[Eefje Prankje Wegener was een van de belangrijkste Nederlandse papyrologen. Ze is wat vergeten geraakt. Papyroloog Klaas A. Worp (KNAW) ontdekte dat haar leven interessant genoeg was voor een eigen biografie (noot 1). Vandaag het slot van een vijfdelige gastbijdrage van Klaas Worp, waarvan het eerste deel hier was.]
Papyrologe in Leiden
Na het vertrek van de Duitse bezetters uit Nederland in mei 1945 en de wederopbouw van het universitaire leven in Leiden kwam Prof. Van Groningen binnen de Leidse Universiteit in de gelegenheid voor zijn promota een serieuze functie binnen het in 1935 opgerichte Leids Papyrologisch Instituut te regelen. Eefje Prankje Wegener kreeg een aanstelling om met name het werk aan de zgn. “Berichtigungsliste” (een voor papyrologen wereldwijd werkzaam uiterst belangrijk werk-instrument) van de grond te tillen en voort te zetten.
In december van het jaar 1947 werden haar bijzondere verdiensten voor de papyrologie extra erkend door de toekenning van een privaat-docentschap (zie in haar onderstaande bibliografie no. 8 de openbare les “De Betekenis van de Grafologie”). Over de precieze vorm en inhoud van door haar verzorgde colleges papyrologie is ons helaas niets rechtstreeks overgeleverd. Hoogstwaarschijnlijk gaf ze een college “Inleiding in de Griekse papyrologie” en in “De paleografie van de Griekse papyri”, d.w.z. oefeningen in het lezen van het handschrift van op papyrus-materiaal geschreven Griekse documentaire en/of literaire teksten. Haar eerste jaren in de Leidse Universiteit waren beslist productief. Ze legde immers twee delen Oxyrhynchuspapyri, P.Oxy. XIX en XX (uitgekomen in 1948 en in 1952), ter tafel en ze schreef enkele artikelen (zie haar bibliografie, nos. 13-14, beide uitgekomen in 1956).
Het jaarboekje 1948 vermeldt haar in de functie van “assistente bij Griekse Papyrologie”. In 1949 wordt dat (hoofd)assistente en privaat docent met daarachter de datum 6 augustus 1947. De vermelding blijft ongewijzigd tot jaarboekje 1955, waar zij voor het laatst genoemd wordt in de hoedanigheid van privaat-docent. In het jaarboekje 1956 wordt zij niet meer vermeld.
Overleden in Apeldoorn
In het overlijdensregister van Wassenaar staat dat op 21 oktober 1952 de moeder van Wegener, Pieternella van der Ploeg is overleden. Opmerkelijk is dat als “gebeurtenisplaats” niet Wassenaar, maar Oegstgeest is opgegeven. Dit kan leiden tot de theorie, dat haar moeder weliswaar nog Wassenaar als woonplaats had, maar in een zorginstelling in Oegstgeest (Endegeest?) is overleden. Zekerheid daarover hebben we echter niet.
Eenzelfde verwondering treft ons, als wij de overlijdensadvertentie van Dr. Eefje Prankje Wegener gedateerd 20 februari 1958 bezien. Het is al opmerkelijk dat zij te Apeldoorn is overleden. Verder is het de vraag hoe Wegener in Apeldoorn terecht is gekomen. Het is niet ondenkbaar, dat zij daar in een zorginrichting was opgenomen. Het Parool vermeldt bij de overlijdensberichten van ca. 20 februari 1958, dat zij in Voorschoten woonde. Maar dit berust op een misverstand, omdat die plaats staat in het correspondentieadres onder de overlijdens-advertentie; hoogstwaarschijnlijk gaat het hierbij om het woonadres van haar broer Klaas Pieter. Na 1956 (of eerder) lijkt het in de loop der tijd slechter te zijn gegaan met Wegener. Ze publiceert minder en minder. Vgl. de “Lijst van Geschriften” no. 14. Wat er precies met haar aan de hand was weten we niet. Normaliter sterft een gezonde vrouw niet op 49-jarige leeftijd. Maar in ieder geval leidde haar situatie tot haar overlijden in Apeldoorn (noot 29).
Verder vermeldt de onderstaande “akte van overlijden” (nogal opmerkelijk) als beroep “assistent leidster bij een universiteit” en “wonende te Leiden”. Haar officiële woonplaats was dus nog steeds Leiden. Beide ouders waren al overleden en natuurlijk komt dat overeen met de feiten, die tijdens mijn onderzoek bekend zijn geworden.
Prof. Van Groningen herdacht haar op de universiteit tijdens een door hem gegeven college. Het volgende komt rechtstreeks uit de mond van een destijds aanwezige student (de inmiddels zelf overleden Prof. Mr. Dr. J.A. Ankum, Amsterdam, 23 juli 1930 – 3 juni 2019):
Mw. Wegener was ‘facile princeps’ van alle daar op college. [= het befaamde Zaterdagochtendcollege!]
Vrij vertaald komt dit neer op
Moeiteloos stak zij met kop en schouders boven alle op dat college aanwezigen uit!
Vele details zijn nog in nevelen gehuld, maar dat doet niets af aan de bewondering die onder papyrologen en een groep Leidse historici gekoesterd wordt voor deze bijzondere vrouw: Dr. Eefje Prankje Wegener.
Klaas Worp, Koudekerk aan den Rijn, 21-2-2020
Een onthutsend einde. Bedankt voor dit monumentje.
Als mw Wegener “plotseling” te Apeldoorn overleed, is het minder waarschijnlijk dat ze daar in een zorginstelling zoals een hospice was. Dan zou er in de rouwadvertentie bijvoorbeeld iets hebben gestaan over een ziekbed.
@andre rodenberg. Een goede opmerking. Dat blijkt ook uit haar overlijdensacte. Als haar woonplaats wordt Leiden genoemd. Als ze langdurige in Apeldoorn had verbleven had ze zich wel in die stad ingeschreven. Dat was wettig verplicht.
Een misverstand bij de Hr. Rodenburg! Volgens mijn info bestonden hospices in 1958 nog niet!
Als eerstejaarsstudent had ik in 1962 een inleidend college klassieke kunstgeschiedenis van dra. M(aria) H(enriette) Groothand, medewerkster van de wel bekende C. H. Emilie Haspels. Over mw. Groothand deed toen het verhaal de ronde dat zij in de oorlog door de Duitsers was gearresteerd, dat daarbij haar proefschrift verloren was gegaan, en dat zij in verschillende, steeds beroerdere concentratiekampen had gezeten. Zij heeft kennelijk nooit de moed gehad om het weer op te pakken, en haar colleges waren ook verschrikkelijk. Als je op haar naam googlet, krijg je haar alleen in de lijst van gevangenen van Dachau. Verder weet ik helemaal niets van haar, en er is blijkbaar ook nooit een In memoriam geschreven.
Meneer Worp heeft duidelijk niet veel ervaring met het doen van genealogisch onderzoek en verbaast zich steeds over wat je niet in de BS of BR gegevens kunt vinden. Probleem is ook dat ze te recent is overleden en dat veel informatie dus nog onder het privacy regiment valt. Ander probleem is dat mensen die haar gekend hebben inmiddels zeer bejaard zijn of zijn overleden. Het geheel krijgt zo een ‘opsommerig’ karakter en veel vraagtekens. Als mevrouw echt zoveel voor de Nederlandse papyrologie heeft betekend stel ik voor nog eens 50 jaar te wachten en dan een echte biografie te gaan schrijven. Dit is een beetje een ‘net niks’ poging.
Aan @henktjongs opmerkingen heb ik weinig toe te voegen. Dat gebrek aan ervaring is nog daar aan toe maar dat er weinig context wordt gegeven vind ik nog veel vervelender. Laat ik me beperken tot een voorbeeld, want we kunnen overal wel zout op slakken leggen. In 1947 werd EPN privaatdocent. Een eer maar maar dan wel onbezoldigd. Tegelijkertijd was ze (hoofd) assistente. Wat was dat voor functie en kon je er van rondkomen? Eigenlijk zou er dan een personeelsdossier moeten zijn. Als ze haar cum laude doctoraal Klassieke Talen haalt woont ze nog in Wassenaar (via delpher.nl). In Leiden woonde ze Roodborststraat 34. Een keurig rijtjeshuis, bouwjaar 1928. Net verkocht voor een half miljoen. Dat ze niet helemaal vergeten is blijkt uit tientallen verwijzingen naar haar werk op Google Scholar. Maar waarom haar proefschrift meteen een standaardwerk werd weet ik nog steeds niet. Wat de vijf blogs van @Worp me vooral hebben geleerd is dat het beter als de schoenmaker zich bij eigen leest houdt. Een geruststellende gedachte.
Medellín, 8 augustus 2020
@ Moderatie-team van de Mainzerbeobachter.com
Waarde leden van het moderatie-team,
Mij ontgaat de wijze waarop u zich van uw taak kwijt.
De honende opmerkingen van de heren Tjong en Schijf die zij naar het hoofd slingeren van prof. Worp komen mij ongepast, schrijnend en nodeloos kwetsend voor.
Prof. Worp heeft, met groot respect voor de privacy van de families Wegener en Van der Ploeg, alsmede daaraan verder geparenteerde families, voorzichtig ¨krabbend¨ een overduidelijke ¨heldin¨ op zijn vakgebied gepresenteerd.
Maar Tjong en Schijf weten alles beter, en zullen ons als genietende leken eens even laten lezen hoe sterk en stoer en bijzonder knap zij zijn.
Ik vind het ontluisterend, en ik zou het op prijs stellen van u als gewaardeerde leden van het moderatie-team te mogen vernemen waarom u dat soort honend afsnauwend geschrijf van Tjong en Schijf ongestuit uw altijd actieve filterende oordeel laat passeren.
Graag betuig ik mijn warme steun aan prof. Worp voor zijn respectvolle bejegening van het werk van mevrouw Wegener en van haar privé leven.
En om toch nog en kleine tik op de leest terug te geven: het is behoorlijk aanmatigend om te stellen ¨dat mensen die haar gekend hebben inmiddels zeer bejaard zijn of zijn overleden.¨
Daar weet meneer Tjong geen snars van.
Hij lijkt geen kind van de jaren 1930, 1940 of 1950 te zijn …..
Ik voeg, als ik nog even mag, een opmerking van mijn helaas gestorven moeder toe, ter ondersteuning van de inspanning van prof. Worp.
Altijd weer herinnerde zij mij eraan dat ¨wij vrouwen heel ver waren Johan, tot de ramp van 1940 begon.¨ Waarmee zij bedoelde aan te geven dat de opmars van vrouwen op terreinen die tot dan toe alleen aan mannen waren toebedacht of voorbehouden, op schandelijke wijze door de Duitse bezetter werd gefrustreerd en te niet gedaan.
¨Goed lezen is scheppend bezig zijn¨, zei premier Den Uijl (re: rede bij de installatie van de Bibliotheekraad op 15 oktober 1975).
1. Misschien dat Tjong en Schijf daar nog eens over na willen denken.
2. Wellicht kunnen de leden van het moderatie-team nog eens stilstaan bij hun filterfunctie zodra er gehoond of gesnauwd gaat worden op dit wonderschone Blog.
Als je iets schrijft, moet je er ook op voorbereid zijn dat er kritiek kan komen en die kritiek kan scherp zijn! De blog is er juist om discussie op gang te brengen. En met de opmerking van Henk dat dit verhaal iets opsommerigs heeft, ben ik het wel eens.
Wij moderatoren hanteren de Fascinerende Huisregels. U zou die kunnen raadplegen. In geval van twijfel (maar ook in andere voorkomende gevallen) sturen wij een email naar JonaL voor overleg. Uiteindelijk beslist hij.
Nav uw reactie heb ik de Fascinerende Huisregels er weer eens bij gepakt. De door u genoemde heren hebben voor zover ik heb kunnen beoordelen geen van die regels overtreden. U noemt:
“honende opmerkingen”
“Maar Tjong en Schijf weten alles beter”
“honend afsnauwend geschrijf”
“eens even laten lezen hoe sterk en stoer en bijzonder knap zij zijn”
Laten eens, alleen maar om de redenering nader te bekijken, eens aannemen dat uw klachten gegrond zijn. Niets in de Fascinerende Huisregels noopt ons moderatoren tot optreden.
Laten we nu eens, om precies dezelfde reden, aannemen dat uw klachten ongegrond zijn. Laten we ook
“Daar weet meneer Tjong geen snars van.”
erbij betrekken – dit zou men honend afsnauwen kunnen noemen, waarbij u eens even wil laten lezen hoe sterk en stoer en bijzonder knap u bent (let wel: ik beweer niet dat ik uw reactie zo opvat; ik beweer dat anderen dat zouden kunnen). Alweer is er niets in de Fascinerende Huisregels dat ons tot optreden noopt.
Wat ik wel kan doen is u, alsook de heren tJong en Schijf, wijzen op regel 3:
“Obsessief gedrag en het structureel verstoren van discussies.”
U hebt allen ondubbelzinnig uw ongenoegen geuit. Dat mag, maar mijns inziens (en dat is niet altijd JonaL’s uitziens) is één keer wel genoeg. Ik verzoek u allen (en dat geldt ook voor Frans, die geen moderator is en op wie niets aan te merken is) het hierbij te laten.
Dank u wel.
Bijna vergeten: de voorlaatste zin van de Fascinerende Huisregels te citeren.
“Over onze ingrepen gaan we geen discussies aan.”
Het modereerbeleid is wat het is en er is dus geen enkele aanleiding te voldoen aan verzoek 2 van de heer JohanL.
Ik heb geen ongenoegen geuit.
En ik ben van 1948…