Morgen (als het vandaag vrijdag is) of vandaag (als het vandaag zaterdag is) begint de Romeinenweek, de jaarlijks terugkerende manifestatie waarmee de Romeinse aanwezigheid in de Lage Landen wordt belicht. Dat gebeurt grotendeels door vrijwilligers voor wie ik, bij wijze van begin van dit stukje, mijn hoed afzet. Op deze kleine blog kunt u deze week het staartje vinden van mijn reeks over het christendom in de Romeinse tijd – zondag twee stukjes – en verder een feuilleton over de Bataafse Opstand en wat stukjes over Romeinse boeken. De Livius Nieuwsbrief zal ook een Romeins tintje hebben.
Over het dit jaar gekozen thema van de Romeinenweek, water, heb ik niet zo heel veel te vertellen, maar ik verwijs u nog even naar mijn verhaal over het Romeinse aquaduct van Nijmegen en ik beloof u stukjes over de Romeinse Noordzeekust en het Thermenmuseum in Heerlen. En dat brengt me bij mijn onderwerp van deze zaterdag: musea!
Musea tijdens de Romeinenweek
Er zijn in Nederland diverse musea met afdelingen over de Romeinse tijd. Het bekendste is natuurlijk het Rijksmuseum van Oudheden in Leiden: onze nationale collectie, met onder andere de mooie sarcofaag van de Dame van Simpelveld, een zaaltje met militaire voorwerpen, de Nehalennia-altaren en voorwerpen uit Voorburg. Even verderop is de afdeling waar u de inheemse voorwerpen kunt zien, die helaas niet helemaal dezelfde celebrity-status hebben als de genoemde objecten. De prachtige Frankische voorwerpen doen echter qua schoonheid niet voor de Romeinse onder en overtreffen die in belang. (De RMO-collectie bevat ook Griekse, oosterse en Egyptische kunst.)
Wie geïnteresseerd is in de militaire kant van de Romeinse aanwezigheid in de Lage Landen, kan een bezoek brengen aan het Valkhofmuseum in Nijmegen, waar onder andere een monument voor generaal Tiberius staat en allerlei voorwerpen uit de legioenbasis op de Hunerberg – zeg maar Nijmegen-Oost. Even verderop was het Kops Plateau, waar Tiberius’ broer en voorganger Drusus resideerde. Alle voorwerpen zijn in het Valkhof, waar ook de vondsten zijn te zien uit de civiele nederzettingen: eerst Batavodurum rond het Valkhof zelf, later Noviomagus (ten westen van het station). Maak er een leuk dagje van door ook een bezoek te brengen aan Orientalis, de voormalige Heilig-Landstichting, met allerlei reconstructies uit de Romeinse tijd. Het is op 4 en 5 juni de locatie van het Nijmeegse Romeinenfestival: reserveer de data in uw agenda!
Dan is er Archeon, waar op ware schaal gebouwde reconstructies staan van historische gebouwen in Nederland: de herberg van Nijmegen, het badhuis van Heerlen, een huis uit Voorburg en een heiligdom, dat is samengesteld uit het herbouwde tempeltje van Cuijk, gebouwd achter een muurtje uit Maastricht en gewijd aan de Nehalennia van Colijnsplaat. Even verderop terpenboerderijen. En het archeologiehuis van de provincie Zuid-Holland.
Archeologiehuizen
Sprekend over archeologiehuizen: de provinciale collectie van Noord-Holland ligt in Castricum. In dit “Huis van Hilde” is een mooie expositie met bijvoorbeeld voorwerpen uit Romeins Velsen, ooit de vérst van Rome gelegen Europese militaire basis. Ik vond het zelf erg aardig, temeer omdat het naast het station ligt en je makkelijk even binnenloopt, jezelf verrijkend door twee treinen over te slaan.
Het Huis van Hilde kun je combineren met het Amsterdamse Allard Piersonmuseum, dat een aardige Romeinse collectie heeft als onderdeel van een collectie die ook Griekenland, het Midden-Oosten en Egypte behandelt. Vooral de christelijke Romeins-Egyptische voorwerpen zijn fenomenaal.
In Utrecht: DomUnder en de nieuwe expositie in Leidsche Rijn, Castellum Hoge Woerd. Ik heb ze beide nog niet kunnen bezoeken maar hoor er zeer goede verhalen over. Ook niet bezocht: de Romeinse Katakomben in Valkenburg, die een belangrijk stuk erfgoed uit de Oudheid documenteren. Net als DomUnder en Leidsche Rijn geldt ook hier: steeds als ik er een afspraak heb, komt er iets tussen. Ik weet wel dat Valkenburg op fietsafstand is van Heerlen, en over het Thermenmuseum blog ik nog. De andere kant op fietsende kom je in Maastricht, waar in Centre Céramique en de museumkelder van Hotel Derlon Romeinse oudheden zijn te zien. Combineer het met een bezoek aan de Sint-Servaes: het graf van de man die het christendom bracht naar de zuidelijke Nederlanden. Vergeet de museumcollectie niet.
Ik noem nog het Drents Museum: in de afdeling inheemse voorwerpen rust het meisje van Yde, dat aan het begin van onze jaartelling om het leven is gebracht en in een veen geworpen. Haar gezicht is gereconstrueerd en dit is, althans voor mij, het gezicht van Nederland in de Romeinse tijd.
Er zijn meer oudheidkundige collecties – ik zou Aardenburg, Valkenburg, Voorburg en Woerden helemaal vergeten! – maar u kunt gedurende deze Romeinenweek vooruit. En als het niet genoeg is, dan zijn er over de grens de beeldschone musea van Tongeren, Brussel, Oudenburg, Velzeke, Aarlen (Geheimtipp), Xanten en Bonn. Verder zijn er Keulen en Bavay – kortom, Romeins Nederland is overal, zelfs in België, Frankrijk en Duitsland.
Dag Jona,
Ik zet mijn hoed af voor jou. Je geweldige inzet en tomeloze energie bezorgd mij wekelijks veel leesplezier en stof tot nadenken. Veel van je inzichten bewaar ik en gebruik ze om mijn hersenspinsels diepgang te geven. Mijn dank.
Mike.
Ook leuk: Museum Park Kalkriese over de Varusslag (niet zo gek ver over de grens)