Het eerste stukje van het nieuwe jaar: ik wens u het allerbeste.
En ik begin het nieuwe jaar met een stukje over een zegening die ik vandaag tel: de Europese samenwerking. Die is geen panacee voor alle kwalen, maar wel degelijk nuttig, en dan denk ik vandaag vooral aan de invoering van de gemeenschappelijke munt. Dat die fantasieloos euro moet heten is omdat politici écu te Frans vonden klinken, wat alweer aangeeft hoezeer het een gedrocht is, beklonken in de politiek. En zoals we de afgelopen jaren hebben gezien was het monetair beleid niet zelden eveneens een gedrocht. Ik denk bijvoorbeeld dat Griekenland dwaas is geweest maar dat de bestraffing excessief was. Dat alles wil niet zeggen dat ook het bestaan van de euro een gedrocht is.
Waarom kregen we de euro ook alweer? Niemand zat er werkelijk op te wachten – zeker de bankiers niet. Het besluit over te schakelen op één munt was zuiver politiek: de twee Duitslanden wilden zich na 1989 verenigen, en Frankrijk, dat begreep politiek en economisch overvleugeld te zullen worden, eiste controle over de Duitse mark. De euro was een dappere uitruil en alleen al hierom verdienen Kohl en Mitterand een standbeeld. Wie er meer over wil weten, moet The Road to European Monetary Union van André Szász maar lezen.
Potjes met munten
In de loop van 2001 merkte je in Nederland dat de munt eraan kwam. De wisselkoersen van de Europese munten waren al eerder aan elkaar geklonken en internationale transacties werden al in euro’s uitgedrukt. In een land als Italië, waar ik destijds vaak kwam, vermeldden alle kassabonnetjes de prijzen in twee valuta. Nederland liep wat achter, maar in de zomer zag je ook daar prijzen in twee muntsoorten. Ik herinner me nog goed dat ik er voor het eerst mee werd geconfronteerd toen ik op het Centraal Station van Den Haag een broodje wilde afrekenen. Het viel me tevens op dat de prijzen naar boven waren afgerond, naar een mooi rond bedrag in euro’s.
Van verschillende mensen weet ik dat ze in 2001 elke avond even in hun portemonnee keken om te zien wat er aan Nederlands geld in zat. Het doel van deze exercitie was van elk naoorlogs jaar een cent, stuiver, dubbeltje, kwartje, gulden, rijksdaalder en eventueel vijfje te verzamelen. Er moeten in Nederland honderden van dat soort potjes met oud geld staan.
In de laatste drie maanden van het jaar vernam je steeds meer over de nieuwe munt. De Nederlandse overheid voerde onder de leuze “de euro wordt van ons allemaal” een uitgebreide voorlichtingscampagne. Mijn goede vriend Richard kwam op het geestige idee te gaan registreren hoe snel buitenlandse euromunten zich door verschillende Europese landen verspreidden. Het plan kwam niet verder dan een met drank overgoten diner met enkele Ierse computerdeskundigen, wat overigens ook een vorm van Europese samenwerking was. We waren niet de enigen met dit idee: nog tot in 2014 was er een website Eurodiffusie. Een van de laatste registraties in Archive.org is deze.
In december 2001 konden we bij het postkantoor onze “eurokitjes” ophalen: een in donkerrood plastic verpakt setje euromunten, van elke soort één. Zo konden we alvast wennen aan het nieuwe geld. Ik nam tegelijk voor vijftig gulden aan kleingeld op, dat ik na de jaarwisseling in Italië nodig zou hebben. Toen ik het eenmaal in handen kreeg in het postkantoor aan de Amsterdamse Herengracht, kon ik het niet echt mooi vinden. Het stoorde me bovendien een beetje dat de Nederlandse koningin erop stond, hoewel Beatrix zelf in 1992 in Maastricht had verklaard dat wat haar betreft haar portret niet op de toekomstige eenheidsmunt zou staan.
In dezelfde tijd als het uitdelen van de eurokitjes vonden twee grote collectes plaats waarbij oud buitenlands geld werd opgehaald. Vrijwel elk huishouden bezat destijds een potje met van eerdere buitenlandse reizen overgehouden muntgeld, en dat werd nu ingezameld. De opbrengst van beide collectes zou naar een reeks goede doelen gaan, al kregen de deelnemende partijen later ruzie over de verdeling van de opbrengst.
München, Verona, Ostia
Eind december stortte ik mijn laatste vreemde geld in een grote, doorzichtige collectebus in de videotheek op de hoek, en meteen daarna stapte ik op de tram naar het station, want ik ging op reis. Ik schreef toen aan een boek over het antieke Rome en zou de invoering van de euro meemaken in Italië. In een prachtig besneeuwd München nam ik ook afscheid van mijn laatste marken.
Ik reisde door naar Verona, waar ik op een prachtige zonnige winterochtend het archeologisch museum bezocht. Toen ik mijn kaartje kocht zag ik dat het personeel voorovergebogen zat over een grote hoeveelheid euromuntjes, die uitgespreid lagen over de toonbank. Ze zagen ze voor het eerst, en ook voor mij was het de eerste kennismaking met de Italiaanse variant van het nieuwe geld: de dichter Dante, Leonardo’s Uomo vitruviano, het standbeeld van Marcus Aurelius, een futuristisch beeld van Boccioni, de Venus van Boticelli, het Colosseum, de Synagoge van Turijn en het Castel del Monte van keizer Frederik II. Eerst dacht ik nog dat het stuk voor stuk nationale symbolen waren die tevens konden worden beschouwd als uitingen van de ene Europese cultuur, maar later bedacht ik dat het in Italië eigenlijk onmogelijk is iets te vinden dat niet voldoet aan deze beschrijving. Gezegend land.
De jaarwisseling maakte ik mee in Ostia Antica, waar ik een huisje had gehuurd. Op 1 januari waren alle winkels gesloten, maar ik kon mijn eerste eurotransactie verrichten in Bar Gregoriopoli. Barmeisje Laura keek lang naar de nieuwe muntjes en zag dat het vreemd geld was. “La regina Beatrice”, legde ik uit. Dat kon ik de komende dagen nog vaker zeggen, want ik had voor bijna zevenentwintig euro aan Nederlandse munten uit te geven. De meeste daarvan gingen naar de supermarkt naast mijn huisje en ik heb gewacht op de dag dat ik in mijn wisselgeld een Nederlands muntje zou vinden, maar zover is het in Italië niet gekomen. Waarschijnlijk was het geld allang door een verzamelaar uit Ostia uit de roulatie gehaald.
De eerste niet-Nederlandse en niet-Italiaanse euro kreeg ik op 2 januari in handen. Het Duitse muntje zat bij het wisselgeld op het kaartje dat ik kocht voor de Thermen van Caracalla. Toen ik enkele dagen later naar Amsterdam terugkeerde, viel me op dat ik in Basel met euro’s kon afrekenen (hoewel Zwitserland niet deelnam aan de nieuwe munt). In Keulen kreeg ik mijn eerste Belgische en Ierse munten in handen, en in Duisburg de eerste Nederlandse.
De deceptie
In de weken daarna kwam de grote deceptie. Het bedrijfsleven, dat al een half jaar eerder was begonnen de prijzen te verhogen, ging er in januari vrolijk mee door. Misschien was dat nog acceptabel geweest, maar het ministerie van financiën en de directie van de Nederlandse Bank ontkenden glashard wat iedereen in het café zelf kon vaststellen. Later kwamen smoezen over ervaren inflatie en feitelijke inflatie, nog later kwam uit dat onze indruk juist was geweest, en tot slot kwam uit dat men het altijd had geweten. Ik heb verschillende anders zeer gezagsgetrouwe mensen horen zeggen dat dit hun vertrouwen in de overheid ernstig heeft geschaad, en ik houd er een onverifieerbare privétheorie op na dat onvrede over de ontkenning van de euro-inflatie een factor is geweest bij de gelijktijdige opkomst van Pim Fortuyn.
Er was op de eurodiffusiewebsite voorspeld dat Nederlanders na ongeveer een jaar ongeveer evenveel buitenlandse als Nederlandse munten in hun portemonnee zouden hebben. Dat ging in feite wat langzamer. Misschien was dat omdat verzamelaars de buitenlandse krenten uit de monetaire pap visten. De feitelijke doorbraak, zo leerden we van Eurodiffusie, vond plaats in de zomer van dat jaar.
Wat ik maar wil zeggen: vandaag wordt de euro in uw portemonnee achttien jaar. Ik ontken de problemen niet, maar de pubertijd zit erop en de munt is nu meerderjarig. Ons geld is niet zo mooi als de gulden, maar terwijl ik hier in Gemmenich, vlakbij het Drielandenpunt, zit te werken aan een boek over papyri en mijn boodschappen nu eens haal in Kelmis, dan weer in Vaals en volgend keer in Aken, ben ik maar al te blij dat ik niet hoef af te rekenen in franken, guldens en marken.
Beste Jona. Gewoon bedankt voor je dagelijkse historische wijsheid. Ik hoop op nog heel veel van jou te lezen. Gezondheid.
Tijdens deze valuta-transitie werkte ik op de internationale boekhouding van een grote boekhandel en agentuur in wetenschappelijke tijdschriften. Daardoor had ik te maken met zo’n zestig verschillende geldsoorten en enkele betaalwijzen; giraal, creditcard en cheque. Het werd allemaal iets eenvoudiger, al bleven de Amerikaanse dollar en het Engelse pond leidende valuta.
Het was nogal een klus om alle uitgeverijen – bij een boekhandel was dat vrijwel recht evenredig met het aantal klanten ! – de juiste valuta toe te kennen. Het betekende nog meer telefoneren in vier talen dan anders, vooral met banken. Zwitserland heb ik toen leren waarderen om haar accuratesse en de ten toon gespreide beschaafde en discrete voorkomendheid – eveneens in vier talen.
Ik heb nog wat zilveren guldens liggen. Zal ik daar maar eens knopen van laten maken voor mijn Volendammer klepbroek ? Ook dat is erfgoed :-]
Een voorspoedig, en uitdagend nieuw jaar voor U allen
> Ik denk bijvoorbeeld dat Griekenland dwaas is geweest maar dat de bestraffing excessief was.
Er is geen ‘bestraffing’ van Griekenland geweest.
Ze hebben een heleboel hulp gehad, maar het was toch net het minimum om te voorkomen dat ze failliet gingen.
Ze hadden ook alle maatregelen kunnen weigeren, en is een straf die je kunt weigeren wel een straf?
Nee, er was geen land in de EU die hen een cent meer wilde geven dan het absolute minimum, het land had de boel namelijk grondig geflest.
Alles daarboven is liefdadigheid, en bewogen Europeanen hadden natuurlijk een grote liefdadigheidsactie kunnen starten om geld te geven aan de Grieken, maar ik was persoonlijk een beetje pissig dat door die financiële schok mijn pensioenleeftijd een paar jaar omhoog ging terwijl die in Griekenland veel en veel lager bleef.
Als veel Griekse burgers gestraft zijn, dan is dat door hun eigen corrupte regering, maar niet door de EU.
U vindt verhongerende ouwetjes en medische zorg, beiden het gevolg van het averechtse bezuinigingsbeleid zoals opgelegd door de EU (en met name door een prominent lid van de voormalige sociaal-democratische PvdA) geen bestraffing? Tja, dan waren de Gulagkampen ook geen strafkampen. De ingezetenen hadden hun verblijf daar ook aan zichzelf te wijten.
“Ze hadden ook alle maatregelen kunnen weigeren”
Ja, je kunt veroordeelden ook de keuze bieden tussen een verblijf in de cel en door de knieën geschoten te worden, om vervolgens het eerste geen straf te noemen.
“door die financiële schok mijn pensioenleeftijd een paar jaar omhoog”
Deze goedkope rechtse leugen kende ik nog niet. Er is geen enkel verband tussen. Ten eerste heeft Nld. helemaal geen financiële schok ondervonden door de “hulp” (het waren leningen) aan Griekenland. Ten tweede was die “hulp” in het eigen Nederlands belang, omdat ook Nederlandse banken geprobeerd hebben middels leningen aan de Griekse staat makkelijk en goedkoop geld te maken. Ten derde is de pensioenleeftijd omhoog gegaan doordat a) mensen (en vooral de hoogopgeleide) steeds later gaan werken en b) almaar ouder worden.
“terwijl die in Griekenland veel en veel lager bleef.”
Deze rechtse leugen kende ik al wel. Grieken maken tijdens hun arbeidsleven aanzienlijk meer uren dan Nederlanders. Hun arbeidsproducitiviteit (dwz. wat ze produceren met gewerkt uur) is lager, maar daar hebben individuele Grieken nauwelijks invloed op. Kunt u gewoon googelen, u hoeft mij niet te geloven.
Maar ja, grote delen van rechts zijn altijd verzot geweest op collectief straffen. Laat Griekse bejaarden verhongeren en onthoud zieke Grieken medische verzorging, dat zal ze leren.
Helemaal met deze commentaar eens!
“Tja, dan waren de Gulagkampen ook geen strafkampen. De ingezetenen hadden hun verblijf daar ook aan zichzelf te wijten.”
De EU is geen strafkamp. Landen als Griekenland, Bulgarije, Polen, etc zijn lid van de EU in de hoop op gratis geld. Aan EU recht heeft men schijt, zoals aan Polen is te zien. Zoals bekend had Griekenland een nogal wankel belastingsysteem. Daar kun je toch moeilijk de rest van Europa de schuld van geven. Griekenland is een Balkanland, dan weet je het wel. De Reformatie vond niet zonder reden plaats en had niets met religie te maken. SIndsdien gaat het met NW Europa een stuk beter. Het beleid tav Griekenland was noodzakelijk als reality check.
De Balkan,dan weten we het wel?
Nou,ik niet! Gaat u net als Dijsselbloem ook uw vooroordeeltjes spuien met zijn”drank en de vrouwtjes” in de zuidelijke landen
Helemaal mee eens,FrankB
Maar voor mij is de kern dat de waarde van de Euro te hoog was voor zuidelijke landen en veel te laag voor de noordelijke exportlanden. Met als gevolg dat NL en Duitsland zeer hebben geprofiteerd en Griekenland gestraft op dit procrustes bed zonder mogelijkheid tot devaluatie
> Frankrijk, dat begreep politiek en economisch overvleugeld te zullen worden, eiste controle over de Duitse mark.
Frankrijk wilde een gegerandeerd lage rente op haar staatsleningen, dat was haar belang.
De andere landen waren of al gekoppeld aan de mark, of ze deelden het Franse motief. Wat een twijfelachtige keuze was, want nu wordt is hun zwakke leenpositie omgezet in een structureel handelstekort.
De politici wisten natuurlijk wel dat dat zou gebeuren, maar ze beschouwden de daaruit volgende noodzaak om de samenwerking verregaand te intensiveren als een mooie gelegenheid om een heel nieuwe politieke machine op te bouwen met ongekende carrièremogelijkheden voor de ambitieuze politicus.
Een beetje zoals aan het eind van de Middeleeuwen de vrije Friese jonkers gingen samenspannen met buitenlandse mogendheden (Saksers, Bourgondiërs, Habsburgers) om hun land te verkopen in ruil voor hogere adellijke titels.
Geschiedenis biedt zulke interessante analogieën 🙂
Hoe kan jij je in vredesnaam herinneren wanneer je voor het eerst een niet-Nederlands/niet-Italiaans muntje kreeg??😀
Is je dagboek zò gedetailleerd??
Gelukkig 2020!
Dat vroeg ik me ook af. Of heb je toen bewust een speciaal onderzoek maar de acceptatie van de euro gestart?
Overigens jullie ook een gelukkig 2020 gewenst.
“Griekenland dwaas is geweest maar dat de bestraffing excessief was.”
Dat is zacht uitgedrukt, het is een schande en tekent het morele en economische failliet van het neoliberalisme. Een lidstaat van de EU dat er jarenlang slechter aan toe is dan verscheidene Derde Wereld landen, ik hield het niet voor mogelijk. En zelfs hier is een (bittere) ironie te bespeuren. Als er ergens een punt te maken valt voor EU-scepticisme, dan hier. Maar die geblondeerde Limburger en dat Playgirl-model die beweren pal te staan voor de Nederlandse cultuurwaarden laten dat mooi liggen. En de voormalige sociaaldemocraten zitten er nog wel tot over hun nek in.
Het allerachterlijkste is nog wel dat de Cypriotische bankencrisis met bewonderenswaardige voortvarendheid is aangepakt. Dat is dan weer heel geschikt om cryptomarxisten en andere staatssocialisten onder de neus te wrijven. Het kan dus wel.
Overigens vermoed ik dat aardig wat mensen op de Balkan wel degelijk op de euro zaten te wachten. Allerlei landen in die regio hebben een twee-munten systeem, dat voor blijvende economische stabiliteit zorgt. Dat had in Griekenland ook moeten gebeuren.
“zeer gezagsgetrouwe mensen horen zeggen …..”
Naief, maar ja, rechts (en liberalen zijn al zo’n 100 jaar niet progressief meer) heb ik nooit vertrouwd. En ik zag rond 1995 al (dus enkele jaren na de Val van de Muur) dat links niet wist wat het met zichzelf aan moest, zodat belangrijke delen van links van de weeromstuit ook maar rechts werden (Tony Blair!). Ik kon dus niet teleurgesteld worden – en later ook niet door Obama.
Met dat laatste sla je wel de spijker op de kop. Wel jammer dat één van de dingen die links heeft gevonden om die leegte op te vullen, een kritiekloze liefde voor de EU is, want redenen om EU-sceptisch te zijn, zijn er genoeg. Dit was gisteren nog in het nieuws.
https://m.nieuwsblad.be/cnt/dmf20191230_04786658?utm_source=twitter&utm_medium=dlvr&utm_campaign=twitterfeed
De burgers in Duitsland en Nederland vinden het geen goed idee om miljarden in een bodemloze put te gooien. Vlak voor de crisis had Griekenland per hoofd van de bevolking vijf keer zo veel ambtenaren in vergelijking met Nederland en Duitsland. In Sicilië was ook meer dan 50% van de bevolking ambtenaar. Niet dat ze iets te doen hadden, om 13:00 gingen ze dan maar weer naar huis. Nederland exporteert tomaten naar Griekenland terwijl het klimaat voor tomaatproductie in Griekenland toch een heel stuk beter is. Maar dat is dan weer allemaal de schuld van het “neoliberalisme”. Tuurlijk.
Ecu is een leuker woord dan euro.
Euro wordt her en der euri genoemd, om de een of andere manier vind ik die benaming plat.
Vooral stuitend, waarom weet ik niet en hoef ik ook niet te weten.
Jona, ik wens jou een prettig, gezond en productief 2020.
Ook mijn beste wensen voor alle volgers en reageerders op je onvolprezen blogs.
En last but not least: Leve de euro!
De EU is niet in de eerste plaats een economische maar een politieke unie. We kunnen een Duitsland dat weg drift van West-Europa (en die neiging heeft Duitsland altijd wel een beetje gehad) niet gebruiken, dus een sterke en vreedzame band tussen vooral Duitsland en Frankrijk is van groot belang. En dat Nederland achter Duitsland aanloopt is ook verstandig. Natuurlijk is Griekenland geen Frankrijk, en dat maakt dat we over de situatie in Griekenland niet zo snel wakker liggen.
Gelukkig en gezond Nieuw jaar, Jona!
Ik ben heel gelukkig met de Euro, hoewel de inbeddig in de EU financieel-economisch sterker zou moeten zijn. Hopelijk komt dat nog.
Wat betreft de waarde van de Euro tegenover de gulden van destijds: Ik keek het na op de website van Inflation.EU, Wordlwide Inflation Data. Gedurende de laatste 10 jaar vóór invoering van de Euro (1991 t/m 2000) bedroeg in Nederland de inflatie gemiddeld ruim 2.4% per jaar. Gedurende de jaren 2001 t/m 2016 (waarin dus ook de economische crisis viel) was de inflatie gemiddeld ruim 1,9% per jaar. Zeg voor mijn part 2% per jaar. Dus zoveel onheil heeft de Euro voor onze koopkracht niet gebracht.
Grotendeels deed ik de dagelijkse boodschappen in al die jaren. Wat mij bijstaat is, dat direct na de invoering van de Euro geen exorbitante prijsverhogingen optraden, met uitzondering van de prijzen in de horeca. Daar heeft men er duchtig gebruik van gemaakt.
Kortom: geweldig die Euro.
Geachte heer Lendering
Accepteer a u b mijn beste wensen voor 2020.
Uw blog was mijn dagelijks tonicum, vooral in mijn annus horribilis 2019(:epilepsie-aanvallen wegens hersentumor. In Franse ziekenhuizen goed verzorgd maar doe het maar in het Frans nadat ze de helft van je hersens hebben weggesneden.)
Oudheidkunde, methodologie van geschiedenis, epistemologie, commentaar op het hier en nu……wat jammer dat ik je blog niet kan delen met mijn Frans-en Engelstalige vrienden . Dankzij jouw blog meer geleerd dan op Belgische universiteiten! Maar de naam schrikt de meeste Vlamingen af. Ze kennen hun Multatuli niet.
Mijn Belgische correspondenten …last met Duits. Ik heb wat Duits geleerd op de avondschool omdat het taalonderwijs op het atheneum niet veel soeps was.
Enfin, enough already.
Dank U : de Mainzer Beobachter is de beste blog die ik ken.
En er zijn veel Engelse,Amerikaanse,Franse en Duitse bloggers die ik met bewondering volg.
Maar de Manier Beobachter is the best!
Sta me toe U een goede gezondheid toe te wensen.
Je dankbare lezer
Charles
Ik zit te blozen. Dank u wel.
Toch begrijp je dit fantastische blog niet altijd. Wie/Wat is er jarig of heeft in ieder geval een officieel jubileum? De EMU? Die ging van start op 1 januari 1999. De concrete euro in je handen? Dat begon op 1 januari 2002. De Europese samenwerking/integratie is een stuk ouder dan de euro en beleeft in 2020 ook geen speciaal jubileum.
De Europese economische en monetaire unie werd in 1988 al aangekondigd in plannen van Jaques Delors. Helmut Kohl was al bereid de D-Mark op te geven voor de Val van de Muur en de Duitse hereniging. Die hebben alles natuurlijk wel enorm versneld en urgenter gemaakt.
Ik heb eerder al eens geschreven het diepste doel van ‘het Europese Project’ vooral het relevant houden van ‘Europa’ (=Frankrijk en Duitsland en de rest doet ook mee) is. Of het daar altijd in slaagt is een andere zaak.