Toen Hannibal de veldslag bij het Trasimeense Meer had gewonnen, gaf hij zijn manschappen opdracht de wapenrustingen aan te trekken van de gesneuvelde legionairs. Het staat vast dat hij bij een latere veldslag, die bij Zama, zijn soldaten opstelde in de voor de Romeinse legioenen typerende drievoudige slaglinie. Anders gezegd: hij nam aspecten over de Romeinse manier van oorlogsvoering. Die was dan ook superieur, zoals bleek tijdens de Tweede Macedonische Oorlog, waarin de tot dan toe onverslaanbaar geachte Macedonische falanx het onderspit dolf.
In 200 v.Chr. brak voor de tweede keer oorlog uit tussen Rome en Macedonië. Sinds koning Filippos V in 215 een verdrag met Hannibal had gesloten waren de relaties niet al te best en na de Tweede Punische oorlog stuurden sommige Romeinse politici aan op een campagne aan de overzijde van de Adriatische Zee. De grote vraag is waarom zij dat deden. Een vredesverdrag was ook in de Oudheid een vredesverdrag en Filippos had de bestaande overeenkomst niet geschonden.
De Romeinse geschiedschrijver Livius meent dat Rome verplicht was bevriende steden tegen Filippos te beschermen, maar ziet over het hoofd dat de Romeinen geen allianties hadden in de regio. Ook hypotheses als “wraak voor de Macedonische rol in de Tweede Punische oorlog” of “streven naar gebiedsuitbreiding” zijn te simpel. Dat de overgrote meerderheid van de Romeinen niet uit was op wraak, blijkt uit het feit dat de Volksvergadering in het voorjaar van 200 stemde tegen de oorlogsverklaring. Dat men naar gebiedsuitbreiding zou streven, wordt weersproken doordat Rome na afloop niets annexeerde. Een veroveringstocht in het oosten zou bovendien niet logisch zijn.
De onderwerping van de Povlakte was nog niet afgerond en het Iberische schiereiland bood rijkdommen die veel eenvoudiger konden worden bemachtigd – Livius’ catalogi van buit uit Spanje tonen de enorme rijkdom die met minimale troepeninzet te halen viel.
Wat deze verklaringen gemeen hebben, behalve dat ze onjuist zijn dus, is dat ze Rome presenteren als de partij die het initiatief nam tot de Tweede Macedonische oorlog. Maar dat is ongenuanceerd. In 204 was Ptolemaios IV Filopator overleden, de heerser van het Ptolemaïsche Rijk. Hoewel het zwaartepunt in Egypte lag, bevatte het gebieden in het hele oostelijk Middellandse Zeegebied. Zijn dood leidde tot een enorme crisis, want zijn zoon Ptolemaios V Epifanes was minderjarig. Er brak een inheemse opstand uit en de koningin-moeder, die enige stabiliteit zou hebben kunnen garanderen, werd vermoord. Koning Antiochos III de Grote van het Seleukidische Rijk en koning Filippos V van Macedonië hadden het zien aankomen en al afgesproken hoe ze de overzeese gebiedsdelen van het Ptolemaïsche Rijk zouden verdelen.
Dit zal de Romeinen niet hebben verontrust, want er waren genoeg plaatsen waar Macedonië en het Seleukidische Rijk wel weer in conflict konden raken. Het machtsevenwicht zou niet werkelijk worden verstoord. Wat wel tot nadenken stemde, was dat de Macedoniërs tegelijk hun invloed in de Griekse wereld vergrootten, waardoor de regio ten zuidoosten van Italië onder één heerser zou komen. Het gebied diende verdeeld te blijven.
Daarom zonden de Romeinen een gezantschap naar Filippos om hem te laten weten dat hij de Grieken met rust moest laten. Livius’ suggestie dat Rome hiertoe was verplicht omdat het met de stadstaten bevriend was, mag dan naar de letter van de verdragen onjuist zijn, ze is in zoverre correct dat het de bedoeling was dat de Griekse steden een zekere onafhankelijkheid behielden.
De gezanten namen er de tijd voor. In plaats van de kortste weg te nemen, maakten ze een omweg over Athene en Rhodos en legden overal het Romeinse standpunt uit. Het is aannemelijk dat ze eerst steun wilden verwerven om Filippos te confronteren met een tegen hem verenigd Griekenland, wat voldoende afschrikking moest zijn om een Romeinse troepeninzet te vermijden. Toen de gezanten eindelijk de Macedoniër opzochten, wees deze hun inmenging van de hand, omdat hij de manoeuvre uitlegde als teken dat Rome uitgeput was na de Tweede Punische oorlog.
En zo brak het conflict uit dat Rome had willen vermijden: de Tweede Macedonische oorlog.
Verdeel en heers dus. Maar als die Carthagers Romeinse wapenrustingen aantrekken, kun je vriend en vijand dan nog wel uit elkaar houden?
Vast niet, maar wie van de twee heeft daar het meest onder te lijden?
Waarom zou je dat niet kunnen? Dit was niet de tijd van de uniformen, je had je eigen veldtekens. Uniformen en wapenrustingen zijn ook niet hetzelfde.
Gevechten vonden plaats vanuit linies, niet de idiote ‘ieder voor zich melee gevechten in flinke wolken stof’ die je in films ziet.
Verwarring kon plaats hebben maar dan was de slag al flink in beweging en meestal had er dan al iemand verloren.
” kun je vriend en vijand dan nog wel uit elkaar houden?”
Dat is in iedere oorlog een probleem. Er zijn ook tijden geweest dat legers geen uniformen hadden, en strijders van beide kanten er ongeveer hetzelfde uitzagen. Het uniform hoort dit te verhelpen, maar doet dat niet voldoende. Vandaar het concept friendly fire.
Oorlog is een enorm chaotisch gebeuren. In WOII streden soms soldaten van het rode leger en van Vlassov zij aan zij tegen …???
Uniformen zijn eigenlijk heel recent, men zegt dat het te maken heeft met kruitdampen, maar ik denk vooral met een verandering van vaste liniegevechten (tot en met de piekeniers) naar de meer losse linies van schutters.
Strijder mogen er dan vergelijkbaar uit hebben gezien (in burgeroorlogen vooral), daarom had je veldtekens en een strakke discipline.
De soldaten uit je contubernium, centurie of misschien zelfs manipel zal je wel herkennen in rustige omstandigheden. De chaos van een veldslag en het feit dat velen een helm droegen maken het dan weer moeilijker.
Aan de andere kant waren de antieke veldslagen natuurlijk niet zoals ze op tv verbeeld worden: twee groepen mensen stormen op elkaar in en enkele seconden later loopt iedereen door elkaar op zoek naar een volgend tweegevecht. Zowel falanx als legioen rekenden op een geordende linie. Het is vooral de eerste rij die hand-aan-hand vecht. Het zal er dus op zijn neergekomen dat je simpelweg moest hakken op/steken naar degene die jouw richting uit kwam.
Precies – je vocht getraind in een eenheid, dus je staat naast en achter elkaar. Geen probleem met vijand herkenning.
Ik sluit me graag aan bij de opmerking in de rechterkantlijn: Ik denk dat iedereen vandaag even twee minuten om het “j’accuse” van @RamdjanTahrim te lezen…..
Gelezen.
Tja… hij zou zo’n beschuldiging toch wat meer moeten onderbouwen dan het afgesleten “Het is zeker omdat ik een kleur heb…”
Dus; misschien heeft hij gelijk hoor – ik acht de Belastingdienst tot alles in staat – , maar het blijkt niet uit zijn stuk.
Heb ik gedaan. Ik ben één van die vele vele witte (zoals hij dat noemt) Nederlanders die ook zo’n brief hebben gekregen. Om dit nou te vergelijken met de Dreyfus affaire…