Ik blogde vorige week over koning Herodes de Grote, die in het Nieuwe Testament maar een paar keer staat vermeld. Twee van zijn zonen komen vaker voor: Herodes Archelaos en vooral Herodes Antipas.

Herodes Archelaos

Eerst Archelaos. Na de dood van Herodes de Grote in 5/4 v.Chr. bekrachtigde keizer Augustus het testament:

• Archelaos volgde zijn vader op in Judea en Samaria,
• Antipas heerste in Galilea en het gebied ten oosten van de Dode Zee,
• hun halfbroer Filippos kreeg de Golanhoogte. Hij is voor het Nieuwe Testament niet zo belangrijk.

Er waren meteen felle protesten van messiassen als Judas (vermoedelijk een sicariër), een slaaf genaamd Simon en de herder Athronges. Uiteindelijk moest het Romeinse leger, gecommandeerd door generaal Varus, de rust komen herstellen. (Dit is de Varus die ten onder ging in het Teutoburgerwoud.)

De operatie veronderstelde de inzet van alle Syrische legioenen (III Gallica, VI Ferrata, X Fretensis) en eindigde met de kruisiging van niet minder dan 2000 mensen. Toch waren niet alle leiders gearresteerd en Archelaos begenadigde de broers van Athronges. Dat werd niet uitgelegd als blijk van goede wil maar als bewijs van zwakte. De evangelist Matteüs suggereert (2.22) dat Jezus’ ouders Maria en Jozef de gebieden van Archelaos liever vermeden en zich daarom vestigden in Nazaret in Galilea, dus in het gebied van Herodes Antipas.

De regering van Archelaos verliep slecht. Uiteindelijk stuurde de bevolking een gezantschap naar keizer Augustus met een verzoek om geannexeerd te mogen worden. Of dit werkelijk is gebeurd, is niet helemaal duidelijk; wel staat vast dat Samaria en Judea voortaan door een Romeinse prefect (een militaire functionaris) werden bestuurd. Ook al is de status van het gebied niet duidelijk, Rome deelde de lakens uit. Archelaos werd verbannen naar Vienne in de Provence en overleed voor 18 na Chr.

Antipas en Filippos

Over Herodes Antipas heb ik eerder geblogd, namelijk hier. Omdat hij de landsheer van Jezus was, wordt hij in het Nieuwe Testament regelmatig genoemd en ook Flavius Josephus biedt informatie. We weten dat Antipas de stad Tiberias stichtte (vernoemd naar keizer Tiberius)

Antipas was eerst getrouwd met een dochter van de Nabatese vorst Aretas IV, Fasaëlis, die hij later verstootte om te trouwen met Herodias. Dat was de weduwe van een overleden halfbroer (Herodes II) én de dochter van een andere halfbroer, Aristoboulos: ze was dus schoonzus en nicht tegelijk.

Marcus 6.18 meldt dat Johannes de Doper de koning bekritiseerde en daarom werd gearresteerd. Het verhaal dat het samenhing met de dans van Herodias’ dochter (en Antipas’ stiefdochter) Salome gaat over een meisje van veertien – dat ze in de westerse traditie is uitgegroeid tot zwoele verleidster zegt meer over westerse seksuele preoccupaties dan over de oosterse wereld. Dat Salome voor een mannelijk publiek danste, dient om te illustreren dat hij een slechte vader was. De Bijbel is ook elders negatief over Antipas: een gemene en onreine vos, volgens Jezus, als de farizeeën hem waarschuwen dat de vorst van Galilea hem wil laten doden (Lukas 13.31-32).

Flavius Josephus schrijft dat Antipas’ onderdanen ervan overtuigd waren dat de nederlaag die hun vorst in 36 leed in de oorlog met Aretas, een goddelijke straf was. Dit is chronologisch moeilijk, aangezien Jezus overleed in 30 en Johannes de Doper stierf vóór Jezus, laten we zeggen in 28. Het lijkt er bovendien op dat deze oorlog een van de redenen was dat keizer Tiberius Antipas, die inmiddels ook de koninklijke titel had opgeëist, in 36 of 37 verbande naar Lyon.

De evangelist Lukas weet te melden dat Antipas’ rentmeester een zekere Chusas was, wiens echtgenote Johanna een volgeling was van Jezus (8.3). Lukas vermeldt als enige ook dat Herodes Antipas een rol speelde in het proces dat leidde tot de executie van Jezus (23.8-12). De passage gaat natuurlijk feitelijk over de vraag wie de koning van de Joden is: Jezus, die voor de claim zou worden gekruisigd, of Antipas, die ervoor in ballingschap moest. De ironie zal het toenmalige publiek niet zijn ontgaan.