Schreef ik in mijn vorige stukje dat er veertig kerken stonden op de citadel van Berat? Ja, dat schreef ik. Hierboven ziet u de grootste van die kerken, gewijd aan de Drie-eenheid. Welbeschouwd is de kerkenrijkdom van Berat echter wat vreemd. Weliswaar ligt er een compleet dorp binnen de muren van de citadel, maar veertig kerken is nogal veel om de spirituele behoeften te lenigen van zelfs het meest religieuze dorp. Er is dus iets anders aan de hand.
Het grappige is nu dat behalve Berat ook Butrint, Voskopoja en Peč (in Kosovo) een stuk of veertig kerken hebben. Begrijp ik het goed, dan is de grootste daarvan steeds gewijd aan de Drie-eenheid, volgen er achtendertig steeds kleinere kerken, en is de allerkleinste kerk gewijd aan Shen Mihili ofwel de aartsengel Michaël.
Ik ben nog niet in Butrint geweest, heb Voskopoja nu niet op het programma staan en zie mezelf niet op korte termijn naar Peč reizen, dus ik kan de theorie die ik hier heb gehoord niet controleren, maar ik hoorde vertellen dat de kerken eigenlijk een soort catechismus zijn. De gelovige begint bij de grootste kerk, die dus is gewijd aan de Drie-eenheid. Dat is in feite de architectonische vertaling van de geloofsbelijdenis, dat wil zeggen datgene waarvan de geestelijkheid vindt dat gelovigen het behoren te weten. Iets met geloof in God de Almachtige Vader, de Zoon en de Heilige Geest.
De andere kerken illustreren vervolgens belangrijkere en minder belangrijke heiligen, zoals Shen Merise (Maria), Shen Prodhromit (Johannes de Doper), Shen Peter (Petrus), Shen Tane (Athanasios van Alexandrië), Shen Koll (Nikolaas van Myra), Shen Ilias (de in het oosten onvermijdelijke profeet Elia) en uiteindelijk dus de betrekkelijk triviale aartsengel.
Zoals gezegd kan ik deze theorie niet beoordelen maar het is een leuke gedachte. Je kunt er bovendien twee dingen van zeggen: ten eerste dat alleen een geestelijke zoiets kan verzinnen, omdat de rest van de gelovigen zich van de doctrine natuurlijk weinig aantrekt, en ten tweede dat de bedenker een goede pedagoog was, die begreep dat je mensen steeds iets nieuws moet bieden om ze te laten klimmen naar hun eigen niveau.
In het laatste jaar van de Humaniora ben ik met het college naar Griekenland geweest, en toevallig was het (orthodoxe) Goede Vrijdag toen we in Athene waren. Een enorme belevenis, maar wat men ook deed, na de processie, en wij dus ook, van kerkje naar kerkje trekken om de kaars aan te steken. Na het lezen van uw tekst heeft dit zin gekregen : inderdaad ook een soort van Geloofsbelijdenis/gebed, van kerk naar kerk (wij jongelui zullen dit gebed wel in en vreselijke volgorde gelezen hebben 😉 )
Veertig kerken. Voor veertig goden of godachtigen zeker. Eigenlijk vormt het christendom met al die heiligen en dan ook nog eens de drie-eenheid een polytheïstische stroming. De enige echte monotheïst was de Egyptische farao Akhnaton, die de zon als enige godheid invoerde. Maar dat is na hem dan ook onmiddellijk weer afgeschaft.
De hellenistische filosofen geloofden ook al in een soort monistische god, vooral de stoïcijnen. Deze god is niet te vergelijken met de joodse of christelijke god, die als een persoonlijke God werd beschouwd. God werd door de hellenistische filosofen beschouwd als omniprsent in de natuur, ja, de natuur was God, zoals later Spinoza beweerde. Eigenlijk een pantheïsme! Het zelf uitvinden van allerlei heiligen door de R.K. was een opportunistische vorm van de RK kerk om de ‘gelovigen’ nog beter te indroctineren.
In het schattige Italiaanse plaatsje Monselice in de Veneto staan zes kapelletjes en een kerkje, samen de Sette Chiese (of Chiesette). Paus Paulus V (1605-1621) decreteerde ooit dat een bezoek aan de zeven gebouwtjes gelijk stond aan een bezoek aan de bekende zeven pelgrimskerken in Rome. In Monselice hoef je maar 200 meter te lopen, in Rome vele kilometers. Toch heb ik het idee dat Monselice nooit populair is geworden. Pelgrims prefereren kennelijk ’the real thing’.
Niet slecht gevonden, om de Logos in de Drie-eenheid met Zin aan te duiden.
Iets minder goed gevonden vind ik de koppeling van ‘betrekkelijk triviaal’ aan de aartsengel Michaël. Beter was geweest even te omschrijven wat er precies mee wordt bedoeld. Triviaal zegt niets over deze aartsengel en wel iets over hoe mensen er in deze mee omgaan, ook commercieel.
Mijn reactie op deze verschrijving was dat ik wel een lied ken dat Christus aanduidt als de zin van het bestaan, maar dat hij trinitarisch toch anders wordt aangeduid (ik zie dat mijn spellingchecker het woord trinitarisch niet kent, o tempora, o mores)
Triviale aartsengel Michaël?? Ik hoop dat dit niet wordt gelezen door anthroposofen. Ik heb op een Lagere Vrije School gezeten in Rotterdam, en daar vele Michaëlliederen moeten zingen bijwijze van onderwijs. breek me de bek niet open! Gelukkig kon ik voor de laatste (7e) klas naar een 6e klas Openbare school om nog wat nuttigs te leren.
Zin = Zoon. Maar het stukje lijkt me best zinnig. Zoals meestal!
Verbeterd