Ik mopper weleens dat het in de voorlichting over archeologie meer gaat over vondsten dan over archeologie. Zo’n vondst wordt dan opgehypet tot sensatie en vervolgens valt het tegen: er is géén graf van Alexander (of zelfs maar van een tijdgenoot) in Amfipolis, we zouden Israël inmiddels kunnen bezaaien met paleizen van koning David als elke claim waar was gebleken, het badhuis van Heerlen is niet Nederlands oudste gebouw en in Nijmegen herhalen ze negentiende-eeuwse ideeën. En die kamers in het graf van Toetanchamon, die vielen ook al tegen.
Dit is cruciaal. Sensationalisme dat niet wordt waargemaakt is alleen maar sensationalisme. Hierdoor haakt de voor elke wetenschap cruciale doelgroep af: de mensen die geïnteresseerd zijn. Als je die groep verliest, is er niemand die namens jou uitlegt waar je vak zinvol voor is. Dan gaat de staatssecretaris van Cultuur zich afvragen wat hij moet met musea vol opgegraven potten en pannen. Dan ontslaat de gemeente Cuijk zichzelf van zijn wettelijke verplichtingen. Als je je pas gaat uitleggen als de kritiek daar is, zal een sceptisch publiek je uitleg niet meer geloven (het backfire-effect). Wetenschapsvoorlichting moet en kan proactief zijn.
Maar kijk: het kan ook gewoon goed. Hier is een geweldig artikel over de opkomst van de landbouw en over de wijze waarop graangewassen mensen hebben gedomesticeerd.
Het staat er eigenlijk wat subtieler, maar als ik het zonder hijgerige hype noteer, snappen archeologen het niet.
Goedemorgen, nou dat valt best mee met dat afhaken. Je bromt altijd dat je vak een serieuze zaak is en geen amusement. Maar de sensationalistische miskleunen van het journaillle zijn soms toch best vermakelijk. List en bedrog is van alle tijden en maar goed dat jij en je vakgenoten volharden in het schandpalen van de schurken. Kritische lezers, zij gezegend. Alle anderen, jammer , what to do?
Jarko Aikens
What to do? Dat is zo moeilijk echt niet: opnieuw afstemmen van wetenschap en onderwijs. Anders gezegd: bouw een structuur waarmee mensen vanuit hun onderwijsniveau kunnen groeien naar de wetenschap. Bij de meeste wetenschappen kan dat gewoon. Je begint met Kijk en gaat verder met de New Scientist. Of kijk naar de neerlandistiek (https://mainzerbeobachter.com/2020/01/15/historische-taalkunde/).
De hamvraag is waarom archeologen, classici en oudhistorici dat niet ook gewoon kunnen.
… Je begint met Kijk en gaat verder met de New Scientist…
Of met Eos of de Scientific American.
… De hamvraag is waarom archeologen, classici en oudhistorici dat niet ook gewoon kunnen….
En wat zal het antwoord op de hamvraag zijn? Dat kunnen ze wel degelijk, denk ik, maar wordt er aan de universiteiten ook nog geleerd hoe een wetenschappelijke paper gelezen moet worden? In het derde jaar geneeskunde koos ik voor het keuzevak metabole ziekten. Wij kregen een enthousiaste redelijk jonge prof die een aantal jaren in Harvard had gezeten. Wij werden geacht een tamelijk moeilijk Engels textbook door te nemen en in ieder college kregen we een kopie van een artikel uit de Scientific American over een bepaalde metabole ziekte (waarvan enkele zeer zeldzame). Tijdens het volgende college werd erover gediscussieerd. In datzelfde jaar kregen we ook biochemie en daardoor was er een kruisbestuiving tussen deze twee vakken.
Er was toen nog geen Wikipedia of Google. Nu wel. Om geestelijke luiheid te voorkomen, probeer ik meestal ook de geciteerde bronnen te lezen (als ze tenminste niet achter een betaalmuur zitten).
Overigens interessante blog, Jona!
“Overigens interessante blog, Jona!”
Zoals bijna altijd (en zo niet dat ligt dat aan mijn persoonlijke voorkeuren, die soms beperkt zijn). Het is mooi dat bredere bekendheid verkrijgt.
Dank je wel voor de link naar het inderdaad geweldige artikel over archeo-botanie en hoe planten de mens hebben weten te “gebruiken”. De omkering van perspectief, met de planten als sturende instantie in hun streven naar optimale zaadverspreiding, is om duizelig van te worden.
David Attenborough heeft in “The Life of Plants” ooit een vergelijkbaar standpunt verkondigd, over grassen, maar deed dat m.i. een beetje schertsenderwijs.
Kun je misschien nog meer aanbevelingen doen op dit gebied?
Minder wetenschappelijk onderbouwd, maar wel leuk onderzocht en opgeschreven: Michael Pollan’s Botany of Desire (Botanica van het verlangen).
Die omkering van perspectief wordt ook gebruikt door Jared diamond in “guns, germs en.steel”
Het betreft hier voor de duidelijkheid alleen de voorlichting (en dan wellicht alleen nog de landelijke pers; vakbladen genoeg) waar u uw pijlen opricht nietwaar?; er worden dagelijks bergen aan bloedserieuze archeologische rapporten de wereld in gepompt.
Ja. Ik heb het over de voorlichting. Die bloedserieuze rapporten komen almaar niet in de syntheses voor het publiek die we zo hard nodig hebben om draagvlak terug te winnen.
Dat geldt natuurlijk niet alleen voor archeologische rapporten. In iedere discipline is dat een groot probleem. Het vereist nogal wat om een synthese te schrijven. Je moet al die artikelen (rapporten) goed op hun waarde kunnen schatten en veel ervaring en kennis in huis hebben. Syntheses vinden weleens plaats in de vorm van een meta- analyse, zoals dat heet. Ook niet echt toegankelijk voor buitenstaanders. Het verlangen van Jona is heel sympathiek maar het is een vak dat hoge eisen stelt. In iedere discipline zijn wetenschappers die dat kunnen zeldzaam. Veel wetenschappers willen trouwens liever snel een nieuw onderzoek (of opgraving) doen. Misschien moeten archeologen daarom eens een tijdje ophouden met opgraven en hun tijd besteden aan het opbouwen van goede algemene datasets en toegankelijke websites.
Ja, maar die bloedserieuze rapporten zijn iets te droog en te specialistisch voor een leek als ik. Dus die sla ik over en dan ben ik blij met een Jona die dat allemaal uitpluist en de krenten uit de pap haalt. (Rare uitdrukking, want ik hou noch van krenten noch van pap.)
Och, ik heb ook al eens gelezen dat katten en honden de mens hebben gedomesticeerd ipv andersom, dus waarom niet graangewassen?
Er is niets nieuws onder de zon. Onder invloed van Herbert Spencer wordt in West-Europa en de VSA de evolutietheorie te veel en te vaak met overleving en strijd geassocieerd. Maar ook dat is een achterhaald 19e eeuws idee (in de wetenschap – in de politiek is het altijd relevant gebleven). Sterker nog, het was eind 19e eeuw al achterhaald toen Pjotr Kropotkin (bekender als anarchist – jup, de evolutietheorie is ook altijd gepolitiseerd geweest) de resultaten van zijn Siberische studies publiceerde. Ik citeer:
“In all the scenes of animal lives which passed before my eyes, I saw mutual aid and mutual support carried on to an extent which made me suspect in it a feature of the greatest importance for the maintenance of life, the preservation of each species and its further evolution.”
Prehistorici hebben hier simpelweg een bevestiging van gevonden.
Wie vroeger heeft opgelet bij biologie legt onmiddellijk het verband: symbiose.
Juist, wij hebben een poes en hij is de baas in huis. Wij zijn duidelijk ook door hem gedomesticeerd!
Kropotkin’s theorie is ook in de 19e eeuw gepubliceerd. Ja maar later in de 19e eeuw. Over welke ’19e eeuw’ generaliseren we dan? Wordt hier de 19e eeuw niet te vaak als boosdoener aangeduid?
De blog die van papyri naar antiek proza naar prehistorische landbouw springt: never a dull moment.