In het museum van Isthmia fotografeerde ik het bovenstaande mozaïek, dat is opgegraven in Kenchreai, de noordelijke haven van Korinthe. Het leuke is dat het volledig is gemaakt van glas. Mozaïeken van steentjes waren in Griekenland bekend sinds de vijfde eeuw v.Chr., glas was al eeuwen bekend, en mozaïekleggers gebruikten al stukjes gekleurd glas om kleuren te krijgen die ze niet konden krijgen door steentjes te leggen, zoals purper en turquoise. Dat je ook grote stukken glas op maat kon snijden en bij het inlegwerk kon gebruiken, moet echter iets nieuws zijn geweest toen rond 500 na Chr. iemand het bovenstaande maakte.

Althans, dat vermoed ik. Ik ken namelijk geen oudere voorbeelden. Je moet echter voorzichtig zijn als je enige argument is gelegen in de afwezigheid van andere voorbeelden. Maar wanneer de methode ook ontwikkeld zij, het mozaïek dateert van rond 500.

Het lijkt erop dat een volledige muur op deze wijze bedekt is geweest met scherven. Van onder naar boven waren er panelen die de vorm hadden van platen marmer, een band met bloem- en plantmotieven, en een bovenhelft die bestond uit horizontale afbeeldingen als de bovenstaande en verticale afbeeldingen van mensen. Drie daarvan worden met naam en toenaam geïdentificeerd: Homeros, Plato en Theofrastos.

Die personen zijn niet zo vreemd. Ook rond 500 werden deze auteurs gelezen. Veel opmerkelijker is de scène hierboven: een tempel. Veel heidenser kan het niet, en dat is wat curieus, ruim een eeuw nadat de heidense eredienst door een reeks maatregelen was gemarginaliseerd. Sommige tempels waren inmiddels in gebruik als kerk, maar niets in het glasmozaïek suggereert zo’n kerstening.

Het glasmozaïek toont een landschap dat niet langer bestond – en hoewel het te ver zou gaan er een stil protest tegen het christendom in te lezen, zit er misschien een element van weemoed in. Noem het voor mijn part een terugverlangen naar de klassieke cultuur, nu het christendom de agenda was gaan bepalen. Was het de mozaïeklegger, zijn opdrachtgever of iemand anders die er zo over dacht? Wat zouden we denken als we méér vondsten hadden, bijvoorbeeld van een tweede muur?

Zoals zo vaak zijn antieke voorwerpen en teksten als flarden die je opvangt uit andermans gesprek. Het is niet voor jou bestemd, je kent de context niet en je hebt eigenlijk geen idee wat wordt bedoeld.

[Dit was de 163e aflevering in mijn reeks museumstukken; een overzicht is hier.]