Op het Forum Romanum, het centrale plein van het oude Rome, ligt het kleine monumentje dat bekendstaat als Lacus Curtius ofwel het Curtische Meer. De website met de vele vertalingen is ernaar vernoemd. Ooit was dit werkelijk een meertje, gelegen in een dal tussen de heuvels van Rome. Na drainage veranderde de vochtige vallei in een plein en bleef alleen een vijver over. In de loop der tijden werd die steeds kleiner. Vanaf de tweede eeuw v.Chr. resteerde slechts een twaalfhoekig bassin.
Waarom was die er überhaupt, die vijver op het plein? Waarom was het gebied niet helemaal gedraineerd? De vermoedelijk juiste verklaring is dat in de jaren veertig van de vijfde eeuw v.Chr. de bliksem bij de vijver is ingeslagen en dat een consul Gaius Curtius daarop de plaats omheinde. De Romeinse traditie bewaarde echter een oudere herinnering. De geschiedschrijver Livius weet te vertellen dat tijdens de strijd die uitbrak na de schaking van de Sabijnse meisjes een Sabijnse ruiter met de naam Mettius Curtius op deze plaats in het moeras vast was komen zitten. Dit klinkt als een verzinsel, al is de naam Mettius een weergave van meddìs, een oud-Italiaanse naam voor legercommandant. Een andere sage speelt in het midden van de vierde eeuw…
***
… toen op een dag een deel van het Forum tot onpeilbare diepte wegzakte, waardoor een reusachtige kloof ontstond. Iedereen droeg aarde aan, maar men zag geen kans die bodemloze afgrond te vullen. Tenslotte gingen ze zich op aanwijzing van de goden afvragen wat de grootste kracht van het Romeinse volk uitmaakte; want, zo verkondigden de zieners, dát moest daar geofferd worden als ze wilden dat het Romeinse Rijk eeuwig zou blijven voortbestaan.
Volgens het verhaal wees Marcus Curtius, een voortreffelijke jonge krijgsman, hen terecht: hoe konden ze eraan twijfelen of er iets goeds bestond dat meer karakteristiek was voor de Romeinen dan wapens en moed? Tijdens de stilte die na deze woorden viel, sloeg hij de ogen op naar de tempels van de onsterfelijke goden, die boven het Forum uitrijzen, en naar het Capitool. Hij hief de handen ten hemel, strekte ze toen uit naar de gapende kloof in de aarde en naar de schimmen van de onderwereld, en wijdde zich ten dode. Daarna besteeg hij in volle wapenrusting zijn paard, dat zo schitterend mogelijk was opgetuigd, en wierp zich in de afgrond. Een menigte van mannen en vrouwen gooide wijgeschenken en vruchten op hem neer.
***
[Iets ten oosten van de Lacus Curtius zijn de skeletten gevonden van een kind, een vrouw en een man die aan elkaar gebonden in het meer zijn geworpen en verdronken. Het is denkbaar dat de verhalen over Mettius en Marcus Curtius niet goed begrepen herinneringen bewaren aan de alleroudste tijden, toen de Romeinen mensen verdronken in het moeras. Het verhaal over de kloof wordt overigens ook verteld over de legendarische Frygische koning Midas. Een fijn boek over het vroegste Rome is Cornell, The Beginnings of Rome (1995), maar ik vrees dat het niet meer leverbaar is.
Livius, Sinds de Stichting van de Stad 7.6.1-6; vertaling mw Van Katwijk-Knapp. De (uitgestelde) Week van de Klassieken, met als thema “controverses”, is van donderdag 3 tot en met zondag 13 september.]
Een van mijn favoriete verhalen, maakte diepe indruk toen we het in eenvoudige vorm lazen in de 1ste Latijnse (net als Horatius Cocles, Mucius Scaevola, de drie Horatii…) en toen ik er 6 jaar later voor stond. Ik meen ergens gelezen te hebben dat het al ten tijde van de republiek geen meertje meer was, maar gewoon een lager gelegen stukje Forum.
Via http://www.boekwinkeltjes.nl is het boek van Cornell nog wel te koop, maar helaas niet goedkoop.
Zou het mogelijk zijn dat er ooit een sink hole is ontstaan bij het meer vraag ik me af. Dat zou het verhaal van de grote kloof nog enigszins verklaren.
Dat vroege Romeinen mensen lieten verdrinken in het moeras is nieuw voor mij.
Het boek van Cornell niet meer leverbaar? Het staat nog wel op de website van de uitgever: https://www.routledge.com/The-Beginnings-of-Rome-Italy-and-Rome-from-the-Bronze-Age-to-the-Punic/Cornell/p/book/9780415015967
Boek van Conell gewoon bij bol.com of Amazon en als e-book
In “A New Topographical Dictionary of Ancient Rome” beweert Richardson dat er geen sporen van water in de buurt zijn, afgezien van de Cloaca Maxima. Er stond wel een putmond waarin men munten kon gooien voor het welzijn van de keizer.
Het reliëf hierboven (een kopie uit het vroege keizerrijk van een republikeins origineel, een boekje van de Soprintendenza Archeologica noemt het om één of andere reden een Grieks reliëf?) zou niet Marcus, maar Mettius Curtius afbeelden, al vermeldt Richardson niet welke argumenten voor die identificatie pleiten. Ik vermoed de waterplanten?
Dit stuk Livius hebben we enkele jaren geleden vertaald in onze Latijnse leeskring. Executie door verdrinking in een moeras kende ik ook niet en het wordt ook niet genoemd In de volgende uitgebreide overzichtspublicatie: https://www.academia.edu/7218257/An_exploration_of_execution_methods_from_the_Republic_to_Imperial_Rome
Of er nog andere methodes waren is niet duidelijk: ik heb het artikel zeer snel gelezen maar strangulatie, de executiemethode die op Vercingetorix werd toegepast. Misschien staat er in dat boek van Cornell nog iets meer over.
Eén ding is zeker: De Romeinen waren niet mals in het uitvoeren van de doodstraf. En ze waren vaak echte sadisten.
…maar strangulatie, de executiemethode die op Vercingetorix werd toegepast…
moet zijn :
maar strangulatie, de executiemethode die op Vercingetorix werd toegepast, wordt niet vermeld.
Misschien is het geeb executiemethode, maar een mensenoffer.
Ik weet niet helemaal zeker of het woord sadisme hier van toepassing is. Dat betekent tenslotte dat je het lekker vindt als anderen pijn lijden. Ik denk eerder dat het de Romeinen volkomen koud liet als een misdadiger/slaaf/barbaar pijn leed.
Op grond waarvan denkt u dat?
…Ik denk eerder dat het de Romeinen volkomen koud liet als een misdadiger/slaaf/barbaar pijn leed…
Heeft u het door mij aangehaalde wel goed gelezen? Ik zou (net zoals FrankB hieronder) graag weten waarop u dit baseert. Ik vermoed dat u niet in de gevoelens van de Romeinen kunt kijken en er waren wel degelijk ‘meesters’ die hun slaven goed behandelden.
Maar de bottomline is dat we de feiten kennen, maar dat u geen uitspraak kunt doen over de gevoelens die de Romeinen hadden bij het bedenken van hun (vaak willekeurige) executiemethodes. Crassus wist hoe gruwelijk vernederend en pijnlijk de langzame dood van die 600 gekruisigde slaven was. Dit is voor mij sadisme.
Zou iemand niet zakelijk, haast gevoelloos, een reeks in strengheid en tenslotte gruwelijkheid toenemende straffen kunnen bedenken voor steeds ernstiger misdrijven?
Hier in Nederland werden vijf eeuwen geleden valsemunters gekookt.