[Mijn collega en vriend Edwin de Vries werkte enige tijd op een opgraving in Naukratis, Egypte. Hij doet de komende dagen verslag. Het eerste deel was hier.]

Naukratis is ontdekt aan het einde van negentiende eeuw door niemand minder dan Flinders Petrie, één van de grondleggers van het archeologische opgraafbedrijf. Toen hij verkenningen in de Nijldelta uitvoerde, op zoek naar veelbelovende sites, stuitte hij bet het dorpje Kom Geif op een tell (een woonheuvel die voor een groot gedeelte bestaat uit gesmolten kleitichels), waar veel Grieks aardewerk te vinden was. Daarnaast gebruikte de lokale bevolking de tell als bron voor tichels, die zij hergebruikte als mest. Petrie maakte van de gelegenheid gebruik om aanvankelijk als een soort begeleidend archeoloog aan de slag te gaan, maar nam gaandeweg het initiatief tot opgraving. De vondst van een inscriptie met de naam van de stad erop maakte het makkelijk om de site vervolgens te identificeren.

Petrie, en zijn opvolger Hogarth, hebben nagenoeg de hele tell weggegraven en hebben daarbij zeer veel materiaal verzameld en ook mee terug genomen naar het British Museum (waar het tegenwoordig allemaal digitaal te raadplegen is), maar er is ook veel materiaal geschonken aan andere musea over de hele wereld (o.a. het Allard Pierson in Amsterdam). Het overgrote gedeelte van het meegenomen materiaal is Grieks in oorsprong. Het gaat hierbij om fijngoed, maar ook om transportamforen. Oren van amforen met stempels erop waren vooral in trek, en liggen dan ook in grote aantallen in het BM. De grote hoeveelheden Grieks aardewerk sterkte de interpretatie dat het om een Griekse factorij gaat in Naukratis.

Een leuk detail is dat aardewerk uit Chios voor het eerst is waargenomen en verzameld in Naukratis, waar het bekend stond als Grieks aardewerk van een onbekende herkomst, of Naukratisch. Onderzoek op Chios heeft later kunnen verduidelijken dat het in werkelijkheid om Chiotisch materiaal gaat.

In de jaren tachtig heeft nog een team van Amerikanen o.l.v. Coulston opgravingen verricht in Naukratis, en die hebben toen forse hoeveelheden aardewerk gedocumenteerd van latere perioden, Ptolemaïsch en vroeg Romeins (ca. 400 v.Chr. – 100 na Chr.) in het bijzonder. Hiermee werd het eerdere beeld van Petrie en Hogarth al enigszins genuanceerd, en ontstond er de ruimte om stevige vraagtekens te zetten bij onze bestaande interpretaties van de site. Meer nog werd duidelijk dat Petrie en Hogarth duidelijke voorkeuren hadden bij het verzamelen van het aardwerk, waardoor er een volstrekt scheef beeld is ontstaan over het werkelijk aanwezige materiaal. Ruimte genoeg dus, om terug te keren naar de site voor nieuw onderzoek.

Petrie en Hogarth hebben nagenoeg de hele tell weggegraven, waarna er een put overbleef die zich langzaam vulde met water. Kom Geif en de buurtdorpen omringden voortaan een meertje (zie boven en hiernaast). Inmiddels staat dit meer grotendeels droog, en kan men bulten van aardewerk waarnemen midden in het meer, dat niet is meegenomen door Petrie of Hogarth (er bij komen is een ander verhaal, omdat het verraderlijk drassig kan zijn).

De site is beschermd erfgoed, en wordt gebruikt als publiek land. Dit geeft de site helaas een nogal troosteloos uiterlijk: de lokale bevolking dumpt er bijvoorbeeld vrijelijk huisafval. De eerste dag was het wel even schrikken. Ten eerste zag het er naar uit dat alles werkelijk wel weggespit was door onze voorgangers, en daarnaast bevond mijn put zich tussen de luiers, plastic zwerfafval, slachtafval, en karkassen van dieren. De romantiek van het opgraven was even ver te zoeken, maar gelukkig bleek het opgraven zeer de moeite waard. Daarover de volgende keer meer.