Geschiedenis en speelfilms, het blijft ongelukkig huwelijk. Toen Oliver Stone het leven van Alexander de Grote verfilmde, nodigde hij een classicus uit Oxford uit als adviseur. Stonden daar ineens Sumerische beelden in een Macedonisch boudoir, slechts twee millennia uit hun context. Werden aloude sprookjes over harems afgestoft. Zag je de Vuurtoren van Alexandrië, die nog niet gebouwd was. Klopte er niets van de reconstructie van de slag bij Gaugamela. Zagen we achterhaalde reconstructies van antieke slangenculten. Gebruikte men in de Alexandrijnse bibliotheek Romeinse cijfers. Werden alle oriëntalistische clichés afgestoft.
Een deel van de problemen was te wijten aan de incompetentie van de ingehuurde specialist, die evident niet op de hoogte was van de laatste stand van het onderzoek. Een ander probleem is dat hij niet bij alle fasen van de ontwikkeling aanwezig is geweest, en daardoor sommige fouten pas ontdekte toen het te laat was.
De ellende is: het gaat altijd fout. Nu is dat op zich niet zo heel erg. De historische accuratesse mag af en toe best ondergeschikt worden gemaakt aan de plot. Maar dat verklaart niet waarom ik in de bioscoop kamelen heb zien lopen door Jeruzalem (een dier uit de Gobi-woestijn) en waarom ik Perzen heb zien rekenen met Arabische cijfers. De plot verklaart ook niet waarom men in Gladiator ergens “Roma victor” zegt in plaats van het correcte “Roma victrix”. En sommige fouten zijn wél erg, zoals de wijze waarop de schuldvraag over de dood van Christus wordt beantwoord in The Passion of the Christ. Als je weet wat een historisch adviseur kost en hoe groot de budgetten zijn, zijn zulke fouten te vermijden.
Het is een kwaaltje dat specifiek is voor films over de geschiedenis. De fysica van Star Trek is heel redelijk. In A Beautiful Mind wordt zonder veel problemen uitgelegd wat een Nash Equilibrium is. Apollo-13 was heel verantwoord. Het kan dus wel goed. Waarom zie je, zelfs als niet-historicus, in een historische film altijd fouten?
Een antwoord weet ik ook niet, maar niet elk project is per se mislukt. Morgen een blogpost over een project dat in elk geval een veelbelovende start heeft.
Nu dat ik weet dat je nichtje meeleest voel ik me ook wat geremd over de laten we zeggen, ‘erg goede mannen vrienden’ ben-hur ramificaties en wat nu bekend is over de acteur.
Roma victrix inderdaad! Ik heb ooit een artikel zo genoemd, juist omdat ik een subtiel statement wilde maken (http://issuu.com/jongehistorici/docs/45sidneysmeets). Maar ach, verder is Gladiator natuurlijk gewoon een heerlijke actiefilm.
Leuk essay, dank je wel!
U ziet, als historicus, hinderlijke fouten in historische films maar beoordeelt de fysica in “Star Trek” als ‘heel redelijk’. Ik denk, dat omgekeerd een fysicus de fysica in “Star Trek” bij de gekken vindt maar de decors in historische films ‘heel redelijk’. Maar is het niet eigenlijk zo, dat het hier in beide gevallen kunstwerken betreft, en geen ducumentaires, en dat de kunstenaar best wel een beetje los met de feiten mag omgaan als dat het overall effect van het kunstwerk ten goede komt?
LM Krauss is een ervaren theoretisch natuurkundige; die weet wel waar hij over schrijft. Zijn eerste reactie was inderdaad ‘bij de gekken’; zijn tweede dus niet.
Nou heb ik het boekje niet gelezen, maar ik vermoed dat het om de natuurkundige equivalent van het What if scenarion gaat. Daar zal JL vast geen bezwaar tegen hebben.
Wat mij betreft – als de details correct zijn wint de fictie aan geloofwaardigheid.
Stauffenberg die Engels praat moet ik ook niet.
Krauss begint met een weggever: “Skip the techno crap” (ik citeer uit mijn hoofd). Er wordt af en toe gewoon geluld om iemand een futuristisch soort technologisch jargon te geven. Maar als je kijkt naar de hoofdlijnen, dan klopt het redelijk. Als je terug wil in de tijd, zul je sneller moeten dan het licht en dan is het rationeel (binnen het ST-universum) vlak langs de zon te vliegen, om zo snel mogelijk te gaan. Dat soort dingen. Het boek van Krauss is goed ontvangen.
De Engelssprekende Stauffenberg is in de film redelijk opgelost, vind ik: hij spreekt aanvankelijk Duits, en langzaam komt het Engels daarover heen.
Ik vind van niet. In Europa – en dan vooral Italië – kunnen ze al decennia uitstekend overdubben.
Bedoelt Petrossa soms dat homo’s en homoseksualiteit ongeschikte onderwerpen voor “je nichtje” zijn. Daar ben ik het dan hartgrondig mee oneens en dan druk ik me heel heel voorzichtig uit
Ik denk dat Petrossa niet meer bedoelt dan dat je in je elfde levensjaar gewoon moet genieten van de spectaculaire paardenraces, en niet te veel moet nadenken over de reden waarom Messala en zijn jeugdvriend rivalen zijn geworden. Ik zou achter Petrossa’s opmerking niet teveel zoeken.
Wat overigens niet wil zeggen dat je niet in je recht stond toelichting te vragen.
Ik sluit mij bij de vorige spreker aan.
The Good, the Bad and The Ugly heeft de historische feiten behoorlijk correct, als ik Imdb mag vertrouwen. Er zijn zelfs fans die een hele tijdlijn inclusief plaatsaanduidingen hebben geconstrueerd.
En GBU behoort tot een genre dat niet bekend staat om zijn accuratesse.
Zodra films schaken als zijdelings thema hebben wil het ook nogal eens misgaan.
Afijn, Imdb heeft per film een amusante rubriek genaamd goofs. Factual errors is één categorie. Dus ik zou zeggen, aan de slag!
Ik heb enorm genoten van de serie ‘Rome’ HBO producties (ik geloof ook BBC) vast ook veel op aan te merken, maar gaf wel het ‘gevoel’ van dichtbij het leven in Rome. Wat is de reactie daarop?