O ja, hoe gaan de oudheidkundige disciplines ook alweer ten onder? Ik blogde er begin juni over en schreef er, omdat ik toen toch bezig was, ook een stuk over in Handelsblad. Uit dat laatste citeer ik mezelf:
De afgelopen maand was het in de oudheidkunde raak. Eerst was het crisis bij de archeologen van Sheffield, vervolgens waren enkele studierichtingen in Halle-Wittenberg aan de beurt en daarna lagen de classici van de Howard-universiteit in Washington onder vuur. Opmerkelijk: de classici waren niet heel behulpzaam toen de archeologen in Sheffield onder druk stonden, en omgekeerd liepen de archeologen zich het vuur niet uit de sloffen voor de classici. Terwijl het gaat om vervlochten vakgebieden.
Terwijl classici en archeologen elkaar laten stikken, rusten de slopers niet. Gisteren kondigde de Universiteit van Worcester aan de archeologische afdeling op te heffen. U vindt hier een petitie.
Teken haar. Doe het als u archeoloog bent. Doe het ook als u classicus bent. Of doe het als u geïnteresseerd bent. Gewoon. Al was het maar om te laten weten dat wij hebben gezien hoe laf, toen de archeologen in het veld waren en anderen op vakantie waren, de Universiteit van Worcester het mes erin zette.
Gedaan.
Gedaan.
Voor elkaar.
Dat heb ik indertijd al gedaan, al zal het wel niets uitmaken.
Dat is het deprimerende, en ik weet ook eerlijk gezegd niet goed of het zinvol is. Ja, de geesteswetenschappen zijn belangrijk, maar als classici het al te veel werk vinden om op te komen voor archeologen en als archeologen nog liever kwastontharder drinken dan te erkennen dat ze niet zonder historische taalkunde kunnen, waarom zouden wij nog iets doen ter verdediging van die academische fluiters?
Ik doe het toch maar. Maar ik weet niet langer waarom.
In de petitie worden de officiële redenen genoemd: low number of applications, dus likely not viable. Het is niet populair genoeg. Daar is moeilijk tegen te argumenteren.
Dat is helemaal niet moeilijk. Elk argument is gebaseerd op aannames, die naar believen geaccepteerd of verworpen kunnen worden *). Hier is de aanname dat toepassingen een goed criterium opleveren. Bedoeld wordt uiteraard toepassing in de enge zin: het moet geld opleveren. Een beetje weldenkend mens is in staat activiteiten te bedenken die geen geld, dus geen toepassingen in enge zin opleveren, maar toch de moeite waard zijn in stand te houden. Zelfs binnen de natuurkunde zijn die er.
Wie deze smoes van de UvW niet kan tegenspreken is ook niet in staat tegen te spreken dat het leven uitsluitend gaat om geld verdienen. De argumenten zijn nl. precies hetzelfde.
*) Tenzij die aannames direct of indirect empirisch bevestigd kunnen worden, maar dat is bij waarde oordelen per definitie niet het geval. Vergelijk wiskunde. Die kan vele conclusies trekken zodra we de axiomata van Euclides klakkeloos accepteren, maar kan ons niet vertellen welk wiskundig systeem waardevoller is dan het andere.
Dit is elementaire wetenschapsfilosofie.
Ik zou inderdaad willen stellen dat de universiteit nou juist de enige plek is waar de waarde van werk NIET in geld uitgedrukt zou moeten worden.
Waarin moet de waarde van werk dan wel in worden uitgedrukt? Dit is uiteraard ook de vraag die UvW zich stelt. Als het niet om geld gaat en er is te weinig belangstelling voor het vak, waarom dan die studierichting in stand houden? In die petitie wordt niet ingegaan op de officiële redenen. Dat lijkt mij niet zo effectief.
Het kan ook een complete drogreden zijn. De faculteit van mijn toenmalige verloofde (medische fysica aan de UU) werd opgeheven wegens een ’te lage academische productie’. Nu bestond de faculteit nog maar net dus waren er nauwelijks publicaties afgerond. Natuurlijk kwam er protest, maar toen dat gehonoreerd werd waren de meeste medewerkers al overgestapt op een andere baan en werd de opheffing doodleuk doorgezet. Vuil spelletje dus.
Dus omdat niet wordt niet gezegd waarom het aantal aanvragen zo laag is weten we ook niet of dat echt of kunstmatig is.
Het is bizar dat de zoektocht naar kennis een (op dat moment in tijd) geldelijk ‘nut’ moet hebben. Kennis heeft intrinsieke waarde voor de menselijkheid en de samenleving die dat niet inziet doet zichzelf tekort.
In de officiële redenen gaat het niet om toepassingen. Het is net als met de studie Nederlands of theologie, daarvoor is ook te weinig belangstelling. Dat is toch wel een punt om serieus te nemen.
Bij wiskunde is het altijd ook wel de vraag of het werkt. B.v. complexe getallen of finite fields of groepen theorie. Die werden in de 19e eeuw om algebraïsche redenen verzonnen, maar bleken later toch heel nuttig te zijn. De moderne cryptografie (en codering iha) is ook op abstracte algebra gebaseerd. Dus het nut van wiskunde hoeven wij niet uit te leggen. Over het 5e axioma van Euclides, over parallelle lijnen die elkaar nooit snijden, is al sinds de Oudheid gediscussieerd.
Done.
@Robert Vermaat: als de belangstelling laag is, dan kun je je afvragen hoe dat komt. Gisteren op TV Gordon Ramsay, die een slecht restaurant grondig aanpakt. Dus wat je aanbiedt heeft wel invloed op de hoeveelheid klandizie. Medical physics kun je in Delft studeren: https://www.tudelft.nl/tnw/over-faculteit/afdelingen/radiation-science-technology/research/research-groups/medical-physics-technology. Dus het bestaat nog steeds, Ik weet niet wat er in Utrecht aan de hand was.
De geschokte reacties op het sluiten van een (vak)groep zijn vanuit ons standpunt terecht. Een dergelijk verlies is direct zichtbaar en voelbaar.
De sluipende erosie bij een universiteit is minder zichtbaar en zal weinig tot petities leiden. Zo kon ik in 1988 in Leiden als 1e jaars student de propedeuse Algemene Archeologie volgen. Een kennismaking met 10 (!!!) verschillende soorten archeologie:
– Prehistorie van Noordwest Europa;
– Klassieke Archeologie
– Egyptologie
– Archeologie van Latijns Amerika
– Archeologie van Zuidoost Azië (Indonesië, samenwerking vanuit de vakgroep Indonesië)
– Archeologie van Zuidwest Azië (regio Pakistan-Afghanistan)
– Archeologie van Mesopotamië
– Archeologie van Anatolië
– Archeologie van Palestina
– Vroegchristelijke archeologie (vanuit Kunstgeschiedenis!)
Nu, 33, jaar later zijn 5 of 6 van deze richtingen niet meer te volgen door te weinig studenten en het pensioen/overlijden van de onderzoeker/docent. Inhoudelijk stuk voor stuk goede onderzoekers, maar helaas zal de financiële situatie van de vakgroepen hebben geleid tot een andere keuze. De vrijgekomen plaatsen zijn nooit of onvoldoende opgevuld.
Helaas heb ik geen petitie kunnen onderschrijven voor het behoud het diverse aanbod archeologie in Leiden.
“door te weinig studenten”. Het is toch niet zo vreemd dat het bestuur van een universiteit daarop reageert?
“Gooi de boel dan maar dicht” is natuurlijk wel de allermakkelijkste reactie. Beter is het om te kijken hoe het komt dat het aantal aanmeldingen omlaag gaat en dat zal vast wel te maken hebben met waar Jona altijd op hamert, gebrekkige voorlichting. Daarnaast kun je je afvragen of al die universiteiten allemaal een archeologie opleiding nodig hebben. Misschien is samenvoegen een oplossing?
Het ligt niet altijd aan de voorlichting. De tijden zijn veranderd. Wie gaat er in het geseculariseerde Nederland nog theologie studeren? Geen kip.
Ik denk ook dat fusie een zinvolle optie is. Maak één instituut dat er internationaal echt toe doet. Je kunt bovendien een deel van het personeel ontslaan en zo het geld vrij maken waarmee je de studenten lang genoeg kunt laten studeren. Ik denk dat een deel van de problemen samenhangt met het feit dat de opleidingen tekortschieten.
En het zou ook helpen als archeologen gewoon lik op stuk leerden geven als het belang van hun vak ter discussie werd gesteld.
Dag Martin,
Terecht punt over de studentaantallen.
Ik heb er ook geen grote moeite mee dat een vakgroep/richting wordt gesloten wanneer er geen of te weinig studenten zijn. Wanneer je de vakgroep middeleeuwse archeologie (met zeer weinig studenten) bij de twee universiteiten in Amsterdam zou samenvoegen of zou laten fuseren met die van Leiden, dan blijft deze specialisatie wel in Nederland.
Bij hele kleine specialisaties is dat voor mij net even anders. Waar in Nederland kun je nog archeologie van Palestina studeren? Ik geloof nergens. Een specialisme verdwijnt dan geheel uit Nederland.
Naast een financiële afweging kun je wellicht ook nog een inhoudelijke afweging maken om iets wel of niet te behouden. Maar ik geloof dat de de afgelopen X jaar geen politieke draagvlak hebben voor een inhoudelijke afweging.
Dag Christo,
Dat “geen politiek draagvlak” klopt wel. In onze kenniseconomie is het niet meteen duidelijk wat we aan de archeologie van Palestina zouden kunnen hebben, dat is de sfeer. Ik vind zelf niet dat alles nuttig zou moeten zijn. B.v. muziek maken, waar gaat dat over?