Voor Polybios van Megalopolis begon en eindigde het allemaal met Karthago. De door de Romeinen verwoeste stad staat zowel aan het begin als het einde van zijn Wereldgeschiedenis. Het eerste boek wijdde hij aan de Eerste Punische Oorlog (264-241 v.Chr.), volgens hem “de langste, intensiefste en grootste oorlog uit de geschiedenis”. De laatste boeken gaan over de Derde Punische Oorlog en de verwoesting van de grote aloude stad in 146 v.Chr. Symmetrie, zeker, maar Polybios presenteert de twee oorlogen totaal verschillend.

Hij vertelt het verhaal van de eerste oorlog rechttoe rechtaan. Het is ononderbroken, alsof de gebeurtenissen zich voltrokken zonder wisselwerking met gebeurtenissen elders. Polybios’ verslag van de Derde Punische Oorlog wordt daarentegen onderbroken door beschrijvingen van gelijktijdige conflicten in Iberië, Macedonië en Griekenland. Polybios zelf schrijft:

Lange tijd speelden de gebeurtenissen in de wereld zich als het ware los van elkaar af, omdat elke onderneming in opzet en verloop op zichzelf stond en lokaal was bepaald. Maar inmiddels is de geschiedenis in zekere zin één organisch geheel. De gebeurtenissen in Italië en Noord-Afrika zijn vervlochten met die in Azië en Griekenland en alles ontwikkelt zich in onderling verband naar één doel. (1.3; vert. Wolter Kassies, iets aangepast)

Ter verklaring voor deze toenemende verwevenheid noemt Polybios het Romeinse streven naar wereldheerschappij. Aan het begin van de Eerste Punische Oorlog was de wereld nog verdeeld geweest tussen een paar grootmachten: de Ptolemaïsche en Seleukidische rijken, Macedonië en Karthago. En ook de Romeinse republiek, die Italië nog maar kort daarvoor had verenigd. Polybios beschrijft in negenendertig boeken hoe de Romeinen Karthago en Macedonië versloegen, de Seleukidische koning Antiochos III de Grote vernederden, Macedonië verdeelden, het Ptolemaïsche Rijk tot vazalstaat reduceerden en tenslotte in één klap een einde maakten aan de onafhankelijkheid van Macedonië, Karthago en Griekenland.

In ongeveer vijf of zes generaties was een multipolair wereldsysteem verdrongen door één supermacht zonder rivalen, een hypermacht. Polybios kon zich niet voorstellen dat hij voor dit verhaal geen lezers zou hebben. Immers,

wie ter wereld is er zo ongeïnteresseerd of onverschillig dat hij niet zou willen weten op welke manier en met behulp van welke staatsvorm vrijwel de hele bewoonde wereld in minder dan drieënvijftig jaar is veroverd en onder één gezag, dat van de Romeinen, is gekomen? (1.1)

Let op: Polybios heeft het niet alleen over de manier waarop het is gebeurd, maar ook over de staatsvorm waardoor. Hij beschrijft niet alleen een reeks oorlogen maar zoekt ook en verklaring voor Romes succes. Wie ter wereld is zo ongeïnteresseerd of onverschillig dat ’ie over zo’n auteur niet meer wil weten? Vandaar dat ik er vandaag vijf blogjes aan wijd, als aanvulling op Een kennismaking met de oude wereld. Wat De Blois en Van der Spek schrijven in hun handboek is prima, maar ik heb gewoon zin meer te vertellen over de hellenistische geschiedschrijver. Hij behoort tot het beste dat we over hebben uit de zo slecht gedocumenteerde oude wereld.

Over een half uur: het leven van Polybios. Daarna behandel ik enkele vakinhoudelijk aspecten van Polybios’ Wereldgeschiedenis.