Ontlezing is een schone zaak. Lezers herkennen clichés niet langer, zodat auteurs met minder intellectuele inspanning hun geld kunnen verdienen. Literatuur wordt nu formulewerk en een succesvol boek kan worden geïmiteerd. Zo is The Book of Names van de Amerikaanse schrijfsters Jill Gregory en Karen Tintori een exacte kopie van Dan Brown’s Da Vinci-code. In dit stuk vat ik de formule voor u samen, suggereer ik een mogelijke uitwerking en help ik u bij het schrijven van uw onverbiddelijke bestseller.
Eindelijk wordt Gods blauwdruk voor deze wereld geopenbaard. Voor maximaal dramatisch effect verzint u een onthulling die een einde maakt aan het gezag van conventionele religieuze autoriteiten. Als Jezus was getrouwd met Maria Magdalena (DVC), heeft het Christendom er twee millennia naast gezeten; als zesendertig rechtvaardigen worden gedood en het einde van de wereld wordt ontketend (BON), is het sowieso afgelopen met elke vorm van autoriteit. Probeer het niet met minder.
2. Verwijs naar een halfbekende culturele of religieuze traditie
Om het verhaal waarschijnlijk te laten ogen en uw intellectuele credentials op te vijzelen, zorgt u voor een openbaring uit een religieuze traditie die het grote publiek al kent van horen zeggen. Dan Brown verwijst naar de gnostische evangeliën en de verhalen over de Graal; Gregory en Tintori laten kabbalisten strijden tegen gnostici. De wereld van de islam ligt nog onontgonnen.
3. Wees creatief met oude tradities
Aarzel niet aan de religieuze traditie van uw keuze details toe te voegen die er niets mee te maken hebben, zoals het Heilig Huwelijk in de DVC en het gebruik van roesmiddelen in BON.
4. Zorg voor mysterieuze voorwerpen
Denk aan oude manuscripten, codeermachines en magische ringen, om maar wat zaken uit DVC en BON te noemen. Het vinden van de juiste lezing van het manuscript, het oplossen van de raadsels of het verzamelen van de ringen biedt structuur aan uw verhaal. Akkoord, dit verschilt niet wezenlijk van Kuifje en het Geheim van de Eenhoorn, maar zie punt 13.
5. Vergeet nooit de feministische dimensie
De drie monotheïstische religies bieden in deze tijd weinig ruimte aan vrouwen. Laat een gelijkwaardiger rolverdeling in uw roman één aspect van de openbaring zijn. Dan Brown maakte Maria Magdalena tot een van Jezus’ apostelen, Gregory en Tintori benadrukken dat het jodendom een vrouwelijke manifestatie van het goddelijke erkent.
6. Polemiseer met de realiteit
Zoals in DVC een verwijzing is opgenomen naar The Holy Blood and the Holy Grail van Leigh en Baigent, zo maken de schrijfsters van BON duidelijk dat kabbala niets te maken heeft met Madonna. Zo’n knipoog naar de realiteit buiten het boek houdt de lezer bij de les. Maak het verder niet te moeilijk – u schrijft niet voor fijnproevers. Grappen als die van Cervantes, die in het tweede deel van Don Quichotte mensen opvoert die het eerste boek hebben gelezen, kunt u beter achterwege laten. Echte humor leidt af van de plot. Zelfspot is geheel uit den boze: uw publiek wil u kunnen geloven.
7. Laat uw eenzame held het opnemen tegen een kapitaalkrachtige groepering
In DVC onderzoekt de held een rijk genootschap dat het geheim van de Graal beheert; in BON wil een even machtige sekte de Apocalyps uitlokken. De held staat daar eenzaam tegenover. Dit is de simpele romantiek die u ook aantreft in een James-Bondfilm, waarin de held het opneemt tegen SPECTRE of een rijke boef die uit is op wereldheerschappij. Hetzelfde motief vindt u in elke western (geheimzinnige wreker versus machtige bende) maar is al te vinden in de Odyssee (eenzame held overwint goddelijke tegenwerking en gooit bende uit zijn huis).
Geef uw held een gezellin, zodat u de details van uw plot geloofwaardig, via dialogen kunt introduceren: in DVC kan Robert Langdon allerlei zaken uit de doeken doen aan Sophie Nevue, in BON geeft de Israëlische archeologe Yaël HarPaz hoofdpersoon David Shepherd -en de lezer- lessen in judaica. Godfried Bomans noemde het toepassen van zo’n docent-student-relatie eens het gebruik van “een sufferd”.
9. Geef de lezer een gevoel van vertrouwdheid
Laat het verhaal zich afspelen op een plaats waar iedereen als toerist zou kunnen zijn geweest, zoals Parijs of Londen. Uw lezer zal concluderen dat ook hij dit avontuur had kunnen beleven. Geef bekende gebouwen een plaats in het verhaal (Saint-Sulpice of Tower Bridge) en schrik er niet voor terug beschrijvingen op te nemen van bijvoorbeeld het bewakingssysteem van Het Louvre en de tunnels van de London Underground.
Nader commentaar overbodig. In de twee hier vergeleken boeken gaat het om een naakt lijk in een museum in Parijs en een doodgeslagen archeoloog in een grafveld bij Cairo. Sterke binnenkomers.
11. Pak de lezer bij de lurven
Meervoudige plotlijnen, korte hoofdstukken en wisselende perspectieven bouwen de spanning op. Een ander recept om de aandacht vast te houden: de traumatische jeugdgebeurtenis waarvan de betekenis langzaam duidelijk wordt. In DVC heeft de vrouwelijke bijrolspeelster haar grootvader in een compromitterende situatie betrapt, in BON gaat het om een bijna-doodervaring. Nog een truc: neem hoofdstukken op waarvan de lezer niet weet door wiens ogen we de gebeurtenissen meemaken. De identiteit van “the teacher” in DVC wordt pas aan het einde duidelijk, Gregory en Tintory passen het procedé in de tweede helft van hun boek eveneens toe.
12. Een goede titel is het halve werk
Uw manuscript wordt alleen een boek als u de aandacht trekt van een uitgever. Titels als De Da Vinci-code en The Book of Names maken nieuwsgierig omdat ze geen aanwijzing bieden over de inhoud. De truc was al bekend in de negentiende eeuw (De drie musketiers, Dode zielen, Moby Dick).
Uw boek wordt alleen een bestseller als het lezers trekt die anders geen boek lezen. Verdoe uw tijd niet met subtiele karakterschetsen, want dat is verloren moeite. Zorg er wel voor dat de moordenaar herkenbaar is aan een fysiek kenmerk (een albino in DVC; een man met twee kleuren ogen in BON). Laat spannende gebeurtenissen en educatieve beschrijvingen elkaar afwisselen in een herkenbare volgorde (a-b-a-b-a-b), zoals de ontsnappingen en puzzels in DVC en de afwisseling van schietpartijen en kabbalistiek in BON.
14. Probeer geen literatuur te schrijven
Uw bestseller wordt alleen genomineerd als de jury uw werk kan uitleggen aan TV-kijkers. Gebruik slechts de trukendoos die onder punt 11 is beschreven: door zich hiertoe te beperken, won Münstermann de AKO-prijs. De jury kan op TV niet aangeven waarom de schrijfstijl van Jan van Aken zijn boeken zo meeslepend maakt. Van Aken mag dan een van de betere schrijvers in ons taalgebied zijn, zijn werk is niet nomineerbaar.
15. Werp de critici kluiven toe
Uw award-winning bestseller wordt alleen een hype als echte geleerden zich verwaardigen het tegen te spreken. Om dat uit te lokken, stopt u wat onjuiste gegevens in uw verhaal. Dan Brown nam voorin DVC een lijstje van zogenaamde historische feiten op, waaronder het eeuwenoude bestaan van een Priorij van Sion, kreeg inderdaad pedante reacties en lokte daarmee de publiciteit uit die hij nodig had.
Niet iedereen schrijft een reli-thriller. Dan Brown, Jill Gregory en Karen Tintorini zijn geen debutanten en hebben het sjabloon al eerder in de vingers gekregen. Om u niet in de steek te laten bij het schrijven van uw bestseller, hebt u hierbij uw huiswerk in de vorm van een flaptekst. Opdracht: schrijf met de onderstaande gegevens een reli-thriller met als titel Het Alamut Evangelie.
Kort na de moord op een Ierse rugzaktoerist in Jemen ontvangt zijn broer Mike O’Donald een oeroud Koranmanuscript. En dat verandert zijn leven in een hel. In Rome, Marrakech en Cordoba wordt hij opgejaagd door de Assassijnen, een sji’itische sekte die al bijna een millennium wacht op de profeet van de eindtijd en nu Mike nodig heeft voor een gruwelijk ritueel. Al snel tonen ook de Iranese autoriteiten interesse en organiseert de OPEC een olieboycot tegen het westen – alles om te bereiken dat Mike het manuscript afstaat. Zijn problemen worden nog vergroot als zijn jeugdvriendin Esther Lerner aan een krant onthult dat het manuscript gegevens bevat over het leven van Fatima, de dochter van Mohammed. Welke rol speelt Esther? Kan Mike ingaan op het hulpaanbod van de Aga Khan? En waarom streden de Assassijnen eeuwen geleden tegen de Kruisvaarders?
Veel plezier met schrijven, en tot volgend jaar op het Boekenbal!
[De volgende afleveringen behandelen Simone van der Vlugt, Het laatste offer, en Kisling & Verhuyck, Het leugenverhaal. Deze online-cursus werd eerder gegeven op Frontaal Naakt.]
Geen idee meer of ik op FN al commentaar heb geleverd, maar ik kan het niet laten. Dan Brown, bedankt, al een paar jaar ligt de enige interessante boekhandel van Suriname vol met misdaadromans die volgens dit recept geschreven zijn. Ook misdaadromans die niet over religieuze en/of culturele tradities gaan zijn sterk beïnvloed – 50 hoofdstukken voor 250 bladzijden, bijvoorbeeld.
Ik zou nog een punt 17 willen noemen: steel schaamteloos het idee van een onbekende en onbetekenende voorganger. De DvC lijkt sprekend op (de vertaling van) een Engelse pocket genaamd het Judas Evangelie, dat ik in de jaren 80 heb gelezen. Hoe dat boekje verloopt kan iedereen raden; het grote verschil is het gebrek aan pretentie.