Ik heb drie jaar geleden geblogd over de zeeslag bij Aktion. Of Actium, zo u wil, als u de Latijnse spelling de voorkeur geeft. Het vlootgevecht op 2 september 31 v.Chr. besliste de oorlog tussen enerzijds de Romeinse generaal Marcus Antonius en Kleopatra VII van Egypte en anderzijds Octavianus. Laatstgenoemde had eerstgenoemden geïsoleerd in het noordwesten van het huidige Griekenland, wat hen dwong tot een uitbraakpoging. Die was succesvol: Marcus Antonius en Kleopatra braken door Octavianus’ linies en brachten zich in veiligheid in Egypte. Tactische winst dus. De strategische winst was voor Octavianus, die hiermee Marcus Antonius’ vlootoffensief naar Italië had afgeslagen. Het eindspel in deze burgeroorlog zou in Alexandrië zijn.

Zegekar met tritons

Hierboven ziet u een gem – het Engelse woord cameo wordt steeds gebruikelijker – die de gebeurtenis herdenkt. Octavianus staat middenin een zegekar, getrokken door vier tritons. Dat zijn een soort zeewezens. De rechtse heeft een Victoria in de hand, die een krans aan de triomfator zal aanbieden. Het kan een lauwerkrans zijn, het symbool voor een overwinning, of een eikenkrans, ereteken voor wie burgers redde. Welke van de twee het is, kan ik niet zien, maar misschien biedt de voorkant van de zegekar een aanwijzing: die is versierd met een krans van eikenloof.

De linker triton heeft een wereldbol vast, wat de wereldheerschappij van de overwinnaar symboliseert. Die zou zich niet veel later aandienen als keizer Augustus en inderdaad een substantieel deel van de wereld besturen. De wereldbol wordt geflankeerd door twee Steenbokken, Octavianus’ persoonlijke symbool. Zulke gemmen waren geschenken die de vorst cadeau deed aan vooraanstaande bestuurders. De Leidse Constantijngem is een ander voorbeeld.

Habsburgers

Deze gem is te zien in Wenen, in het prachtige kunsthistorische museum. Het was ooit onderdeel van de collectie van de Habsburgers. Je vraagt je af wat de Duitse en Oostenrijkse keizers hebben gedacht van het pronkjuweel dat ooit door de vingers is gegaan van de allereerste keizer.

[Dit was het 442e voorwerp in mijn reeks museumstukken.]