Ik vertelde gisteren hoe Nur-ad-Din een machtsbasis had in Syrië en de Kruisvaarders in 1164 had verslagen. Graaf Raymond III van Tripoli was bij Harim (in het noorden van Syrië) gevangen genomen en koning Amalrik I van Jeruzalem was regent in Tripoli. Ook hij had niet kunnen verhinderen dat Nur-ad-Din het zwakke graafschap had geplunderd. Iedereen was het erover eens dat de Kruisvaardersstaten zich in een conflict met Nur-ad-Din niet voldoende zouden kunnen verdedigen.

Tenzij Nur-ad-Din zelf in moeilijkheden zou geraken. En gelukkig voor de christenen was daar zijn eigenzinnige adjudant Saladin. Nur-ad-Din had al gemeend hem weg te moeten promoveren naar Egypte, waar de (shi’itische) dynastie der Fatimiden ernstig verzwakt was. Saladins machtsovername aldaar bevredigde zijn ambities echter niet en Nur-ad-Din voelde zich voldoende bedreigd om in te zien dat de Kruisvaardersstaten weleens een nuttige buffer konden zijn tegen zijn rivaal. Daarom liet hij Raymond III vrij, vermoedelijk in 1174, nadat deze tien jaar gevangen had gezeten. De Hospitaalridders moesten de losprijs voorschieten, want het graafschap Tripoli had het bedrag niet.

Regent

Weinig mensen zullen zo’n ommekeer in hun leven hebben meegemaakt als Raymond, die weliswaar berooid en legerloos terugkeerde uit gevangenschap, maar meteen trouwde met de erfprinses van Galilea, Eschiva. Hij verwierf zo niet alleen een rijk gebied, maar was meteen een van de voornaamste leenmannen van koning Amalrik in Jeruzalem. Het was nog een gelukkig huwelijk ook. Korte tijd later overleed de koning, die een minderjarige zoon naliet, Boudewijn IV, bijgenaamd De Melaatse. Na enige beraadslagingen benoemden de rijksgroten Raymond tot regent en werd hij ingehuldigd in de Grafbasiliek in Jeruzalem. Van krijgsgevangene tot de machtigste man in de christelijke Levant! En dat in twintig, dertig weken.

In datzelfde jaar, 1174, overleed Nur-ad-Din. Saladin viel meteen Syrië binnen en Raymond oordeelde dat het beter was neutraal te blijven. Misschien sympathiseerde hij wel met de vijand van de man die hem tien jaar gevangen had gehouden. Met latere wijsheid valt te zeggen dat het misschien beter was geweest te verhinderen dat Saladin én Egypte én Syrië zou beheersen.

Raymond maakte nog een tweede inschattingsfout. Amalrik had onderhandelingen geopend met de Assassijnen. Ik blogde er al over. Dat was niet naar de zin van de Tempeliers geweest, die een van de gezanten hadden vermoord. De Assassijnse leider Rashid ad-Din Sinan wilde de onderhandelingen voortzetten, want als sji’iet voelde hij zich door Saladin bedreigd. Raymond had echter nog een rekening met de Assassijnen te vereffenen: ze hadden immers zijn vader Raymond II vermoord. Zo verloor het Koninkrijk Jeruzalem een potentiële bondgenoot.

Terug in Tripoli

Het regentschap duurde twee jaar: in de zomer van 1176 werd Boudewijn meerderjarig. Raymond III beperkte zijn activiteiten nu tot Galilea en zijn eigen graafschap. Een jaar later arriveerde Vlaamse graaf Filips van de Elzas, die u misschien kent als de man aan wie Chrétien de Troyes zijn Perceval, het verhaal van de Graal heeft opgedragen. De Vlaming was verwant met de koning van Jeruzalem, die hem, omdat zijn melaatsheid opspeelde, verzocht het dagelijks bestuur op zich te nemen.

Filips weigerde. In plaats daarvan liet hij zich door Raymond overhalen tot een expeditie richting Harim, waar de graaf van Tripoli ooit krijgsgevangen was genomen. Opnieuw lijken persoonlijke vendetta’s Raymonds drijfveer te zijn geweest. En opnieuw lijkt Raymond niet geïnteresseerd te zijn geweest in oorlog met Saladin, die in deze tijd het koninkrijk Jeruzalem bedreigde. Terwijl de aanval op Harim op niets uitliep en Filips zich opmaakte voor de terugreis naar Vlaanderen, versloegen koning Boudewijn en zijn adjudant Reinoud van Châtillon Saladin in de slag bij Montsigard.

Het was wat je noemt een “verpletterende” overwinning: slechts één op de tien soldaten in het leger van Saladin keerde terug. Het is moeilijk in te schatten hoe gevaarlijk Saladin hierna feitelijk was. En dat maakt het moeilijk te evalueren wat het verstandigste beleid zou zijn geweest dat het Koninkrijk Jeruzalem in de volgende jaren kon voeren.

[Wordt vervolgd]