Tag: Eerste Punische Oorlog

Polybios (1): Greep naar de wereldmacht

On door Jona LenderinginGeschiedenis, Hellenisme, Klassieken, Romeinse Republiek1 reactie
Karthago

Voor Polybios van Megalopolis begon en eindigde het allemaal met Karthago. De door de Romeinen verwoeste stad staat zowel aan het begin als het einde van zijn Wereldgeschiedenis. Het eerste boek wijdde hij aan de Eerste Punische Oorlog (264-241 v.Chr.), volgens hem “de langste, intensiefste en grootste oorlog uit de geschiedenis”. De laatste boeken gaan over deDerde Punische Oorlog en de verwoesting van de grote aloude stad in 146 v.Chr. Symmetrie, zeker, maar Polybios presenteert de twee oorlogen totaal verschillend.

Hij vertelt het verhaal van de eerste oorlog rechttoe rechtaan. Het is ononderbroken, alsof de gebeurtenissen zich voltrokken zonder wisselwerking met gebeurtenissen elders. Polybios’ verslag van de Derde Punische Oorlog wordt daarentegen onderbroken door beschrijvingen van gelijktijdige conflicten in Iberië, Macedonië en Griekenland. Polybios zelf schrijft:

Lees verder “Polybios (1): Greep naar de wereldmacht” →

Een geschiedenis van Syracuse (5)

On door Jona LenderinginGeschiedenis, Hellenisme, Karthago, Klassieken, Romeinse Republiek
Reliëf van een dodenmaal (Museo archeologico regionale Paolo Orsi, Syracuse)

[Dit is het voorlaatste deel van een zesdelige reeks over de geschiedenis van de voornaamste stad van het antieke Sicilië, Syracuse. Het eerste stukje was hier en een landkaartje is daar.]

De Eerste Punische Oorlog

Ik was in mijn vorige stukje beknopt over Pyrrhos, omdat ik er al eens over had geblogd. Over de Eerste Punische Oorlog wil ik het ook niet lang hebben, want ik schreef een boek over dit conflict tussen Rome en Karthago. Dat boek heeft de superoriginele titel De vergeten oorlog en u moet het maar lezen als u wil weten hoe Rome tussen 264 en 241 v.Chr. Karthago versloeg en Sicilië annexeerde.

Samengevat: het begon met een klein conflict om Messina, daarna sloot Syracuse zich aan bij Rome, vervolgens mobiliseerde Karthago pas echt, en toen besloot Rome er ook echt werk van te maken. Akragas viel na een lange belegering. Waarop de Karthagers besloten met schepen de Italische kust te plunderen. Waarop de Romeinen een vloot bouwden en de Karthagers met een nieuw wapen, de enterbrug, wisten te verslaan. Waarop de Romeinen besloten à la Agathokles over te steken naar Afrika. Waar consul Regulus de Karthagers versloeg om zelf te worden verslagen door de Karthaagse huurlingenleider Xanthippos. Om dat verhaal te vernemen hoeft u mijn boek niet te lezen, u leest het namelijk hier op de blog.

Lees verder “Een geschiedenis van Syracuse (5)” →

De triomf van Hercules

On door Jona LenderinginGeschiedenis, Karthago, Romeinse Republiek, Wetenschapscommunicatie2 reacties
Hercules (Capitolijnse Musea, Rome)

Het bovenstaande standbeeld is ten tijde van paus Sixtus IV (r.1471-1484) in Rome opgegraven. Tussen de startboxen van het Circus Maximus en de Santa Maria in Cosmedin, om precies te zijn. Dat wil zeggen: op de plaats van een oude tempel van Hercules, waarvan u de resten nog onder de genoemde kerk kunt zien (de ara maxima). Het beeld is vrijwel zeker opgericht door de Romeinse generaal Scipio Aemilianus, die in 146 v.Chr. Karthago had verwoest. De appels van de Hesperiden die de halfgod in zijn hand heeft, zijn een verwijzing naar Afrika. Er is wel beweerd dat de Romeinen zich graag presenteerden als Hercules en hoewel ik daarvan niet overtuigd ben, ben ik er wel van overtuigd dat dit beeld de eindzege over de Karthagers moest gedenken.

Ik heb over de drie oorlogen tussen Rome en Karthago twee boeken geschreven: De vergeten oorlog, dat tevens probeert de Karthaagse cultuur te presenteren, en Hannibal in de Alpen, waarin ik het non-probleem van ’s mans route naar Italië benut om oudheidkundige methoden te tonen. U bestelt de twee boeken hier en daar. Ook heb ik naast deze blog een tweede, kleinere Karthago-blog bijgehouden, waar ik vandaag een punt achter zet. Er zijn grote artikelen, die eerder ook op deze blog zijn verschenen, en ook een hele batterij kleine stukjes. Hier is een overzicht.

Lees verder “De triomf van Hercules” →

Neplatijn

On door Jona LenderinginGeschiedenis, Karthago, Klassieken, Romeinse Keizerrijk, Romeinse Republiek
Inscriptie ter ere van Gaius Duillius (Capitolijnse musea, Rome)

De Eerste Punische Oorlog was de langste en (volgens historicus Polybios) grootste oorlog uit de oude geschiedenis. Zonder onderbreking duurde het conflict van 264 tot 241 v.Chr., een lengte die te verklaren is door het feit dat de Romeinen op land superieur waren en de Karthagers op het water. Een landmacht tegen een zeemacht: dat moet wel een ingewikkeld conflict zijn. Door gebruik te maken van enterbruggen slaagden de Romeinen er echter in de strijd op zee zó te veranderen dat ze leek op een landslag en konden ze de gevechten naar hun hand te zetten.

De Romeinse historicus Titus Livius schreef over de zeeslag bij Mylae, die plaatsvond in het jaar dat wij 260 v.Chr. noemen:

Consul Gaius Duillius vocht met succes tegen de Karthaagse vloot en vierde als eerste Romeinse veldheer een triomf na een overwinning ter zee. Om deze reden werd hem ook een blijvend eerbewijs toegekend: wanneer hij terugkeerde van een maaltijd werd hij voorafgegaan door een fakkeldrager en begeleid door fluitspel. (Periochae 17.2)

Lees verder “Neplatijn” →

Uitnodiging: De vergeten oorlog

On door Jona LenderinginArcheologie, Geschiedenis, Karthago, Romeinse Republiek, Wetenschapscommunicatie3 reacties

Zoals de trouwe lezers van deze blog weten, heb ik de corona-impasse van afgelopen jaar benut om twee boeken te schrijven. Het ene heet Hannibal in de Alpen en legt uit waarom we zo weinig weten kunnen over ’s mans veelbesproken tocht naar Italië. Het gaat ook over wetenschappers die denken dat bronkritiek niet zo nodig is. Dit boek verscheen in januari.

Rome versus Karthago

Het andere boek heet De vergeten oorlog en verschijnt volgende week. Ik hoop dat de titel, die inderdaad rijp is voor het Meldpunt Clichéoverlast, u niet afschrikt, want het verhaal van de Eerste Punische Oorlog is interessant genoeg. Twee totaal verschillende mogendheden, de zeemacht Karthago en de landmacht Rome, stonden tegenover elkaar. De inzet: Sicilië.

Lees verder “Uitnodiging: De vergeten oorlog” →

De jeugd van Hannibal

On door Jona LenderinginGeschiedenis, Hellenisme, Iberië, Karthago, Klassieken, Romeinse Republiek5 reacties
Saguntum

Toen Hannibal (in zijn eigen Punische taal: Hanba’al, “genade van Ba’al”) in 247 v.Chr. werd geboren, stond zijn geboortestad Karthago op het punt een lange en belangrijke oorlog te verliezen, de Eerste Punische Oorlog (264-241 v.Chr.). De stad was de welvarendste zeehaven van de Middellandse Zee geweest en had rijke provincies bezeten, maar het was onvoldoende om én tegen de Romeinen én tegen Numidië te vechten. Uiteindelijk nam Rome niet alleen Sicilië in bezit, maar ook Sardinië en Corsica. De vernedering moet grote indruk gemaakt hebben op de jonge Hannibal.

Hij was de oudste zoon van de Karthaagse generaal Hamilkar Barka, die de jongen in 237 meenam naar Iberië. Daar waren verschillende Karthaagse steden, zoals Gadir (“kasteel”, het moderne Cádiz) en Malkah (“koningsstad”, Málaga). Nieuw-Karthago, het huidige Cartagena, zou korte tijd later worden gesticht. De oude naam van Córdoba is onbekend, hoewel het Punische element Kart, “stad”, herkenbaar is in de naam.

Lees verder “De jeugd van Hannibal” →

Boeken over Karthago

On door Jona LenderinginGeschiedenis, Hellenisme, Karthago, Klassieken, Libië en Maghreb, Romeinse Republiek44 reacties

Oké mensen, ik heb jullie hulp even nodig. In januari verschijnt mijn boekje Hannibal in de Alpen. Zie boven. Daarin leg ik uit waarom we een ogenschijnlijk simpele vraag als “over welke bergpas trok het Karthaagse leger naar Italië?” niet beantwoorden kunnen. Op het eerste gezicht is een boek over een puzzel zonder oplossing even zinloos als het in het Portugees vertalen van Wat & Hoe Portugees?, maar het is een leuk onderwerp om te tonen dat zelfs een eenvoudige vraag een oudheidkundige dwingt na te denken over tekstuele problemen, klimaatreconstructie, topiek, archeologie, statistiek, biologie, tekstkritiek, paleohydrologie en wat dies meer zij. Kortom, tweede-lijn-voorlichting.

Eerste Punische Oorlog

In de tussentijd groeide ook een tweede boekje, dat in maart zal verschijnen, en is gewijd aan de Eerste Punische Oorlog. Dat is iets meer eerste-lijn-voorlichting: ik presenteer wat er is gebeurd. Hoewel ik soms inga op de vraag waarom we weten wat we weten, is het verder eigenlijk allemaal rechttoe, rechtaan. Eerst een deel over de strijdende partijen, dan een deel over de oorlog zelf, tot slot een deel over de gevolgen.

Lees verder “Boeken over Karthago” →

Hannibals vrede

On door Jona LenderinginGeschiedenis, Hellenisme, Karthago, Klassieken, Romeinse Republiek14 reacties
Een Romeinse soldaat in actie (monument van Aemilius Paullus, Delfi)

Terwijl de Romeinen en Karthagers de Eerste en Tweede Punische Oorlog uitvochten, streden in het oostelijk Middellandse-Zee-bekken de Ptolemaiën en Seleukiden om het bezit van Hol Syrië, ruwweg Libanon en Israël. Volgens een verdrag had dat gebied Seleukidisch moeten zijn maar het was in feite Ptolemaïsch. Er was een Karische Oorlog, er was een Eerste Syrische Oorlog, de Tweede Syrische Oorlog ging ergens anders over, in de Derde Syrische Oorlog ofwel Laodikese Oorlog bereikten het Ptolemaïsche leger zelfs Babylon, in de Vierde Syrische Oorlog verhingen de Seleukiden de bordjes, maar het was pas in de Vijfde Syrische Oorlog dat ze het hele gebied in handen kregen, waarna de Zesde Syrische Oorlog een preventieve Seleukidische aanval op Egypte zelf was. Het is waanzinnig interessant, al is het laatste boek dat erover is verschenen, een schoolvoorbeeld van falende peer review.

Wat deze oorlogen gemeen hebben is dat het conflict oplaait als in een van de twee landen een nieuwe koning aantreedt, dat het komt tot gevechten en dat na een of twee grote veldslagen een compromisvrede wordt getekend, waaraan beide koningen zich vervolgens ook houden, tot weer een van de ondertekenaars overlijdt. Iets dergelijks lijkt ook elders het geval te zijn geweest: Macedonië vocht nog weleens met de Griekse stadstaten en dan was één veldslag vaak beslissend en kwam het tot een compromisvrede.

Lees verder “Hannibals vrede” →

Nog eens Regulus

On door Jona LenderinginGeschiedenis, Karthago, Klassieken, Libië en Maghreb, Romeinse Republiek6 reacties
Punische ruiter (Musée national des antiquités, Algiers)

Een tijdje blogde ik over de expeditie van Regulus, een Romeinse consul in 256/255 v.Chr., naar wat nu Tunesië heet. Hij won eigenlijk alles tot de Karthagers een capabele Spartaanse huurlingenleider, Xanthippos, in dienst namen en hem versloegen. De veldtocht, die deel uitmaakt van de Eerste Punische Oorlog, is me bezig blijven houden omdat er iets raars mee aan de hand is. Een consulair leger bestond uit zo’n 18.000 man en Regulus commandeerde er maar 15.000. Het leger is te klein voor een zo belangrijke operatie, zeker als we erbij bedenken dat de Romeinen een kolossale vloot– 330 oorlogsbodems! – bouwden om het expeditieleger over te zetten.

Ik vermoed nu dat Regulus niet alleen was. De Numidiërs speelden een belangrijke rol. Daarvoor zijn enkele aanwijzingen.

Lees verder “Nog eens Regulus” →

Xanthippos versus Regulus

On door Jona LenderinginGeschiedenis, Karthago, Klassieken, Libië en Maghreb, Romeinse Republiek3 reacties
Beeldje van een krijgsolifant uit Pompeii (Museo Archeologico Nazionale, Napels)

En nu hadden de Romeinen een probleem. Geconfronteerd met een Karthaagse olifantenaanval moesten ze hun linies verdiepen, om zoveel mogelijk soldaten met speren te plaatsen tegenover elk dier. De verdiepte Romeinse linie was echter minder wijd, wat een uitnodiging was aan de Karthaagse ruiterij om de Romeinen te overvleugelen. Polybios schrijft:

Lees verder “Xanthippos versus Regulus” →