De Vuurtoren van Alexandrië is een van de beroemdste bouwwerken uit de oude wereld. Het is een van de zeven wereldwonderen en er is zowaar iets van over, wat je niet kunt zeggen van pakweg het beeld van Zeus in Olympia. Dat de Hangende Tuinen van Babylon zelfs nooit hebben bestaan, ook niet in een andere Mesopotamische stad, zullen we maar buiten beschouwing laten.

De opdracht tot de bouw van het monument in Alexandrië werd in 299 v.Chr. gegeven door koning Ptolemaios I Soter. De architect heette Sostratos. Twintig jaar later wijdde Ptolemaios’ zoon en opvolger Ptolemaios II Filadelfos de vuurtoren in. Het monument wordt vaak de Faros genoemd, naar het eiland waarop het is gebouwd. In allerlei romaanse talen betekent het woord faro nog altijd vuurtoren.

Het Alexandrijnse monument bestond uit drie onderdelen.

• Een vierkante basis van 56 meter hoog;
• Een achthoekig middenstuk van 28 meter hoog;
• Een ronde top van nog eens 28 meter met helemaal bovenaan een beeld van de zonnegod Helios.

In totaal dus 112 meter, wat ruwweg even hoog is als een Saturnus V-raket. Of de Dom van Utrecht. Die kun je in Amstelveen zien staan als je klimt naar een vierde verdieping en het geluk hebt van een lege horizon, dus vanaf een kilometer of veertig. Dat zal dus ook wel hebben gegolden voor iemand die stond in het kraaiennest van een schip. Zeker als het vergulde beeld fonkelde in de zon.

Zeker een eeuw was dit hoe de Vuurtoren van Alexandrië functioneerde. Gewoon een heel hoge, van verre zichtbare toren die herkenbaar maakte waar de haven was. Het monument lijkt pas in de vroege eerste eeuw v.Chr. te zijn omgebouwd tot een heuse vuurtoren, met licht bovenaan, zodat zeelieden ook ’s nachts hun koers konden vinden. Dat maakte de Vuurtoren van Alexandrië pas tot een écht beroemd monument. De auteur van het verslag van Caesars Alexandrijnse Oorlog heeft weinig woorden nodig om uit te leggen waar het om gaat. Er zijn allerlei afbeeldingen van de toren.

De Vuurtoren van Alexandrië werd verwoest door een aardbeving in 1326. De basis is sindsdien in gebruik als fort.

De volgorde van de drie delen – vierkant, achthoekig en cirkelvormig – is daarna in wel meer torens gebruikt. Op de hotelkamer in Tunesië waar ik dit schrijf, schieten me echter alleen de lelijke vuurtoren van Messina te binnen.