[Dit is het zesde van vermoedelijk negen stukjes over het Ardennenoffensief, dat vandaag zeventig jaar geleden zijn grootste uitbreiding kende. Het eerste is hier.]

Al op 16 december had Eisenhower besloten de reserve in te zetten, waartoe onder meer de 82e en 101e Divisie behoren, parachutisten die in Reims waren om bij te komen van de gevechten bij Nijmegen en in Noord-Brabant. De soldaten werden in vrachtwagens naar het noorden en naar het noordoosten gereden. De 82e Divisie, gecommandeerd door James Gavin, zou deel uitmaken van het leger dat de troepen van Jochen Peiper aanviel, hem op 22 december omsingelde en de volgende dag dwong naar het oosten uit te breken – met achterlating van al zijn zware materiaal. De 101e Divisie werd, omdat de eigenlijke generaal Maxwell Taylor in Washington was, gecommandeerd door Anthony McAuliffe en maakte een dollemansrit naar Bastogne, waar de divisie op 20 december aankwam – net op tijd om de strijd aan te gaan met twee pantserdivisies die eigenlijk op weg waren naar Dinant en Namen.

Het had anders kunnen lopen. Terwijl McAuliffes mannen vanuit het zuidwesten kwamen, naderde vanuit het oosten de Panzer Lehr-divisie, gecommandeerd door Fritz Bayerlein. Hij kon kiezen tussen drie wegen en vermoedde dat de twee best begaanbare zouden worden verdedigd door het garnizoen van Bastogne: soldaten van eenheden die zich hadden teruggetrokken toen het Duitse offensief was begonnen. Net als Allenby bij Megiddo besloot Bayerlein de moeilijkste weg te nemen, in de verwachting dat ze onverdedigd was. Hij liep er totaal vast en maakte rechtsomkeert naar het dorpje Mageret, waar hij enkele krijgsgevangen Amerikaanse verpleegsters vroeg voor de gewonden te zorgen. Eén ervan trok zijn aandacht, en terwijl hij met haar flirtte, trok de 101e Divisie Bastogne binnen. (Peter Caddick-Adams meldt in Snow and Steel dat is voorgesteld de vrouw een onderscheiding te geven “for fatally delaying Panzer Lehr’s advance into Bastogne”.)

De Duitse aanvallers probeerden Bastogne in te nemen via het dorpje Noville, maar werden teruggedreven, waarop de tankdivisies verder trokken – hun doel was immers de Maas – en de belegering van Bastogne overlieten aan andere troepen, gecommandeerd door Heinrich von Lüttwitz. Op 22 december stuurde deze onderhandelaars om te spreken over de capitulatie, maar McAuliffe wees dit af met het beroemd geworden “Nuts!” U kunt het klassieke verhaal hier nog eens lezen en ik hoop dat ik u de obsceniteit, niet heel anders dan die van Leonidas bij Thermopylai, niet hoef uit te leggen.

Het pleit voor Caddick-Adams’ zorgvuldigheid dat hij in Snow and Steel de vraag stelt of de anekdote wel waar is en onderzoekt of er, naast het legercommuniqué, aanvullend bewijs is. Dat is er inderdaad. Ook wijst hij erop dat de beeldvorming rond het incident de zaken heldhaftiger heeft gemaakt dan ze waren. De Amerikanen hadden de Duitsers bij Noville al verslagen, Pattons versterkingen waren al op de 21e op weg gegaan en er waren gedurende de belegering van Bastogne altijd meer Amerikaanse verdedigers dan Duitse belegeraars.

McAuliffe zal bovendien wel hebben geweten dat er voor de volgende dag mooi weer was voorspeld. De lucht was op 23 december kraakhelder en de temperaturen kelderden tot -28° Celsius, wat vooral nadelig was voor de Duitsers, die, anders dan de Amerikanen in de huizen in Bastogne, verbleven in het open veld. De Geallieerde luchtmacht kwam die dag massaal in actie en wierp nieuwe voorraden af, een manier van bevoorrading waar de mannen van de 101e Divisie, als parachutisten, uiteraard al ervaring mee hadden opgedaan. 95% van de afgeworpen containers – munitie, voedsel, medicijnen – viel in hun handen. Niet zonder reden vatten McAuliffes mannen de situatie samen als “Ze hebben ons omsingeld – die arme drommels.”

De luchtmacht bombardeerde op 23 december alles wat ze kon raken, met speciale aandacht voor bruggen, waardoor zowel de Duitse opmars als hun aftocht bemoeilijkt zou worden. Sankt Vith en Malmédy (225 burgerdoden) werden eveneens geraakt en er werd zelfs napalm ingezet om de Duitsers al murw te hebben geslagen voordat Pattons troepen contact met hen zouden maken.

Terwijl McAuliffe de moed erin hield, bereikten de Duitse tankdivisies die langs Bastogne waren getrokken, Celles en Foy: twee dorpjes op de rand van de Maasvallei, vijf en acht kilometer ten oosten van Dinant. En daar eindigde ook hun opmars, om dezelfde reden waarom ook het offensief van Peiper tot stand was gekomen: de benzine was op.

Het was Eerste Kerstdag. De Duitse opmars had haar verste punt bereikt. De volgende ochtend zetten de Geallieerden, die in het noorden de troepen van Peiper al terugdreven, ook bij Celles de tegenaanval in. Later die dag, kort voor vijf uur, werd Bastogne ontzet door de tanks van Patton.

[Wordt vervolgd met een mooi kerstverhaal]