
De Perzische koning Darius II en koningin Parysatis hadden twee zonen: de oudste heette Artaxerxes en de jongste Cyrus. De eerste volgde zijn vader in 404 v.Chr. op en de tweede kwam in opstand. Hij verzamelde een leger – de Griekse auteur Xenofon was een van de huurlingen – en rukte op naar Babylonië, waar Artaxerxes de rebel met een grote strijdmacht opwachtte en versloeg.
Terwijl deze burgeroorlog woedde, kwamen de Egyptische onderdanen van het Perzische Rijk in de opstand en hoewel Artaxerxes, toen hij eenmaal was verzekerd van de macht, herhaaldelijk probeerde het rijke land langs de Nijl te heroveren, had hij weinig succes. Pas vele jaren later, toen zijn zoon en naamgenoot Artaxerxes Ochos het probeerde, werd Egypte weer ingelijfd. Een Egyptische kunstenaar vervaardigde het portret van de Perzische koning.
Dit is een uniek stuk, maar het museum waar het is te zien, loopt er niet mee te koop. Toen ik het kunstwerkje een paar jaar geleden fotografeerde, stond op het bordje dat dit het portret was van een Perzische koning die regeerde in de vierde eeuw. (Ik heb vanmorgen geprobeerd te kijken of de online-catalogus inmiddels meer vertelde, maar ik kon het daarin niet vinden.) Desondanks denk ik dat dit Artaxerxes III is, aangezien het de enige Perzische koning is die in de vierde eeuw over Egypte heeft geregeerd en er is geweest. Dat maakt de identificatie aannemelijk, maar ik beken dat ik de vakliteratuur er niet op heb nageslagen.
Als ik gelijk heb – en dat is beslist niet zeker – is dit het enige levensechte portret van een heerser uit de machtige Achaimenidische dynastie. U wil misschien tegenwerpen dat in Pompeii een mozaïek is gevonden met een veldslag van Alexander de Grote, waarop is te zien hoe Darius III op de vlucht slaat, maar dat is een fantasieportret, al heeft de mozaïeklegger een schilderij als voorbeeld gehad dat is vervaardigd door iemand die ooggetuigen heeft gesproken. U wil tegenwerpen dat op het graf van Perikles van Limyra – wie kent hem niet? – Artaxerxes II staat afgebeeld, maar dan weet u ook hoe beschadigd dat portret is. Of u wil tegenwerpen dat in Persepolis afbeeldingen zijn van koningen, gezeten op een troon, maar als u die hebt gezien, herinnert u zich dat dit een stereotype afbeelding is van “de” koning. Persoonlijke trekken ontbreken.
De Artaxerxes III hierboven is op het karikaturale af levensecht. Zou u deze man tegenkomen, u zou hem herkennen. Dat maakt dit tot een uniek stuk.
U wil het zien, en u bereidt zich al voor op een lange reis naar een ver land om dit unieke museumstuk te bewonderen. De afstand en inspanning zullen u echter meevallen: het is gewoon in Amsterdam, in het Allard Pierson-museum.
[Dit was de vierenzestigste aflevering in mijn reeks museumstukken.]
JL:
Oei, nu voel ik me ineens heel dom 😉
De laatste keer dat ik in het Allard Pierson museum was is alweer decennia geleden. Daar moet ik eens wat aan gaan doen.
Het wordt er steeds leuker.
Dat je PvL niet kent zij je vergeven, niemand weet het.
“De afstand en inspanning zullen u echter meevallen”
Ha – jij bent sneller in Teheran dan ik in Amsterdam.
Beste Jona, wat ik me dan weer afvraag is: hoe is de identificatie “Perzische koning die regeerde in de vierde eeuw” tot stand gekomen? Ik zie wat vage krabbels aan de rechterkant, is dat een hiëroglyfentekst met die inhoud (of is er een achterkant?). Wat ik ook intrigerend vindt is wat het geheel van dit stuk geweest zou kunnen zijn; het lijkt er op dat de koning een pilaar aan het kussen is…
…en wat ik frustrerend vind is dat je zes keer een tekst bekijkt en dat je zodra je op “Reactie plaatsen” drukt “ik vindt” vindt. Grrr.
Dat weet ik ook niet. Het is wat het museum zegt. De Nederlandse musea zijn redelijk betrouwbaar in dit soort zaken.
Leuk dat je ons wijst op iets heel dichtbij.
Het verre onbekende wordt dan letterlijk tastbaar.
Zonnige groet,
Hi Jona,
‘Ik heb vanmorgen geprobeerd te kijken of de online-catalogus inmiddels meer vertelde, maar ik kon het daarin niet vinden’
Inmiddels vier jaar later: het is te vinden! zie:
https://www.uvaerfgoed.nl/beeldbank/nl/allardpiersonmuseum/xview/?identifier=hdl:11245/3.2893
Beschrijving:
Pers
Plaats vervaardiging Egypte; Memphis
Datering 5de eeuw voor Christus
Afmetingen h 100 (mm) x b 080 (mm)
Inventarisnummer APM07199
Permalink hdl.handle.net/11245/3.2893
Beschrijvingfragment (van vaas (vermoedelijk)) : rechts pilaar, links kop van Pers in profiel naar rechts, puntbaard, cylindrische hoed, lang haar in gladde massa achter, lotusbloemen en knoppen ruw op pilaar gegraveerd
Enzovoorts. De datering is een eeuwtje vervroegd, en de ‘Pers’ is ook geen koning meer…
Groet,
Klaas
Grappig!