[Mijn goede vriend Richard Kroes werpt een blik op het Hooglied. Immers, als mensen ergens van uit hun dak gaan, is religie nooit ver weg, dus dat er erotiek voorkomt in de Bijbel, is onvermijdelijk. ]

Een heel boek binnen de Hebreeuwse Bijbel is gewijd aan erotiek: Sjier ha-Sjiriem, het “Lied der Liederen”. Het lijkt geschreven in de derde eeuw vóór het begin van onze jaartelling en is in het Nederlands beter bekend als Hooglied. Die benaming is overgenomen van Maarten Luther, die Sjier ha-Sjiriem vertaalde met “das hohe Lied”. Het allereerste vers is meteen al raak:

Laat hij mij kussen,
laat zijn mond mij kussen!
Jouw liefde is zoeter dan wijn (1.2; NBV21)

En zo gaat het alle acht hoofdstukken door, 117 verzen vol stomende liefdesbetuigingen en zwoele lijfelijkheid.

Het Hooglied heeft schriftgeleerden behoorlijk wat hoofdbrekens gekost. Kon een erotisch geschrift wel onderdeel zijn van de Bijbel? Een boek waarin God niet eens voorkwam? Ze hebben originele interpretaties verzonnen om al die lichamelijkheid te neutraliseren. In de joodse traditie verwoordt het Hooglied de liefde van God, de bruidegom, voor zijn volk, de bruid. Christelijke exegeten gaven aan deze tekst een vergelijkbare draai: het zou gaan om de liefde van God voor zijn kerk, of voor de mensheid. Er bestaat ook meer oecumenischer allegorese: de liefde tussen God (de man) en de menselijke ziel (de vrouw) bijvoorbeeld. Of tussen de mens en de wijsheid.

Toch was al die neutraliserende uitleg nog niet genoeg. Een oude pastoor vertelde me eens dat de bijbel waarmee hij was opgevoed, voorzien was van voetnoten: “Katholieke jongeren lezen hier niet verder!” Hijzelf en zijn leeftijdgenoten gebruikten die noten om alle spannende passages op te zoeken. Het Hooglied wemelde ervan. Veel gelovig opgevoede mensen hebben via zo’n rare omweg – of gewoon nooit – kennis gemaakt met deze erotische kant van de Bijbel.

Wie nu het Hooglied leest, herkent de erotiek meteen, maar de vorm en beeldtaal maakten de tekst oorspronkelijk nog veel spannender. Het neigt af en toe zelfs naar pornografie. Om die tendens te herkennen, is gelukkig geen kennis van het Hebreeuws nodig. Wie dicht op de huid van de tekst kruipt, treft een vorm aan die in het Midden-Oosten duizenden jaren lang gebruikt is: de wasf.

[Wordt vervolgd]