Herculaneum en Pompeii zijn ontdekt rond het midden van de achttiende eeuw. Winckelmann schreef erover. Hoewel de eerste opgravingen vaak worden afgedaan als pure schatgraverij, is dat niet helemaal terecht. Zeker Karl Weber heeft enorm zijn best gedaan het onderzoek zo professioneel mogelijk uit te voeren. Dat hij een van ’s werelds allereerste opgravers was en dus niet kon voldoen aan latere professionaliteitseisen mag hem niet worden nagedragen.
In Pompeii is het grootste deel van de stad blootgelegd in de loop van de negentiende eeuw. Er waren professionele kunsthistorici bij betrokken, maar ook tientallen arbeiders, classici, bouwkundigen en natuurlijk tekenaars, zoals de gebroeders Fausto en Felice Niccolini. Hun vader Antonio had al gewerkt voor het archeologisch museum van de koning van Napels, zij zelf begonnen hun carrière onder diens bewind, en dat zou normaal gesproken het einde hebben moeten wezen van hun loopbaan toen Garibaldi de stad in 1860 veroverde. De twee broers konden echter de overstap naar het nieuwe regime maken dankzij hun vriend Giuseppe Fiorelli, de nieuwe toezichthouder in Pompeii. Het nieuwe Italië wilde betere archeologie en Fiorelli liet de opgravingen zorgvuldig in kaart brengen en documenteren. De Niccolini’s waren zijn favoriete kunstenaars en publiceerden vanaf 1854 tot hun dood in 1886 tientallen afleveringen van Le case ed i monumenti di Pompei disegnati e descritti. De reeks werd door Fausto’s zoon Antonio voortgezet, telde uiteindelijk 137 delen die uiteindelijk in vier banden opnieuw werden uitgegeven.
Gebouwen, standbeelden, ongeveer duizend voorwerpen: de Niccolini’s en hun medewerkers tekenden het allemaal. Ruim 451 lithografieën documenteren het dagelijks leven in een Romeins provinciestadje. Of beter: de laatste uren van het bestaan van dat stadje, dat in 79 na Chr. werd verwoest door de Vesuvius. Anders dan bijvoorbeeld de even oude publicaties van Schliemann over Troje en die van Layard over de opgravingen in Nineveh, die altijd in druk zijn gebleven, was dit kwartet boeken lange tijd eigenlijk een goed bewaard geheim. Ik heb het viertal één keer in een vitrine zien liggen: enorme banden, ruwweg op A2-formaat. Maar ook al zijn ze nu zeldzaam, ze moeten ooit populair zijn geweest. De schilderijen van Lourens Alma Tadema zijn ondenkbaar zonder Fausto en Felice Niccolini.
En nu is er een koffietafeluitgave van de afbeeldingen uit Le case ed i monumenti, samengesteld door Valentin Kockel en Sebastian Schütze. De afmetingen zijn gereduceerd tot iets groter dan A3, wat iets aan de schoonheid afdoet, maar het materiaal is er tenminste. Alle 451 litho’s dus, met Kockels uitleg in het Duits, Engels en Frans. 650 pagina’s. Het is adembenemend om door te bladeren, wat ik dan ook weleens doe sinds ik het boek een paar maanden geleden in een opwelling in Keulen heb aangeschaft.
Let op: er is een iets oudere Engelstalige uitgave, deze, die niet zo best is ontvangen. De uitgave die ik bedoel is deze. En die had betere besprekingen. Ik weet het, €150 is geen kattenpis, maar ik vind het elke cent waard.
Boven dat koffieboek heb ik nog lang staan treuzelen. En nu heb ik spijt dat het niet in mijn huis ligt.
Daar is toch nog wel iets aan te doen?
Graag wil ik prof. W.J.Th. Peeters [ Emeritus Radboud Universiteit ] in herinnering roepen. Hij verbleef enkele jaren in Rome en heeft in die tijd een stilistische indeling gemaakt van de wandschilderingen van Pompeï. Mede hiervoor werd hem een belangrijke onderscheiding verleent door de Italiaanse regering.
Prof. Eric Moorman is de opvolger van zijn oom.
“enorme banden, ruwweg op A2-formaat”
Ter visualisering: dat is dichtgeslagen. Opengeslagen betekent dat dus acht A4tjes, vier in de lengte en twee in de breedte. Heb ik dat goed?
Heerlijk om door te bladeren, lastig op te bergen.
Mmm… interessant…ik zal toch altijd de leesrichting de “breedte” blijven noemen, dus opengeklapt vier breed en twee…. tja… hoog?
Het boek is echter ‘slechts’ A3 formaat, dus dat is opengeklapt twee A4tjes – in de lengte- breed, en twee A4 breedtes hoog…..(hè, wat?)
Tja, voor mijn gevoel moet breedte kleiner zijn dan de lengte.
UIteraard had ik het niet over de nieuwe koffietafeluitgave, maar over het originele kwartet dat nu in de vitrines ligt. Het lijkt me geweldig om dat voor me te hebben op een enorme tafel en dan heel langzaam door te bladeren.
Jammer dat ze zo duur zijn, maar dit zijn boeken waar ik graag geld aan uit geef. Al veel plezier gehad aan deze twee:
https://www.lannoo.be/nl/de-grote-atlas-van-ferraris-le-grand-atlas-de-ferraris
http://www.atlasdewit.com/videonl.html
Wat is de reden dat een groot deel van Pompeii niet opgegraven is?
Tijd, geld. En vooral: wat nu in de grond zit, is veilig. Beter het opgraven uit te stellen tot we beschikken over betere technieken.
‘(…) geld.’
Je mag daarbij niet onvermeld laten dat de Europese Unie en de Italiaanse overheid 105 miljoen euro staken in de broodnodige conservering en restauratie van Pompeï, waarvan een groot deel via malafide aannemers in de zakken van de Napolitaanse Camorra verdween…
Rob Als leek ga ik einde maart voor een paar weken naar Napels – heb je mij soms geen paar educatieve tips om er iets degelijks van te maken. Dank bij voorbaat. Stephan.
Beste Stefan,
Wat fijn dat je naar Napels gaat! Het is al weer enige tijd geleden dat ik daar was. ‘Napels zien en dan sterven’ schreef Goethe in zijn tijd over deze Tyrreense parel. Toen ik er was, had ik er nog niet dood gevonden willen worden, vanwege de onvoorstelbare smerigheid die je in een Europese stad niet verwacht. Camorra rules in Napels… Gelukkig ga je niet in augustus, wanneer de Romeinen zelf op vakanntie gaan en het heel erg heet kan zijn in de benedenstad.
Ik vrees dus dat ik niet zo’n goede ambassadeur ben, daargelaten dat Napels een historische stad is met een bewogen en ooit glorieuze geschiedenis waarvan de architectuur het bewijs is. Ik weet echter dat een paar volgers van dit blog recent nog in Napels zijn geweest en ik nodig ze hierbij van harte uit om te reageren en mijn beeld bij te stellen.
Als je naar Napels gaat, mag je de archeogische sites van Herculaneum en Pompeii natuurlijk niet missen. Vanuit Napels bereik je Ercolana Scavi met de trein in een kwartier en Pompeii Scavi in een halfuur. Ga NIET met de taxi, tenzij je goed Italiaans spreekt en de routes en tarieven kent, want je word gegarandeerd getild.
Zorg dat je rond openingstijd om 08:30 uur bij de kassa bent. Koop een plattegrond en dwaal vóór de toeristenhordes uit door de straten. Op de achtergrond het alom aanwezige silhouet van de machtige Vesiuvius, de vulkaan wiens uitbarsting in 79 een einde maakte aan deze mediterrane idylle. Vesuvius kun je bij goed weer ook beklimmen. Dat heb ik niet gedaan, maar misschien komt dat er nog eens van, want hier wil je terugkomen!
Ter voorbereiding kun je een bezoek brengen aan de Museo Archeologico Nazionale in Napels. Hier is een grote collectie vondsten uit Herculaneum te zien. Dat komt, omdat deze stad werd verwoest door een trage stroom lava, waardoor veel gebruiksvoorwerpen in verkoolde toestand bewaard zijn gebleven. Pompeï werd echter verwoest door een piroclastische golf van vulkanische as. De silhouetten van kansloze bewoners en hun huisdieren zijn als gipsen afdrukken bewaard gebleven…
Rob Hartelijk dank – we zullen ons best doen. Stephan.
https://www.nationalgeographic.com/history/archaeology/pompeii/
https://www.pompei.it/pompeii/pompeii-excavations.htm
Interessant om diverse details met perspectief te zien op de muurschilderingen.