveraanbod, een groeiend aantal hoogopgeleiden, een toenemende vraag naar wetenschappelijk inzicht, academische betaalmuren en groeiende scepsis over de wetenschap. Wie schrijft over wetenschap kan niet langer de lezer wat conclusies toewerpen, het beruchte populariseren van de jaren tachtig. De ambitie moet zijn het publiek in een staat van vertrouwdheid te brengen met het wetenschappelijk proces en daarvoor is een complex probleem zonder werkelijk belang heel geschikt. Onbelangrijk als Hannibals Alpenovergang is, zijn er geen redenen naar een vooraf vastliggende conclusie toe te werken; omdat het complex is, kan ik u allerlei aspecten tonen van het onderzoek.
Dataschaarste natuurlijk weer
De grootste complicaties is natuurlijk dataschaarste. Karthago, Hannibal en de tocht over de Alpen hebben namelijk met elkaar gemeen dat er weinig over te weten valt. We hebben bijvoorbeeld nauwelijks teksten in het Punisch, de taal van de Karthagers.
Dit datagebrek, extremer dan bij andere oudheidkundige thema’s, biedt ook meer dan anders de mogelijkheid u vertrouwd te maken met wat archeologen, classici en oudhistorici nu eigenlijk doen. Hannibal in de Alpen, zoals het boek zal heten, gaat minstens zoveel over oudheidkunde als over de Oudheid.
Een boek. En nog een.
Hannibals tocht naar Italië duurde vijftien dagen. Het is een minuscuul onderdeel van de Tweede Punische Oorlog, die ruim zeventien jaar duurde en onderdeel was van wat we met wat fantasie de antieke Honderdjarige Oorlog mogen noemen: een schier eindeloos conflict met drie fasen van rechtstreekse confrontatie, onderbroken door rustiger periodes. Over de rest van dat conflict valt ook nog het een en ander te vertellen en ik heb een ander boek, dat later zal verschijnen, al afgerond. Dit gaat over de Eerste Punische Oorlog en verschijnt in maart.
Maar eerst verschijnt Hannibal in de Alpen. In januari in de winkel.
Ik ben zeer benieuwd. Maarre… Duurt het tegenwoordig zo lang om een boek uitgegeven te krijgen? Het eerste boek komt pas over een half jaar en het andere over bijna een jaar.
Ik vind die tijden redelijk. Na het inleveren van een manuscript gaat het door een proces van redigeren en passend beeldmateriaal vinden. Vroeger had je ook nog drukproeven. Hoeveel tijd dat kost hangt af van de kwaliteit van de uitgever. Drukken en binden kan tegenwoordig snel. Maar eigenlijk geldt ook hier: hoe sneller het gaat, hoe meer tijd het kost.
Voor dat Alpen-boek wil ik zelf nog even naar de Alpen. Voorlopig is dat om de welbekende redenen niet aan de orde.
Dat is heel begrijpelijk.
Fijn, weer twee boeken om echt naar uit te kijken!
Weer twee op mijn lijst – het ‘laatste boek’ is dus nog niet geschreven 😉
Of H de ene route nam of de andere kan best een kwestie van niks zijn maar het feit dat hij het deed, spreekt nog steeds de mensen aan.
Misschien ook wel omdat het onderdeel was van een groot plan. H had een visie zogezegd.
Lijkt me een interessant boek te worden. Puzzels, kaarten en routebeschrijvingen: fijne kost.
Een groeiend aantal hoogopgeleiden en groeiende scepsis over de wetenschap…🤔
Ja, dat is de paradox. Onder de antivaxers zitten ook vaak juist de hoogopgeleiden. Misschien zorgt die hoge opleiding ervoor dat je sneller gaat denken: ik weet het allemaal wel. ’t Is maar een losse gedachte.
Nee, het is anders. Het probleem is de niet-hoog-genoeg-opgeleide. Die wel de fouten van de officiële wetenschapsbeoefenaren herkent en die ook kut-smoesjes als “failing forward” of “het is nu eenmaal polyparadigmatisch” herkent, maar er niet mee weet om te gaan. Daarvan hebben we er sinds de studieduurbekorting van de jaren tachtig honderdduizenden.
@JonaL: volgens mij spreek je FransB niet echt tegen. Die honderdduizenden waar jij het over hebt hebben allemaal een HBO- of universitaire opleiding gevolgd sinds de studieduurverkorting – technisch gesproken zijn ze hoger opgeleid. Je kunt natuurlijk hen dat etiket ontzeggen, maar dan zijn er veel minder hoogopgeleiden in Nederland dan je doorgaans aanneemt.
“… er niet mee weet om te gaan …” is in de kern hetzelfde als “ik weet het allemaal wel.”
Van mij is ook maar anecdotisch (een minder representatieve steekproef is nauwelijks denkbaar): ik heb wel hogeropgeleiden ontmoet die hun eigen specialisme voortreffelijk beheersten maar daarbuiten ergere domheden verkondigden dan mijn bejaarde buur met alleen lagere school. De competentie zelfkritiek beheersten zij duidelijk niet, dus wat dat betreft bevestig ik FransB.
Wat mij verbaasde is te lezen dat nogal wat mensen in de verpleging bezwaar hadden tegen de anticorona vaccins. Maar ik weet niet hoeveel dat er een paar maanden geleden waren, laat staan hoeveel het er nu zijn. Dus dat is misschien een broodje aap.
Ik ben een van die honderdduizenden. Maar ik heb al vaker gezegd, je kunt geen studies van minstens 15 jaar hebben en tegelijkertijd massaal hoger onderwijs. Dilemma…
Ik zuig nu ook maar wat op mijn duim, maar het lijkt mij dat de vaardigheid zelfkritiek (toch de essentie van wetenschappelijk skepticisme) de laatste 30, 40 jaar flink is verwaarloosd. En daar heb je geen 15 jaar voor nodig.
Wat ik bedoel is dit. Op deze blog heb ik er ook een paar keer flink naast gezeten; onlangs nog betreffende het woord “barbaros”. Laat ik Richard Feynman maar weer eens citeren:
“The first principle is that you must not fool yourself and you are the easiest person to fool.”
Geheel volgens dit principe vraag ik me af of ik geen oude zeur ben van het type “vroeger was alles beter”. Intussen heb ik het gevoel dat dit principe minder nagevolgd wordt dan 40 jaar terug.
Leuk, ik ben benieuwd naar je nieuwe boek(en).
Ik kijk erg uit naar de boeken. Pytheas is onderweg en ik heb gisteren al gesmuld van de Companion to The Roman Republic die ik dankzij de bloedstollende reeks op het spoor kwam.
Het probleem ligt m.i. niet (alleen) bij een te korte hoge opleiding. We moeten grondig nadenken over wat we als basis willen meegeven aan de groep mensen die om uiteenlopende redenen nooit een hoge opleiding zullen aanvatten of voleinden. Zij worden ook bestookt met minderwaardige informatie en missen vaak de kennis en de vaardigheden om onderscheid te maken. Waarmee ik echt niet denigrerend wil doen: officieel ben ik na enkele opleidingen hoogopgeleid maar ik word dagelijks met de neus op mijn eigen goedgelovigheid en misvattingen gedrukt.