De ambassadeurs uit de Siciliaanse stad Messina die in 264 v.Chr. in Rome aankwamen om daar te vragen om militaire steun tegen Karthago, kunnen maar weinig vertrouwen hebben gehad in de goede afloop van hun missie. Hun stadsgenoten hadden zich de afgelopen jaren namelijk toegelegd op piraterij en daarmee Romeinse bondgenoten benadeeld. De ambassadeurs wisten dat deze activiteit hen niet bepaald geliefd had gemaakt. Van de andere kant: de Karthagers hadden een garnizoen in Messina geplaatst en dat schreeuwde om een oplossing. Desnoods moest die in Rome worden gezocht.

De diplomaten moeten hebben geweten dat er nog een tweede reden was waardoor hun missie tot mislukking was gedoemd. De Romeinen hadden pas kort daarvoor de Griekse steden in het zuiden van Italië veroverd na een zó moeizaam conflict dat ze het slechts hadden kunnen winnen door steun uit Karthago, dat vanaf West-Sicilië Griekse steden als Syracuse had aangevallen. De Griekse legers van Zuid-Italië hadden op Sicilië enige successen geboekt maar toen ze zich weer op Rome hadden gericht, bleken ze zó verzwakt dat Rome ze had kunnen verslaan. De ambassadeurs uit Messina stonden al met al dus voor de weinig benijdenswaardige opgave in de hoofdstad van Italië namens een stad vol piraten steun te vragen tegen uitgerekend de Karthagers, Romeinse vrienden, Maar ja, die Karthagers hadden wel een garnizoen in Messina gelegd.

Ten oorlog

Tegen alle verwachtingen in stemde de Romeinse Volksvergadering in met uitzending van troepen naar Sicilië, zelfs als dat het risico met zich meebracht dat oorlog uitbrak met Karthago, een bevriende natie én een militaire supermacht. Hoewel het besluit de piraten te steunen menigeen moet hebben verbaasd, was het in feite logisch. Het alternatief was dat er een Karthaags garnizoen bleef in het noordoosten van Sicilië, en dat bedreigde een vitaal Romeins belang: de vrije vaart door de Straat van Messina.

Bovendien: waarom zou je niet ten oorlog trekken? In een overwegend agrarische samenleving, waarin handel onvoldoende garantie was voor wederzijdse economische afhankelijkheid, was oorlog een manier om problemen op te lossen. Zeker in sterke staten als Athene en Rome beschouwde men het krijgsbedrijf niet als een huiveringwekkende, maar als een lucratieve bezigheid. De Romeinse Volksvergadering rekende op een makkelijke campagne op Sicilië, waarvan de Romeinen wisten dat het nog rijker was dan de al veroverde Griekse steden in Zuid-Italië.

De Eerste Punische Oorlog

De Karthaagse garnizoenscommandant van Messina, Hanno, sloeg een eerste Romeinse landing op Sicilië af, maar toen de Romeinen bij een tweede aanval de benedenstad innamen, oordeelde hij dat het beter was de citadel te ontruimen. Dat was een moedig besluit, want hij riskeerde het in Karthago gebruikelijk lot van verslagen generaals, dat hij bij terugkeer wegens falen zou worden gekruisigd.

Dat gebeurde inderdaad. Zijn regering had namelijk tot oorlog besloten en accepteerde het verlies van Messina niet. De Karthagers omringden de inmiddels door de Romeinen bezette stad en toen de Romeinen op straffe van oorlog de aftocht van deze belegeraars eisten, kozen de Karthagers voor oorlog. Zo begon het bloedigste conflict uit de Oudheid. De Griekse historicus Polybios, de auteur van onze voornaamste bron, wordt in zijn verslag niet moe te benadrukken hoe groot deze Eerste Punische oorlog was.

Rome was aanvankelijk het meest succesvol. In het volgende jaar – 263 v.Chr. – wist het een alliantie met de belangrijke havenstad Syracuse af te dwingen, en in de daaropvolgende campagne sloegen de consuls het beleg op voor Akragas, een tweede belangrijke haven, ditmaal gelegen aan de zuidelijke kust van Sicilië. De stad viel in het voorjaar van 261. Het binnenland viel eveneens vrij makkelijk in Romeinse handen, aangezien de Karthagers een zeemacht waren zonder de middelen eventuele Siciliaanse bondgenoten vér van de kust steun te verlenen.

Rome wordt een zeemacht

Op deze eerste successen tijdens de Eerste Punische Oorlog volgde de teleurstelling. Rome ontdekte dat de beheersing van enkele havens en het binnenland onvoldoende was om de oorlog te winnen. De Karthaagse vloot was oppermachtig en plunderde de Italiaanse kust waar ze maar wilde. Rome was dus gedwongen tot de bouw van een oorlogsvloot.

Polybios, die zijn Wereldgeschiedenis ongeveer een eeuw later schreef, vertelt dat de Romeinen een gestrand Karthaags oorlogsschip nabouwden en de Romeinse encyclopedist Plinius de Oudere vermeldt dat de tientallen schepen werden gebouwd in zestig dagen. Dat klinkt overdreven, maar aangenomen dat de scheepsbouwers beschikten over hout dat al had kunnen drogen (en niet zou gaan werken als het eenmaal was gebruikt), is er geen reden aan de twee mededelingen te twijfelen. De onderdelen van de Karthaagse oorlogsbodem die tegenwoordig in het Archeologisch Museum van Marsala wordt tentoongesteld, zijn gemarkeerd met letters, wat bewijst dat galeien werden opgebouwd uit geprefabriceerde onderdelen.

[Wordt vervolgd]